Fálkinn - 29.05.1963, Blaðsíða 13

og sátum svo úti á eldhúsvegg og höfð-
um þar skarplegar umræður um málið;
þær snerust einkum um það hver or-
sökin væri til jarðskjálftans. Sumir
héidu því fram að jörðin hefði rekist
á einhverja ósýnilega stjörnu. En Gunn-
ar gamli blindi, sem hafði verið þrettán
ára þegar Hekla gaus 1845, sagði að
Heklugos væri nú ekki nema smáræði
hjá þessum ósköpum, en Heklu væri það
nú samt að kenna. Hann hafði einu
sinni hrokkið útbyrðis af skipi í lend-
ingu og legið góðan tíma í botni og
verið staðráðinn í að deyja. „En þá leið
mér vel en ekki núna“, sagði hann,
því að „sætur er sjódauðinn“.
Það gengu líka ýmsar sögur um, að
spáð hefði verið heimsendi um þessar
mundir, og ýmsir tóku þær trúlegar.
Reykjavík var þá átta sinnum minni
í þá daga en hún er nú, en fleira fóik
austan fjalls. Höfuðstaðurinn slapp við
jarðskjálftaskemmdir en bæjarbúar
tóku þegar að starfa að því að hjálpa
fólkinu í neyðinni. Þá var erfiðara um
samgöngur austur yfir fjall en nú er
og ekki einu sinni fært fyrir kerrur
austur í Rangárvallasýslu. En matgjaf-
irnar komust samt úr Reykjavík og
austur og yfir hundrað börn tóku
Reykvíkingar og nærsveitir Reykja-
víkur til fósturs meðan verið væri að
byggja upp heimili þeirra. Nokkur
þessara barna ílentust hjá fósturfor-
eldrum sínum í Reykjavík, einn til tvo
mánuði. Tilboð komu norðan úr Skaga-
firði urn að taka börn, en ekki þótti
það tiltækilegt eins og samgöngurnar
voru þá. Það þótti nógu erfitt að koma
börnunum þó ekki væri nema til
Reykjavíkur. Sum þeirra voru flutt
þangað í kláfum!
Einn maður öllum öðrum fremur
varð bjargvættur jarðskjálftafólksins
á þessum hörmungartímum, — Björn
Jónsson ritstjóri. Hann fór þegar eftir
fyrri jarðskjálftann austur í sveitir,
ferðaðist þar um og kynntist ástandinu
af eigin raun. Frásagnir hans af jarð-
skjálftunum, í ísafold 1896-—-7, gefa
lifandi hugmynd um hvernig þessir
atburðir gerðust, og ég efast um að
betri fréttalýsingar hafi nokkurn tíma
verið ritaðar í íslenzkt blað. Ég sá
þennan merka mann í fyrsta skifti 6.
september þetta sumar, er hann skaut
sér út um svefnherbergisgluggann í
kippnum þá um morguninn. Hafði hann
komið kvöldið áður ásamt Halldóri bók-
bindara Þórðarsyni og síra Ólafi á
Stóra-Hrauni.
Björn ritstjóri var aðalmaðurinn í
hjálparstarfinu í Reykjavík og greinar
hans voru lesnar um land allt og höfðu
áhrif, jafnvel á Þjóðólfsmenn, en ísa-
fold og Þjóðólfur voru þá aðalöflin í
stjórnmálalífinu. En ísafold sýndi þá,
að Björn Jónsson gat um fleira ritað
en stjórnmál. Og lengi verður hans
minnst austanfjalls fyrir það, sem hann
gerði þá. Hann sat í fjársöfnunarnefnd-
inni ásamt Jóni Helgasyni þá dósent,
Júlíusi Hafstein amtmanni, Tryggva
bankastjóra og Birni Olsen, og safnaði
þessi nefnd ekki aðeins hjálparfénu
heldur jafnaði hún því niður á hrepp-
ana, en það var erfitt verk og van-
þakkað.
Skýrslum var safnað á öllu jarð-
skjálftasvæðinu um skaða á húsum og
lausafé, en matið mun ekki hafa verið
í góðu samræmi, sums staðar of hátt
en annars staðar of lágt. Sum heimili
þóttu telja fram grunsamlega mikið af
brotinni glervöru — meira en þau höfðu
nokkurn tíma átt, og margir þóttust
verða útundan.
En annars munu menn brosa nú, er
þeir sjá reikningana yfir jarðskjálfta-
tjónið. Þeir mundu líta öðruvísi út ef
jarðskjálftinn hefði orðið í ár. Allur
skaðinn var sem sé metinn á 236.841
krónur — eða innan við fjórðung úr
milljón! Um 100.000 krónur í Rangár-
vallasýslu og rúm 130.000 í Árnessýslu.
Mestur skaði í Rangárvallasýslu varð í
Lambamannahreppi, rúm 30.000 og í
Holta-, Ása- og Rangárvallahreppi. En í
Árnessýsluhreppum var Ölfusið verst
úti þar var tjónið metið á tæp 40.000 kr.
Framh. á bls. 24.
FALKINN 13