Iðnneminn - 01.10.1993, Síða 15

I HITA KREPPUNNAR
skítverk, sem alls ekki koma náminu við, svo
sem ketilhreinsun, moldargröft, grjótvinnu
allskonar, trésmíði, málaraverk, við hreinsun
o.mfl.“
Baráttuárið mikla
Árið 1932 er oft nefnt BARÁTTUÁRIÐ MIKLA í sögu
verkalýðssamtakanna. Það byrjaði með því að Axel
Bjömsson formaður Verkalýðsfélags Keflavíkur var
tekinn með valdi að næturþeli og fluttur sjóleiðina til
Reykjavíkur, að undirlagi útgerðarmanna. Félagið var
nýstofnað og neituðu útgerðarmenn í Keflavík að
viðurkenna samningsrétt þess. Til að knýja fram
samkomulag, setti félagið afgreiðslubann (verkfall) á
flutningaskipið Vestra, sem væntanlegt var til Keflavíkur
19. janúar. Félagið naut stuðnings Alþýðusambandsins.
Svo ákafir vom útvegsmenn í að kæfa félagið í fæðingu að
þeir hikuðu ekki við að taka Axel með valdi strax nóttina
eftir að afgreiðslubannið var sett á og flytja hann á brott. I
maí kemur til harðra átaka í Bolungarvík, þar sem greitt er
eitthvert lægsta kaup sem þekkist á landinu. Félagið var
árs gamalt og hafði um langa hríð reynt að fá kaupið
hækkað, án árangurs. Hannibal Valdimarsson, sem seinna
varð forseti Alþýðusambandsins og ráðherra, var líka
fluttur á brott með valdi frá Bolungarvík til ísafjarðar, í
miðri kaupdeilu verkalýðsfélagsins þar. í júlí hefjast
sögulegar vinnudeilur á Siglufirði. Síldarverksmiðjur
rikisins fara fram á að kaup verkamanna verði lækkað.
Verkamannafélagið Þróttur hafnar kauplækkuninni og
snýst til vamar en nú er hlutverkum skipt. í þetta sinn sjá
verkamenn til þess að Sveinn Benediktsson, síldarsaltandi
og stjómarmaður í Sfldarverksmiðjunum, verður að hafa
sig á brott ella muni verkamenn koma honum burt með
valdi.
Og svo gerast miklir atburðir 9. nóvember, nánast á
hlaði Iðnskólans í Reykjavík:
„Það em krepputímar. Fimmti hver maður í
Reykjavík er atvinnulaus. Á morgun eiga 200
manns að byrja í atvinnubótavinnunni auk
grjótmanna og bflstjóra. Þetta er stritvinna í
tilgangslausum verkum, en menn fara til
helvítis fyrir nokkra stunda vinnu. Heima em
bömin mjólkurlaus og svöng. Þeir eiga yfir
höfði sér að missa húsnæðið, sem þó er ekki
nema kjallarahola, full af raka, eða kofaskrífli á
Grímsstaðaholtinu. Lífsbaráttan er hörð og á
hverjum morgni em þungbúnir verkamenn
mættir niður á höfn að snapa vinnu hjá
verkstjórunum.
Atvinnubótavinnan byrjaði um sumarið. Þeir
sem eiga fyrir stærstu fjölskyldunum að sjá fá
flesta daga í viku. Einhleypingar aðeins dag og
dag. Unnið er í 6 - 6'A tíma á dag og kaupið er
1,36 krónur á klukkustund. Átta til níu krónur á
dag hrökkva einungis fyrir sámstu
lífsnauðsynjum. Nú hefur bæjarstjómin
ákveðið að á morgun skuli kaupið lækka niður
í eina krónu.“
Þannig hefst bók þeirra Einars Karls Haraldssonar og
Ólafs R. Einarssonar, Gúttóslagurinn 9. nóvember 1932.
Gúttó stendur á bak við Alþingishúsið, steinsnar frá
Iðnskólanum við Vonarstræti. Um það leyti sem iðnnemar
eiga að mæta í tíma, klukkan sex, hafa alvarlegir atburðir
gerst. Bæjarstjómin kom ekki fram áformum sínum um að
lækka kaupið. Það urðu uppþot. Verkamenn komu í veg
fyrir að bæjarstjómin gæti samþykkt launalækkunina. Þeir
slógust við lögregluna, bmtu stóla og borð og gerðu úr
þeim barefli. Lögregluliðið tvístraðist, margir em sárir og
blóðugir. Daginn eftir byrjar atvinnubótavinnan. Kaupið er
1,36 krónur eins og áður, en það varð engin bylting eins
og margir höfðu óttast, þótt segja megi að stjómkerfi
bæjarins sé óvirkt og lögregluliðið yfirbugað.
íslendingar em 109 þúsund talsins, þar af em tæplega
helmingur taldir framfærendur. Það þýðir að á
vinnumarkaði em 48 þúsund manns. Tveir þriðju em
verkafólk, nánast allt erfiðisvinnufólk. í þeim hópi em
sjómenn, iðnaðarmenn og auðvitað iðnnemar með sína 30
aura á tímann. Það er í þessu andrúmslofti, hita
kreppunnar, sem fyrsta tölublað Iðnnemans kemur út.
hágé
Verkalýðsfundir og róstur tengdar þeim voru tíðar á árinu
1932. Myndin sýnir mannfjölda fyrir utan Gúttó 7. júlí
það ár. Bcejarstjórn Reykjavíkur héltfundi sína í Gúttó, en
húsið stóð á bak við Alþingishúsið.