Andvari - 01.10.1965, Page 107

ANDVARI
HENRY GEORGE OG „EINFALDI SKATTURINN'
197
að efla Kaupfélag Þingeyinga og sam-
vinnufélög yfirleitt og freista þess að
byggja upp stjórnmálahreyfingu „neðan
frá“. Auk þess beitti það sér fyrir lestrar-
félagi, sem opið var öllum og bóf (1890)
útgáfu á bandskrifuðu mánaðarriti,
Ófeigi. Lestrarfélaginu var ætlað það
hlutverk að afla erlendra bóka og tíma-
rita og ræða efni þeirra á fundum, en
Ófeigur fjallaði einkanlega um kaup-
félagsmálefni sýslubúa. Benedikt átti
drýgstan þátt í vali bóka og tímarita til
lestrarfélagsins, og Ófeigi ritstýrði hann
í fjóra áratugi. Er hann fluttist til Húsa-
víkur cftir aldamót (1905), varð hann
bókavörður í, sýslubókasafninu þar, en
bókakostur félagsins varð kjarninn í safn-
inu. Lestrarfélagið sem slíkt hvarf úr
sögunni, en Benedikt hélt auk beldur
starfi þess áfram sem bókavörður. Lét
hann sér hvergi nærri nægja að kaupa
bækur til safnsins, beldur hvatti bann
menn til að lesa þær, brjóta efni þeirra
til mergjar og ræða það. Alkunn eru áhrif
Benedikts frá Auðnum á ritbönd Þing-
eyinga. Þau bárust með Ófeigi, hinu
handskrifaða mánaðarriti. Hinu má ekki
heldur glevma, bvílík ábrif — bein og
óbein — slíkur maður hlýtur að bafa
haft á hugmyndaheim umhverfisins. Bóka-
valið bar órækt vitni um fríhyggju og
félagsanda hans og raunar alþýðu manna
í Suður-Þingeyjarsýslu yfirleitt. Enginn
gat heldur efazt um áhuga hans á heim-
speki, almennri mannkynssögu og þjóð-
félagsmálum (sbr. handskrifaðar bóka-
skrár hans sjálfs 1895, ’96, ’97, 1900, 1901
og 1910). Telja má hann í hópi fyrstu
Norðurlandabúa, er kunnu að meta gildi
félagsfræði (sociologi) sem sérstakrar
fræðigreinar. (Sbr. Tímárit kaupfélag-
anna 1897). — Snemma virðast rit eftir
Henry George hafa vakið athygli hins
sjálfmenntaða alþýðumanns norður í
Benedikt Jónsson.
Þingeyjarsýslu. Ósagt skal þó látið, hvort
georgisma bar á góma í „Huldufélaginu"
eða lestrarfélagi þess, en bækur eftir
George, fylgismenn hans og skoðanabræð-
ur skipuðu veglegan sess í bókasafninu
um og upp úr aldamótum. Af dönskum
georgistum má nefna: grasafræðinginn
Jakob E. Lange og heimspekingana
Severin Chrístensen, C. N. Starcke og
Axel Dam, sem var annar af tveim fyrstu
þingmönnum Réttarsambandsins, o. fl.
Ritstjórnin á Ófeigi mun ekki hafa gefið
mörg tækifæri til að rita um Henry
George eða kenningu hans þar, enda
„handhægara" að lýsa eigin hugmyndum
og annarra í persónulegum viðræðum og
með tilvísun til bókanna. Hvað sem því
líður og ekki sízt vegna þess, er síðar
kom á daginn, má ætla, að í Suður-Þing-
eyjarsýslu hafi georgisminn eignazt fyrstu
stuðningsmenn á Islandi.