Tímarit iðnaðarmanna - 01.10.1982, Síða 10

starfi þessa ágæta fólks, og fekk fyrir 55 árum innsýn
í lifnaðarhætti þjóðarinnar eins og þeir höfðu verið
um aldir. Eftir sveitarstörfin gerðist ég aftur sendill,
nú hjá heiðursmanninum Gísla Olafssyni, bakara-
meistara, sem löngunt hefur helgað sig málefnum
bakaraiðnarinnar. Um daginn var bolludagur og
bakarameistarar um allt land bökuðu bollur, sem
kostuðu 10 nýkrónur stykkið, þ.e. 1000 krónur
gamlar. Þegar ég var sendiherra í bakaríinu hans
Gísla kostaði bollan 10 aura. Fyrir verð einnar bollu
nú liefði ég þ\í fengið hvorki fleiri né færri en
10.000 bollur þá. Þetta dæmi sýnir vel verðlagsþró-
unina, sem orðið hefúr hér á landi síðustu 50 árin
eða svo. Gísli var ágætur húsbóndi, en vinnan var
ströng. Bakaríin voru yfirleitt opin til klukkan 9 á
kvöldin, og sjálfsagt þætti mörgum skrítið nú, að
fengi kona gesti í kvöldkaffl og vantaði meðlæti,
svona hálfa jólaköku og nokkur vínarbrauð, var bara
hringt í bakarann og hann sendi henni umbeðið
bakkelsi að bragði. Seinna réðist ég svo sem sendi-
sveinn til Sambands íslenskra samvinnufélaga. A
þeim tíma voru margir afburðarmenn starfandi hjá
SIS, t.d Jón Arnason og Sigurður Kristinsson, og tel
ég mig þar hafa komist í góðan skóla. Þar var engin
stimpilklukka, þó mættu allir á mínútunni á morgni
hvers vinnudags. Jón Arnason opnaði svo dyrnar
hjá okkur, leit inn fyrir og bauð góðan daginn.
Vinnuandinn var slíkur, að ekki þurfti frekara eftir-
lit með stundvísi starfsmanna.
Iðnnámið
Eg var snemma hneigður fyrir smíðar og dútl við
vélar, hef eiginlega fengist við slíkt frá því ég man
eftir mér. Þegar ég vann hjá Sambandi íslenskra
samvinnufélaga, hugsaði ég mikið um að komast í
iðnnám í vélsmiðju, en á þessum kreppuárum var
það síður en svo auðvelt. Um þetta leyti var forstjóri
Landssmiðjunnar Ásgeir Sigurðsson, mikill ágætis-
maður. Ákvað ég að ganga á hans fund á eigin spýt-
ur og fór heim til hans á Túngötuna. Þegar ég kom
þangað, segir Ásgeir: ,,Hvað er þér á höndum ungi
maður?“ Ég svaraði hinn kotrosknasti, að ég vildi
gjarnan komast í iðnnám í Landssmiðjunni. Ásgeir
sagði þá, að það væri síður en svo auðvelt mál að
gerast lærlingur þar, og væru að minnsta kosti 20
menn á biðlista, sem vildu komast í nám. Við svo
búið ætlaði ég að fara og gekk niður húströppurnar.
Kallaði Ásgeir þá á eftir mér: „Heyrðu, komdu aftur
og talaðu við mig í mars.“ Síðar starfaði ég með
Ásgeiri í Meistarafélagi járniðnaðarmanna. Þásagði
hann mér frá því, af hverju hann hefði skipt um
skoðun og kallað á eftir mér. Ástæðan hefði verið sú,
að þetta hefði verið í fyrsta skiptið, sem nokkur
piltur hefði komið sjálfur og leitað eftir iðnnáms-
samningi hjá honum. Þar við bættist, að til þessa
8
hefði Landssmiðjan engan nema tekið án þess að
ráðherrar, alþingismenn, starfsmenn ráðuneyta og
aðrir slíkir hefðu haft hönd í bagga og beitt áhrifum
sínum til að tryggja skjólstæðingum sínum samn-
ing. Það hefði því dottið í sig, að þennan strák
skyldi hann taka í læii án þess að spyrja kóng eða
prest. Það varð svo úr, að ég hóf nám í Landssmiðj-
unni í júlímánuði 1981. I grófum dráttum var iðn-
náminu á þessum árum svo háttað, að alla virka daga
vikunnar var unnið frá klukkan 8 að morgni til
klukkan 18 að kvöldi. Síðar á námsárum mínum
breyttist vinnutíminn á laugardögum að vísu þann-
ig, að aðeins var unnið til klukkan 13, og þótti mörg-
um það mikil umskipti. Iðnskólanámið var svo ein-
göngu stundað á kvöldin, og þurftum við jafnan að
vera mættir í skólann klukkan 19.10. Máttum við,
iðnnemar, hafa snör handtök og flýta okkur heim að
loknum vinnudegi í smiðjunni, skipta um föt og vera
mættir tímanlega á skólabekkinn. Skólastjóri Iðn-
skólans var þá Helgi Hermann Eiríksson, forseti
Landssambands iðnaðarmanna, og átti ég eftir að
hafa af honum meiri kynni síðar, eins og ég mun
víkja að hér á eftir. Það var líklega á öðru námsári
mínu, að iðnnemar gerðu verkfall og fóru fram á
launahækkun, og ég hygg, að það hafi verið í fyrsta
skipti, sem nemar lögðu í slíkar aðgerðir. Þetta var
auðvitað alvarlegt mál, og héldu foreldrar nemanna
og aðrir, að námssamningunum yrði slitið, enda
hafði því verið hótað. Eundur var haldinn um þetta
mál í Fjalakettinum. Var hann fjölsóttur, og mikið
um bæði eldheita konnna og krata, sem höfðu sig
mjög í frammi og töluðu fyrir þessu hagsmunamáli
nemanna. Mig minnir fastlega, að málið hafi leystst
vegna þess, að sveinarnir tóku ákvörðun um það að
standa með nemunum. Hækkaði kaup nema á fyrsta
ári úr 30 aurum á klukkustund í 50 aura, og })egar ég
lauk námi árið 1935, hafði ég heila 80 aura á klukku-
stund.
Strax að loknu sveinsprófi hélt ég utan til Dan-
merkur og hóf þar nám í vélfræðiskóla. Ég sigldi
með gamla, góða Gullfossi og tók ferðin til Kaup-
mannahafnar sjö sólarhringa með viðkomu í I.eith í
Skotlandi. Fargjaldið var þá 80 krónur á öðru far-
rými og fæðið 5 krónur á dag. Þetta voru krepputím-
ar og sökum fjárskorts gat ég ekki stundað þennan
skóla nema eitt ár. Þó kostaði hver mánuður mig í
Danmörku aðeins 150 krónur og þetta heila ár sam-
tals 1800 krónur, og finnst sjálfsagt sumum það ekki
dýrt nú. Þegar ég lauk sveinsprófi, gaf Helgi Her-
mann, skólastjóri, mér meðmælabréf, sem hugsað
var til þess að auðvelda mér róðurinn fjárhagslega.
Það tókst þó ekki. Bréfið, sem var stílað ,,til hvers er
það varðar," hljóðaði svo: „Björgvin Erederiksen,
vélvirki, hefur verið nemandi í Iðnskólanum í
Reykjavík í 3 ár og lokið burtfararprófí þaðan með
Tírnarit iönaöarmanna