Fálkinn - 17.02.1964, Side 10

SAPSLLAN
Á nrúps
ffiftir JÓ\ VÍSLASOX
íslenzk saga er á stundum óljós. Heimildirnar eru sundur-
lausar og bregða aðeins snöggu leiftri yfir þröngt svið. En
þrátt fyrir það, er oft hægt að finna svo glögg skil til átta, að
hið dökka og óljósa lýsist, og rýnandinn fái yfirsýn yfir hið
horfna. ísland var löngum einangrað og langt af þjóðbraut
verðandinnar í veröldinni. En þrátt fyrir það, er menning
landsins mótuð á hverjum tíma af því, er einkenndi mest
framvindu og þroska líðandi stundar á Vesturlöndum. Þegar
norrænir menn hófu byggð á íslandi, voru mikil straumhvörf
í Vesturlöndum. Hin fornu trúarbrögð, upprunnin lengst austur
■og suður í Asíu, voru að líða undir lok. Jafnframt var nýtt
-síjómarfar að ryðja sér til rúms. Hin fornu ættsveitarsamfélög
urðu að ríkjum, stjórnin í höndum konungs. Á lofti voru því
mikil teikn, er verðandin bar jafnt til átta skuldar og urðar.
Tildrög trúarskiptanna á íslandi árið 1000, eiga sér enga
hliðstæðu í veraldarsögunni. Trúarskiptin komust á með
samþykkt á alþingi, að afstöðnum samningum um skipun
mála á komandi árum, þegar alþýða landsins hafði gengist
undir hina nýju trú. Þetta gat því aðeins orðið, að hér á landi
var hið forna skipulag til valds og stjórnar þróað frá kyni
til kynslóðar, og byggðist á langri reynslu i framkvæmd.
Kristin trú var lengi að vinna hug norrænna manna. í raun
réttri urðu íbúar norrænna landa aldrei jafn háðir hugmynd-
um hennar og þjóðir hins forna Rómaveldis. Þetta er auðskilið,
sé sagan lesin í kjölinn, og hugmyndir gúðfræði og annarra
linkufræða látnar þoka.
Farandþjóðir eins og þær, er sameinuðust í eina á íslandi,
höfðu um aldir átt við margs konar erfiðleika að striða, er
voru þeim algjöriega duldir til skilnings. Þar á ég fyrst og
fremst við hin grályndu náttúruöfl norðursins, veðurfar, út-
10 fXlkinn