Fálkinn - 19.06.1963, Blaðsíða 8

Hvítir og
Kynþáttavandamálin hafa löngum
verið stjórnmálamönnum og þjóðhöfð-
ingjum erfiður ljár í þúfu. Hinn þel-
dökki maður hefur mátt þola yfirráð
og kúgun hins hvíta kynstofns, og það
er ekki fyrr en nú á síðustu árum, að
hann hefur að nokkru leyti fengið jafn-
rétti á við hinn hvíta. Víðast hvar hef-
ur þetta jafnrétti verið viðurkennt, en
þó ekki fyrr en eftir mikla og erfiða
baráttu. Það hefur til dæmis átt sér
stað nú með skömmu millibili, að kyn-
þáttadeilur hafa blossað upp í Banda-
ríkjunum, Suðurríkjunum. Svertingj-
um hefur verið meinuð skólaganga,
þeim er enn þann dag í dag meinaður
aðgangur að vissum kaffi- og veitinga-
húsum, verzlunum og kvikmyndahús-
um. Allur þessi ágreiningur hlýtur að
eiga sér djúpar rætur, enda hafa kyn-
þáttavandamálin löngum þótt hin við-
kvæmustu mál og mjög erfið viður-
eignar. Það er því erfitt fyrir þann,
sem ekki hefur alizt upp meðal þess-
8
ara vandamála, að gefa nokkra skýr-
ingu á því, hvað þarna á sér stað. Það
er einnig mjög hæpið fyrir áhorfand-
ann, að feila dóm í þessum efnum.
Þegar rætt er um kynþáttavandamál,
og menn vilja sýna sem ömurlegasta
mynd af afleiðingum kynþáttamisréttis,
er Suður Afríka oftast tekin sem dæmi.
Þar eru þeldökkir menn margfalt fleiri
en hinir hvítu, þar er skiptingin fram-
kvæmd með lögregluvaldi, og leiðtog-
ar þjóðarinnar halda því fram, að eina
lausnin á vandamálunum sé algjör
skipting og aðskilnaður hins hvíta og
svarta kynstofns.
Aðalráðamaður þjóðarinnar er Ver-
woerd nokkur, Frensch Hendrik Ver-
woerd, 61 árs gamall, sem oft hefur
verið nefndur einvaldur Suður-Afríku.
Hann varð ráðherra 1950, og undir
hans stjórn heyrðu mál innfæddra.
Hefur Verwoerd þótt harður í horn að
taka, og neitað öllum beiðnum og kröf-
um vestrænna þjóða um að létta okinu
af svertingjunum.
Við íslendingar höfum aldrei kynnzt
þessum vandamálum, og aðeins fylgzt
með þeim úr fjarlægð. Þó hefur einn
íslendingur verið kjörinn í nefnd, sem
stúdentar frá ýmsum þjóðum skipa,
en verkefni hennar er að kanna ástand-
ið í Suður-Afríku.
★
Um þessar mundir er hér á landi
ungur Englendingur, sem er fæddur og
uppalinn í Suður-Afríku. Forfeður hans,
sem voru bændur, komu þangað árið
1820. Þessi maður, sem er 21 árs gamall,
er háseti á einum togara Bæjarútgerðar
Reykjavíkur, og er hinn ánægðasti
með lífið hér. Hann verður hér til
haustsins, en fer þá að öllum líkindum
aftur heim til Suður-Afríku.
Hann heitir R. M. Bradfield, og er
fæddur í lítilli borg í S-Afríku, sem
heitir Grahamstown. Faðir hans er
eftirlitsmaður í demantanámu, sem er
skammt frá borg sem heitir Jagersfon-
tein, en þangað flutti fjölskyldan
skömmu eftir fæðingu Bradfields. Fað-
ir hans á að sjá um, að enginn verka-
maður, sem í námunum vinnur, geti
smyglað út demöntum. I kringum nám-
urnar eru háar girðingar, og fjöldi varð-
manna gætir þeirra, og leitar vandlega
á hverjum þeim manni, sem fær út-
gönguleyfi.
í námunum, þ. e. við sjálfar boranirn-
ar og gröftinn, vinna eingöngu svert-
ingjar. Allir yfirmennirnir eru hvítir.
Svertingjarnir fá laun, sem eru yfirleitt
helmingi lægri en laun hvíta manns-
ins. í námunum fá þeir húsnæði og
fæði, og þeir þurfa sérstök leyfi og
vegabréf til að komast út fyrir girð-
ingarnar.
★
Forfeður Bradfield komu til S-Afríku
árið 1820. Þeir voru í hópi fjölda inn-
flytjenda, sem yfirleitt hafa verið
nefndir „Innflytjendurnir 1820“. Allt
voru þetta bændur, sem komu frá Bret-
landi, en þar voru þá erfiðir tímar.
Bændum var lofað öllu fögru, styrkj-
um frá brezka ríkinu og annarri hjálp.
En raunin varð önnur. Búskapurinn
gekk erfiðlega, og bændurnir áttu í
sífelldum skærum við óvinveitta frum-
byggja landsins. Það varð þeim eðli-
legra að nota byssuna en jarðyrkju-
verkfærin. Fjöldi þessa fólks sneri
aftur til Bretlands, en nokkur hluti
varð eftir.
FALKINN