Fréttablaðið - 05.12.2009, Blaðsíða 40

Fréttablaðið - 05.12.2009, Blaðsíða 40
40 5. desember 2009 LAUGARDAGUR Þ etta kom ánægju- lega á óvart,“ segir Guðmundur, sólar- hring eftir að til- kynnt var að hann hefði verið tilnefnd- ur til íslensku bókmenntaverð- launanna. „Það var að vísu lítil geðshræring, ég lét mömmu það alveg eftir. Ég er fyrst og fremst ánægður fyrir hönd útgefand- ans.“ Bankster er þriðja bók Guð- mundar, sem er liðlega þrítugur og hefur verið skrifstofumaður hjá Landsbanka Íslands um nokk- urra ára skeið. Fyrir tveimur árum kom út örsagnasafnið Vax- andi nánd og í fyrra skáldsagan Hola í lífi fyrrverandi golfara. Þótt Guðmundur hafi verið í fullu starfi í Landsbankanum í nokkur ár lítur hann á ritstörfin sem sitt aðalstarf. Hann ákvað að verða rithöfundur árið 2003 en fjögur ár liðu þar til hans fyrsta bók kom út. „Maður þarf alltaf að stíga yfir ákveðinn þröskuld áður en maður byrjar af fullum krafti. Undanfarin þrjú ár hef ég stillt því þannig upp að skriftirnar eru númer eitt. Ég vinn í bankanum á daginn til að eiga fyrir íbúðarlán- inu en skriftirnar verða að vera í forgangi. Öðruvísi er ekki hægt að taka þetta alvarlega, þá verður þetta bara föndur. Og ég er ekki mikið fyrir föndur, nema kannski núna rétt fyrir jólin.“ Agi er frumforsenda Þetta vinnufyrirkomulag útheimt- ir talsverðan aga. „Það er frum- forsendan. Ég skrifaði Bankster til dæmis á einu ári. Frá nóvem- ber fram í apríl gengu dagarnir þannig fyrir sig að ég kom heim úr vinnu og sat við skriftir til eitt eða tvö á nóttunni og lagði upp drögin að bókinni. Síðan þurfti ég að liggja yfir textanum. Maður verður að vera reiðubúinn að leggja á sig vinnu. Hæfileik- ar verða aldrei meira en ónýtt- ir möguleikar ef maður er ekki reiðubúinn að leggja sig fram.“ Guðmundur segist muna vel hvenær hann ákvað að leggja skriftirnar fyrir sig. „Það var nóttin sem ég kláraði að lesa Bréfbátarigninguna eftir Gyrði Elíasson. Ég hafði áður tekið mitt Þórbergs-tímabil og stutt Laxness-tímabil, en það var hjá Gyrði sem ég sá hvernig er hægt að skapa visst andrúmsloft með því að raða orðum smekklega saman. Þetta var nokkuð sem ég vildi gera líka. Gyrðir er tví- mælalaust einn af mínum mestu áhrifavöldum. En það er líka partur af þessum þröskuldi sem maður verður að komast yfir, sem ég minntist á áðan – að leyfa sér að meðtaka áhrifin en um leið láta þau ekki gegnsýra sig heldur að finna sína eigin rödd.“ Svo vill til að Gyrðir er líka til- nefndur til íslensku bókmennta- verðlaunanna í ár. „Já, og ég saknaði hans þegar tilnefning- arnar voru tilkynntar, það hefði verið gaman að standa við hlið- ina á honum – en ég gerði mér útgefanda hans að góðu í stað- inn.“ Hann er lítið farinn að velta því fyrir sér líkunum á að hreppa hnossið. „Ég kem ekki sérstaklega grimmur inn í fimm manna úrslitin, ég er að minnsta kosti ekki búinn að skrifa neina ræðu. Ég er ennþá svo þakk- látur. Maður verður að vera það í garð þeirra sem gleðja móður manns.“ Saga hins venjulega bankamanns Í Bankster sækir Guðmundur í eigin reynsluheim úr bankanum. Bókin fjallar um Markús, starfs- mann í ónefndum banka, sem missir vinnuna þegar bankarnir hrynja. Unnusta hans er í sömu sporum. Til að drepa tímann í atvinnuleysinu ákveður Markús að halda dagbók og er bókin sögð í gegnum hana. Guðmund- ur segist hafa viljað skrifa um hlutskipti hins venjulega banka- manns. „Mér fannst það áberandi til- hneiging þegar ósköpin gengu yfir að draga upp eina mynd af bankamönnum, ákveðna staðal- mynd, sem passaði ekkert sér- staklega vel við mína upplifun. Það hefði alveg verið hægt að skrifa bók um gosana; þeir eru vissulega til. En fólkið sem sem ég vann með var að mestum hluta venjulegt fólk, sem brást jafn illa við hruninu og aðrir. Mig lang- aði að draga það fram í aðalpers- ónunni. Ég hjó líka sérstaklega eftir hvað fólk brást misjafn- lega við. Sumir voru fljótir að ná sér, söðluðu um og fundu sér annað að gera; aðrir bara meik- uðu þetta ekki. Þessi bók varð til sem eins konar viðbragð við því. Fyrir marga hrundi heimsmynd- in með bönkunum og mig langaði að draga það fram í gegnum sögu einstaklings. Vinnutitill bókar- innar var Framtíðarmissir og ég gætti mín á að missa ekki sjón- ar á því.“ Spurður hvort það sé mikið af honum sjálfum í persónu Mark- úsar, kveðst Guðmundur ekki geta neitað því. „Ég var að vísu ekki í sambandi þegar ég skrifaði bókina og er ekki utan af landi, heldur úr Grafarvoginum. Við Markús eigum það kannski sam- eiginlegt að við hefðum ef til vill getað endað allt annars staðar en að vinna í banka. Það er stundum talað um að bankarnir hafi „rænt“ heilli kynslóð. Ætli Markús sé ekki í þeim hópi; hann er rit- hneigður og daðraði við að fara í íslensku, en valdi þessa leið út af starfsmöguleikunum og vegna þess að svo margir aðrir fóru hana. Viðbrögð hans við hruninu eru að byrja að skrifa; þar með er hann ef til vill kominn á braut sem hann átti alltaf að vera á.“ Gjörbreytt stemning Bókin er skrifuð svo til á raun- tíma. Guðmundur hóf skriftir strax í nóvember í fyrra, þegar Hola í lífi fyrrverandi golfara var enn í prentsmiðju. „Allar veðurlýsingar og þvíumlíkt eru til dæmis réttar. Ég sótti mér líka mikinn efnivið í bankann, reyndi að fanga andrúmsloftið eins og það var og birtist meðal annars í tungutakinu – á fundum var reiðufé til dæmis alltaf kall- að „kassmó“.“ Guðmundur segir merkilegt hversu mikið áhyggjuleysi hafi verið í bönkunum í aðdraganda hrunsins. „Það er erfitt að botna í því, þetta var næstum eins og stefnulaus skutla á fullri ferð út í geim. Það hefur orðið mikil breyt- ing á andrúmsloftinu hvað þetta varðar; það er erfitt að festa fing- ur nákvæmlega á það en stemn- ingin er breytt. Menn eru alveg hættir að reyna að stytta sér leið, eins og bar stundum á.“ Hann segist þó ekki hafa lagt upp með það að gagnrýna banka- kerfið sérstaklega né taka hansk- ann upp fyrir það. „Ég vildi fara einhvern milliveg og gefa ein- staklingunum svigrúm. Það er búið að skrifa gagnrýnar bækur um bankana og það verða skrif- aðar fleiri. Ég tók meðvitaða ákvörðun um að láta frásögnina byggjast á sambandi tveggja ein- staklinga sem eru í sömu spor- um, en bregðast ólíkt við. Úr því verður togstreita sem speglar samfélagið að vissu leyti, eða verður að minnsta kosti loftvog á það hvernig spennan eykst.“ Svigrúm fyrir lesandann Guðmundur segir að vilji einhver túlka bókina sem einhvers konar varnarrit, sé sjálfsagt auðvelt að gera það. „Ég hef að vísu ekki fengið þau viðbrögð, ekki enn að minnsta kosti. Sumum finnst að afstaða höfundar eigi að birtast eins og lesandinn sitji í kirkju eða á fundi þar sem höfundurinn heldur þrumandi ræðu. Ég á ekki gott með að setja mig í slíkar stellingar; ég vil að það sé svigrúm fyrir lesandann til að skilja og upplifa og taka afstöðu eftir því. Það eru vissu- lega menn sem verðskulda gagn- rýni fyrir sinn hlut í aðdraganda hrunsins. Þessi bók er hins vegar ekki um það. Ég vona að minnsta kosti að þegar við lítum um öxl verði aðdragandi hrunsins hinn raunverulegi dökki blettur, en ekki viðbrögðin við því – að þau skyggi ekki á allt sem á undan er gengið.“ Er ekki mikið fyrir föndur Í Guðmundi Óskarssyni búa tveir menn. Annar er skrifstofumaður í Landsbankanum, hinn er rithöfundur. Bók rithöfundarins um atvinnulausan bankamann er tilnefnd til Bókmenntaverðlaunanna. Bergsteinn Sigurðsson spjallaði við Guðmundana tvo. ÚR REYNSLUBANKANUM „Mér fannst það áberandi tilhneiging þegar ósköpin gengu yfir að draga upp eina mynd af bankamönnum, ákveðna staðalmynd, sem passaði ekkert sérstaklega vel við mína upplifun.“ FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN Ég kem ekki sérstaklega grimmur inn í fimm manna úrslitin, ég er að minnsta kosti ekki búinn að skrifa neina ræðu. Ég er ennþá svo þakklátur. Maður verður að vera það í garð þeirra sem gleðja móður manns. „En hafiði heyrt það nýjasta strákar, ha? Ég heyrði það í vikunni og það er helvíti gott, gott og satt. Þið kannist náttúrulega við orðið gangster, ha, þetta gamla og góða? En hafiði heyrt um bankster? Nei? Jæja, en það þýðir auðvitað það nákvæmlega sama. Helvíti gott! En þessi yfir- gengilega vitleysa öll strákar og ...“ Ég stóð upp eins rólega og ég gat til að velta ekki borðinu og trufla ekki sessunaut minn á meðan hann saup á kaffinu sínu. Það hafðist, en reiðin var farin af stað og þess tvö stuttu skref sem voru í manninn komu ekki í veg fyrir að hún gysi, nægðu ekki til að ég gæti hugsað mig um. Hendur hans hvíldu á borðinu og fingurnir mynduðu enn tvær guttaskambyssur sín hvorum megin við kaffibollann þegar ég stóð yfir honum án þess að hafa hugmynd um hvað ég ætlaði að gera. BANKSTER
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.