Fálkinn - 19.06.1963, Blaðsíða 32

Dálciðslan ...
Framh. af bls. 31.
ans, sem þá hefur ekki lengur neitt til
að byggja á. Stöðvast þá einnig öll hans
starfsemi með hreyfingarleysi og með-
vitundarleysi að afleiðingum. (Oft hætta
rafstraumarnir ekki alveg og koma þeir
þá fram í draumum).
í dáleiðslu á sér stað svipuð minnk-
un starfsemi neðri heilans, og þess vegna
berast efri heilanum ekki nægilega
margar upplýsingar til þess að hann
geti dregið réttar ályktanir. Til dæmis
þegar dáleiddum manni er sagt: „Þú
sérð kött,“ jafnvel þótt köttur sé hvergi
nálægur, þá sendir bókasafn neðri heil-
an.s efri heilaum ekki nógu margar upp-
lýsingar til þess að hann geti „skilið“,
að um lygi sé að ræða. Þess vegna „sér“
hann kött, þar sem öll hans viðbrögð
byggjast á talfræðilegum lögmálum.
Þegar slíkt kerfi tekur á móti: „Þú sérð
kött“, án nokkurra annarra upplýsinga,
viðurkennir það það á stundinni.
Hið aukna minni, sem oftast á sér
stað hjá dáleiddum mönnum, er af öðr-
um orsökum. í efri heilanum hefur „at-
'hyglin11 aðsetur sitt og fylgist hún venju-
legast með einu atriði í einu. Hún vakir
yfir hinum fjölmörgu rafstraumum, sem
berast frá neðri heilanum, innihaldandi
upplýsingar: — gamla reynslu eða at-
burði, eða upplýsingar um það, sem er
að eiga sér stað, — og er athyglin oft-
kih
_K

FÉLAGSPRENTSMIÐJAN h.f.
Spítalastíg 10
Sími 11640.
Prentun á bókiun
blöðum
tímaritum.
Alls kona eyðublaðaprentun
Vandað efni
ávallt fyrirliggjandi.
Gúmstimplar afgreiddir
með litlum fyrirvara.
Leitið fyrst til okkar.
FÉLAGSPRENTSMIÐJAN h.f.
Spítalastíg 10 — Sími 11640.
ast hremmd af sterkustu straumunum.
Hið isama á sér stað, þegar um sárs-
auka frá tveim mismunandi stöðum lík-
amans er að ræða. Sársaukarnir tveir
leggjast aldrei saman til að mynda einn
kröftugan sársauka, heldur þekur sá
stærri venjulega þann minni, svo hann
finnst ekki. Athyglin er með öðrum orð-
um einungis bundin af þeim stærri.
Rafstraumarnir frá neðri heilanum
eru, eins og áður hefur verið sagt, fjöl-
margir, ,svo samkeppnin um athyglina
er oftast mjög hörð. Veikir rafstraumar
með gamlar minningar hafa t. d. enga
möguleika til þess að verða veitt at-
hygli, jafnvel þótt þeir geti aðstoðað
efri heilann til þess að taka ákvarðanir.
Verknaðir gerðir af eðlishvöt, eru af
þessum uppruna.
Hin harða samkeppni, sem sífellt á
sér stað um athyglina, veldur því, að
maður í venjulegu sálarástandi man
ekki eftir mörgum gömlum atburðum,
jafnvel þótt hann geti sagt frá þeim
í dáleiðslu. Hvernig stendur á því, að
hann man frekar eftir þeim í dáleiðslu?
Svarið liggur í hinni minkuðu starfsemi
neðri heilans með þar af leiðandi færri
rafstraumum. Samkeppnin verður minni
og veikir rafstraumar hafa meiri mögu-
leika til að komast inn á sjónarsviðið.
Flutningur aftur í tímann til yngri ára
(regression) er af sömu ástæðum.
Ég vil minna á, að það, sem nú hefur
verið sagt um dáleiðslu, á fyrst og fremst
við um P.P.-heilann. Er ég vann að
kenningu minni um hann á sínum tíma,
dró ég þá ályktun, að ef hið aukna
minni dáleidds manns væri af orsökum
minni samkeppni um athyglina, ætti dá-
leiddur maður einnig að sjá betur til
hliðanna, heldur en þegar hann væri
í venjulegu ástandi. Það, sem ég á við,
er þetta: Ef ég léti mann festa augun
á einhverjum punkti inni í blaði og
segði 'honum síðan að skýra mér frá
merkingu ýmissa orða í ákveðnum fjar-
lægðum frá punktinum, ætti honum að
veitast það auðveldar í dáleiðslu heldur
en í venjulegu ástandi. Ég hef gert til-
raunir með þetta og komizt að raun
um, að svo sé. Hæfileikinn er meira
að segja mjög mikill.
En hver er þá orsökin fyrir hinni
auknu afkastagetu dáleiddra manna?
Svarið er ennþá að finna í hinni minnk-
uðu starfsemi neðri 'heilans. Þar sem
efri heilinn fær færri upplýsingar til
þess að vinna úr, er hann fljótari að
finna svarverknaðinn, og leiðir það auð-
vitað til aukinna afkasta. Þetta hefur
hins vegar í för með sér, að starfsemi
heilans 1 heild verður ekki eins áreið-
anleg og áður. Hin auknu afköst dá-
leiddra manna hafa líka sýnt sig að
vera í öfugu hlutfalli við fjölbreytni
verknaðanna eða starfanna. Því meiri
fjölbreytni, því minni afkastaaukning.
í erfiðum gáfnaprófum er venjulega um
minnkun á afköstum að ræða.
Þótt dáleiðsla sé árangursríkust, þeg-
ar dásvefni er beitt, er hann ekki alltaf
nauðsynlegur. Sérstaklega á þetta við
um börn, því móttækilegastur er mað-
urinn við átta ára aldur. Þetta er í raun
og veru aðeins eðlileg afleiðing af hinni
talfræðilegu starfsemi efra heilans. Hann
verður stundum að taka við ábending-
um eða upplýsingum, sem reynast nógu
þungar á metum, talfræðilega séð, til
þess að verða viðurkenndar, jafnvel þótt
þær í raun og veru séu rangar.
Ef P.P.-heilinn er fær um að útskýra
ýmis atriði mannlegs lífs, eins og til
dæmis dáleiðslu, hvernig stenzt hann
þá samanburð við hinn raunverulega
heila mannsins? Þar sem mér hefur ekki
unnizt tími til að gera P.P.-heilanum
skil í þessari grein, verð ég að láta mér
nægja að segja, að mannsheilinn gæti
verið P.P.-heili. Efri heilinn er þá aðal-
lega heilabörkurinn og neðri heilinn að-
allega heilastofninn. í heilastofninum er
mikill fjöldi samanþjappaðra tauga-
fruma, sem hafa þéttriðið net greinóttra
þráða, og í þetta net eru minningarnar
og öll reynsla skráð. (Heilasérfræð-
ingar nútímans eru ekki sammála
um, hvar minnið er staðsett. Hefur heila-
börkurinn verið álitinn líklegasti stað-
urinn, en nú eru menn smám saman að
skilja, að hann hefur verið ofmetinn.
Lægri heilastöðvar eru enn þær þýð-
ingarmestu, jafnvel þótt það sé stærð
heilabarkarins, sem gerir muninn á
manni og mús.
Eftir neti heilastofnsins renna raf-
straumar, sem síðan flytja upplýsingar
sínar eftir þar til gerðum taugum til
heilabarkarins. Menn hafa komizt að
raun um, að straumarnir í þessum taug-
um eru sterkir í vöku, en sama og
engir í svefni. Nú er það þannig, að
taugafrumurnar í heilastofninum eru
aldrei í fullkominni snertingu hverjar
við aðra, svo að allir rafstraumar á milli
fruma þurfa að komast yfir viss „gil“
með aðstoð sérstakra efnafræðilegra
„miðla“. Það fer eftir samþjöppun og
fjölda þessara miðla, hve rafstraumarn-
ir renna greiðlega í heilastofninum.
Starfsemi neðri heilans er stjórnað
með þessum efnafræðilegu miðlum. f
svefni og dáleiðslu orsaka þeir, að starf-
semi hans minnkar með þeim afleiðing-
um, sem áður hefur verið skýrt frá.
Blaðið DAGUR
er víðlesnasta blað, sem gef-
ið er út utan Reykjavíkur.
BLAÐIÐ DAGUR,
Akureyri.
Áskriftasími 116 7.
Fálkinn flýgur út
32 fXlkinn