Fálkinn - 04.09.1963, Side 9

erlendri ásæ
og sagði að um þessi mál þýddi ekki að ræða: „Gullfoss er
ekki til sölu.“
Tómas bóndi reið heim til Brattholts að loknum þessum
sögulega fundi. Engar sögur fara af því hvort ákvörðun
hans hafi valdið honum andvöku, en hafi svo verið sem
ósennilegt er, þá hefur ánægja Sigríðar dóttur hans yfir
þessum málalokum verið honum nokkur hugarléttir.
Árið áður en þessi atburður skeði höfðu þau Brattholts-
hjón, Margrét og Tómas tekið ungan pilt, Einar Guðmunds-
son í fóstur. Sigríður annaðist drenginn ásamt móður sinni
og hann mátti vart af henni sjá er hann fór að hjala og
staulast um bæinn.
Um þetta leyti fór að bera á mikilli ásókn erlendra auð-
félaga í að kaupa eða leigja vatnsföll á íslandi. Nokkuð
varð sumum þeirra ágengt, sérstaklega er íslenzkir menn
gengu erinda þeirra. Liðu svo nokkur misseri.
Jafnan var margt ferðafólk við Gullfoss á sumrin. Kom
sumt við í Brattholti en aðrir fóru hjá garði eins og gengur.
Samt var nokkur gestagangur á heimilinu, enda þótt jörðin
lægi vart í þjóðbraut. Oft hafði verið rætt um tilboð Bret-
ans um kaup á Gullfossi og þótti farsællega farið hafa er
Tómas hafnaði tilboði hans. Einhver grunur mun hafa leynzt
með Sigríði, um að ekki væri öll hætta úr sögunni þó svona
hefði farið í þetta sinn. Fréttir bárust af Titan-félaginu, sem
keypti vatnsréttindi í Þjórsá og tilraunum annarra einstak-
linga og félaga til svipaðra kaupa.
Almenningsálitið varð brátt andvígt slíkum sölum og
síðar lét Alþingi málið til sín taka og setti lög um þessi
mál, Vatnslögin svonefndu, sem bönnuðu sölu íslenzkra vatns-
falla til erlendra aðila.
Heima í Brattholti gekk lífið sinn vana gang. Gestir komu
og fóru. Sigríður hafði fyrir löngu tekið loforð af föður
sínum um að selja ekki Gullfoss þótt eftir væri leitað. Foss-
inn yrði um fram allt að geymast óskemmdur. Ein kynslóð
hafði ekki leyfi til þess að eyðileggja þetta dásamlega sköp-
unarverk.
Dag nokkurn bar nokkra unga menn úr Reykjavík að
garði í Brattholti. Þessir menn leituðu eftir að fá Gullfoss
á leigu um nokkur ár gegn hárri ársleigu eftir því sem þá
gerðist, sjö þúsund krónur á ári. Hinir ungu menn fullviss-
uðu Tómas bónda um að þeir hefðu ekkert illt í huga með
Gullfoss. Honum yrði ekkert mein gert. Þeir höfðu samband
við bóndann í Tungufelli, og eftir nokkrar umræður var
gerður samningur milli bændanna annars vegar og hinna
ungu manna hins vegar, þess efnis, að þeir félagar tækju
Gullfoss á leigu og greiddu fyrir árlegt gjald. Ekki höfðu
bændurnir neitt við Það að athuga, þótt í einni málsgrein
samningsins stæði að hann væri framleigjanlegur, enda
hrekklausir menn báðir og lausir við sviksemi.
Ekki féll Sigríði vel samningsgerðin, en fékk ekki að gert,
enda taldi hún sem aðrir, að uppáhaldinu hennar í Hvítá
væri ekki hætta búin. Leið af veturinn en um vorið bar
erlenda gesti að garði.
Þeir komu austur á mörgum hestum með aðskiljanlegan
útbúnað, sem bændum eystra var framandi bundinn á klakk.
Ekki höfðu þeir að fyrrabragði samband við byggðamenn
enn fóru beint að Gullfossi, slógu tjöldum og hófu rann-
sóknir á jarðvegi kringum fossinn, mælingar á vatnsmagni
og fallhæð ofl. Bændunum í Brattholti og Tungufelli var
ekki um sel við þessi tíðindi. Sigríður í Brattholti fór upp
að Gullfossi og spurði hvað um væri að vera. Svarið var að
hér væru verkfræðingar frá stórfyrirtækinu SIMENS í
Þýzkalandi við mælingar. Fyrirtækið hefði Gullfoss á Jeigu
og hyggðist reisa við hann stórt orkuver. Það hefði keypt
leigusamning af nokkrum mönnum í Reykjavík.
Sigríður sá að hér var við ofurefli að etja. Vélráðum
hafði verið beitt. Hinn framseljanlegi samningur, sem menn-
irnir frá Reykjavík höfðu gert um leigu Gullfoss árið áður
hafði verið seldur erlendu auðfélagi. í stað þess að steypast
frjáls af stalli, tignarlegur og augnayndi mannskepnunnar,
mundi hann verða heftur í fjötra, látinn þræla til þess eins
að mala erlendum mönnum gull.
Sigríður sagði mönnunum sem unnu við rnælingarnar,
Framb á bls. 36.
FALKINN
9