Fréttablaðið - 05.12.2009, Síða 116

84 5. desember 2009 LAUGARDAGUR
Andlitsdrættir samtíðarinn-
ar heitir ný bók eftir Hauk
Ingvarsson, bókmennta-
fræðing og útvarpsmann.
Þar rýnir hann í síðustu
þrjár skáldsögur Halldórs
Laxness, Kristnihald undir
Jökli, Guðsgjafarþulu og
Innansveitarkróniku. Hann
segir að þótt þær tvær síðar-
nefndu hafi fengið minni
athygli en fyrri skáldsögur
höfundarins sýni þær að
Halldór hafi verið í stöðugri
endurnýjun.
Tilurð bókarinnar má rekja aftur
til 2002 þegar Haukur vann að
rannsókn á viðtökum verka Hall-
dórs Laxness í Danmörku: „Ég
einbeitti mér fyrst og fremst að
sjötta og sjöunda áratugnum og
skoðaði veitingu Sonning-verð-
launanna sérstaklega. Mótmælin í
tengslum við þau sýndu að lesend-
ur Halldórs gerðu til hans strang-
ar siðferðilegar kröfur. Þeir ósk-
uðu eftir höfundi Sölku Völku en
hittu fyrir annan höfund sem var
kominn á aðrar slóðir. Ég fékk í
kjölfarið áhuga á þremur síðustu
skáldsögum Halldórs: Kristnihaldi
undir Jökli, Innansveitarkróniku
og Guðsgjafarþulu sem komu út á
árunum 1968, 1970 og 1972.“
Verk sem lágu óbætt hjá garði
Haukur kveðst hafa fengið áhuga
á seinni hluta ferils Halldórs, þar
sem hann hafi fengið minni athygli
en sá fyrri. „Talað hefur verið um
taóismann og annað í þeim dúr,
en menn hafa ekki lagt sig mikið
eftir því að greina þá umræðu sem
fer fram í þessum bókum um til
dæmis tungumál, sögu og árekstur
skáldskapar og raunveruleika svo
dæmi séu nefnd.“
Í takt við það sem var að gerast
Haukur nefnir það sem sameigin-
legt einkenni á bókunum þremur
sem hann fjallar um að þær séu
fyrstu persónu frásagnir. „Kristni-
haldið er auðvitað þekktast þess-
ara bóka, þar er sögupersónan
ekki nafngreind með sérnafni
heldur ávallt kölluð Umbi. Það sem
er til dæmis merkilegt við hinar
tvær, Innansveitarkróniku og
Guðsgjafar þulu, er að þær daðra
við sjálfsævisagnaformið. Þær
hafa því hingað til gjarna verið
afgreiddar sem dulbúnar sjálfs-
ævisögur; millispil milli skáld-
sagna og endurminningabókanna
sem fylgdu í kjölfarið.
Mér hefur aftur á móti þótt
spennandi hversu margt í síð-
ustu tveimur skáldsögum Hall-
dórs er í takt við það sem hefur
verið að gerast í skáldsagnagerð
á seinni árum, þar sem menn
hafa verið að leika sér á mörkum
skáldskapar og sjálfsævisagna. Ég
nefni sem dæmi Andra-bækur Pét-
urs Gunnars sonar. Þar má finna
ævisögulegar tengingar en slíkur
lestur hefur ekki freistað manna
þegar hann er annars vegar. Pétur
er höfundur af annarri kynslóð og
því koma lesendur auga á það sem
er nýtt, ekki það sem er kunnug-
legt. Halldór er kominn á sjötugs-
aldur þegar þarna er komið sögu
og lesendur hans eru fastheldnir á
þær hugmyndir sem þeir hafa gert
sér um hann.“
Guðsgjafarþula minnti á Zelig
Bókin skiptist í þrjá kafla, þar sem
Haukur rýnir í verkin frá ólíkum
sjónarhornum. „Í fyrsta kaflanum
fjalla ég um það hvaða augum rit-
dómarar litu bækurnar þegar þær
komu út. Í ritdómunum er gjarnan
dregin upp mynd af Halldóri og ég
flokka dómana í þrennt eftir þeim:
þjóðskáldið, þjóðfélagsskáldið og
bókmenntamaðurinn. Í öðrum
kafla fjalla ég meira um hvað Hall-
dór gengur í gegnum á sjöunda
áratugnum og hvað hann er að
spá. Þar er ítarleg umfjöllun um
ritgerðina „Persónulegar minnis-
greinar um skáldsögur og leikrit“
og endur minningabókina Skálda-
tíma. Skáldatími hefur fram að
þessu verið afgreiddur sem pólit-
ískt uppgjör. Ég reyni aftur á móti
að draga fram hugleiðingar Hall-
dórs um bókmenntir í því verki og
tilraunir sem hann gerir með frá-
sagnarhátt sem vísa veginn til síð-
ustu skáldsagnanna þriggja.
Í þriðja hlutanum rýni ég í skáld-
sögurnar þrjár og túlka þær. Ég
skoða Kristnihaldið í tengslum
við glæpasögur og hrollvekjur,
Innansveitarkróniku í tengslum
við Íslendingasögur, helgisögur
og aðrar bókmenntagreinar, og
Guðsgjafarþulu í tengslum við til
dæmis kvikmyndir. Sú bók minnir
mig mjög á Zelig eftir Woody Allen
en hún er gjarnan nefnd sem dæmi
um kvikmynd þar sem gætir póst-
módernískra áhrifa svo veifað sé
hugtaki sem margir hata.“
Höfundur í stöðugri endurnýjun
Haukur segir brýnt að fólk fái ekki
afmarkaða og lokaða mynd af Hall-
dóri Laxness: „Á forsíðu bókarinn-
ar er mynd sem Ari Sigvaldason
ljósmyndari tók á bar að nóttu til.
Á henni faðmar ungur maður að
sér stúlku. Aftan á jakkann hans
er prentuð mynd af Halldóri Lax-
ness. Halldór er einn af andlits-
dráttum samtíðarinnar og það þarf
hver ný kynslóð að gera af honum
sína mynd.“ bergsteinn@frettabladid.is
Höfundur í stöðugri þróun
HAUKUR INGVARSSON Segir Halldór einn af andlitsdráttum samtíðarinnar. „Hver ný
kynslóð þarf að gera af honum sína mynd.“ FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Laddi
eftir Charles Dickens
6. desember kl. 14 & 17 Örfá sæti laus
13. desember kl. 14 Laus sæti
20. desember kl. 14 Laus sæti
Miðaverð er 1.500 kr. Miðasala á midi.is
SÍÐUSTU SÝN
INGAR!
Listaháskóli Íslands auglýsir eftir
umsóknum um
starf háskólakennara í dansi
Laust er til umsóknar starf háskólakennara í dansi við
leiklistardeild með stöðuheiti lektors, dósents eða prófessors.
Umsækjandi skal vera skapandi listamaður, s.s. dans-
höfundur eða dansari, og hafa kennt við viðurkennda
listaskóla. Gerð er krafa um meistaragráðu á sviði dans-
listar eða sambærilega háskólagráðu, eða jafngilda
þekkingu og reynslu.
Starf háskólakennara skiptist í kennslu, stjórnun, og
listsköpun / rannsóknir. Í starfinu felst að háskólakennari
er fagstjóri á dansbraut. Háskólakennari er sjálfstæður
listamaður og er það hluti af hans starfi við skólann að þróa
áfram verkefni sín og rannsóknir og miðla afrakstri þeirra
og niðurstöðum til samfélagsins.
Umsóknum og meðfylgjandi gögnum skal skila ekki síðar
en mánudaginn 4. janúar næstkomandi til Listaháskóla
Íslands, aðalskrifstofu, Skipholti 1, 105 Reykjavík. Nánari
upplýsingar er að finna á heimasíðu skólans www.lhi.is
3. PRENTUN VÆNTANLEG
Barna- og unglingabæ
kur 29.11
A
ug
lý
si
ng
as
ím
i
– Mest lesið