Fréttablaðið - 09.12.2009, Blaðsíða 22

22 9. desember 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
N
ú þegar litið er til komandi kosninga í sveitarstjórnir
á Íslandi í vor kann öllum sanngjörnum mönnum að
vera ljóst að illa höfum við nýtt tækifæri til sam-
einingar sveitarfélaga á liðnum árum. Nýlegar
uppákomur í sveitarstjórnum í stærri og smærri
sveitarfélögum vísa til þess að þar gildi önnur sjónarmið oft en
þau að láta hag fjöldans ráða, þar fari fyrst á áhugalista sveitar-
stjórnarmanna þrengri sjónarmið, jafnvel smáskítleg persónuleg
valdaþrá.
Það gengur hægt að vinna að sameiningu sveitarfélaga á
Íslandi. Sveitarfélög með færri en 500 íbúa eru 30, sveitarfélög
með 500 til 1000 íbúa eru 15. Það segir sig sjálft að slík samfélög
eru lítils megnug og verða að semja við nágrannasveitarfélög
um flesta þjónustu sem þeim er lögskyld. Það er til marks um
getuleysi löggjafans að ekki hefur hraðar gengið í sameiningu
smærri sveitarfélaga, enda er hið úrelta og óhagstæða skipulag
valdað af ólýðræðislegu atkvæðamagni í dreifðari byggðum og
valdað af þingmönnum sem standa í því skjóli.
Á höfuðborgarsvæðinu töldu menn skynsamlegt fyrir tíu árum
að fækka sveitarfélögum í tvö stór sveitarfélög, annað frá Kjalar-
nesi að Kópavogslæk, hitt þaðan í suður allt suður á Vatnsleysu-
strönd. Sumir vilja ganga enn lengra og segja hagsmuni íbúa á
þessu svæði best varða í einu stóru sveitarfélagi, ekki aðeins með
tilheyrandi endurskipulagningu heldur ekki síður með aukinni
og bættri yfirsýn yfir landsvæði sem er nú eitt atvinnusvæði. Er
hagsmunum íbúa betur komið í enn stærri sveitarfélögum suður
og norður og fyrir austan: einu stóru sveitarfélagi frá söndunum
að Selvogi, einu stóru sveitarfélagi á Reykjanesi frá Selvogi að
Straumi, einu frá Hvalfjarðarmynni að Hnappadal, sveitarfélagi
á Snæfellsnesi, Dölum með Barðaströnd og suðurhluta Stranda,
sveitarfélagi frá Hrútafirði að Húsavík.
Nú þegar kreppir að allri þjónustu sem við teljum sjálfsagða
verður að líta til sameiningar og endurskipulags á embættiskerfi
sveitarfélaga. Þar er við ramman reip að draga, starfsmannahald
er samofið stjórnmálahreyfingum á hverjum stað, þar sitja menn
í skjóli sem hróflað var upp í einhverjum meirihlutanum í kerfi
sem leiðir til slakrar stjórnunar, ófaglegra ákvarða og vafasamra
fjárfestinga. Fylgifiskur smæðar er hreppapólitík, hagur heildar
hverfur fyrir plássfrekum eiginhagsmunaseggjum. Í sinni ömur-
legustu mynd geta fámenn sveitarfélög sett nágrönnum sínum
og þjóðinni allri stólinn fyrir dyrnar eins og sannast best á
fyrirganginum í Ölfushreppi sem vilja troða gufuaflsvirkjun
ofan í hálsmálið á Hvergerðingum og tilkynna Sunnlendingum,
þingi og framkvæmdarvaldi að þeir hyggist taka brúartoll liggi
raflínur um hraunmelana ofan við Þorlákshöfn.
Það er margt úrelt og fjarstæðukennt í byggðastjórn á Íslandi,
en neyðin ætti að kenna mönnum að hugsa upp á nýtt, sækja fram
en hætta búhokri í hróðugri heimsku, sameina en sundra ekki,
laga það sem komið er í flækju af manna völdum. Stór umskipti í
sameiningu sveitarfélaga á Íslandi eru brýn söguleg nauðsyn.
Með pottlok fyrir himin:
Skemmtiatriði í
sveitarstjórnum
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Það var ekki fyrr en tuttugu og þrír starfsmenn franska síma-
félagsins France-Télécom höfðu
fargað sér, eins og ég hef áður
skýrt hér frá, að blaðamenn fóru
að beina athyglinni að ástandinu
í þessu einkavædda fyrirtæki og
þeirri meðferð á starfsfólkinu
sem þar var farin að tíðkast. En
á því lék ekki minnsti vafi að hún
átti stóran þátt í því að menn tóku
að leggja á sig hendur, jafnvel á
vinnustaðnum sjálfum, eins og
bréf sem þeir létu eftir sig báru
vitni um.
Yfirmenn fyrirtækisins tóku
þessu fyrst með kaldlyndi, einn
talaði háðslega um „sjálfsmorðs-
tísku“, en neyddist þó til að biðj-
ast hjáróma afsökunar þegar
hann fann viðbrögðin við þessum
orðum. Annar sagði að stjórnar-
hættir í fyrirtækinu væru mjög
eðlilegir, þeir væru eins og tíðk-
aðist í slíkum einkafyrirtækjum
um allan heim. Þessi orð voru í
hæsta máta athyglisverð, af þeim
mátti nefnilega ráða hvað væru
taldir „eðlilegir stjórnarhættir“
fyrirtækja í veröld frjálshyggj-
unnar. Og á það vörpuðu nú frá-
sagnir fréttamanna nokkru ljósi.
Eitt virtist vera aðalatriðið:
svipta starfsfólkið allri mann-
legri virðingu og gera það að
verkfærum sem hægt væri að
fara með að vild – kannske í anda
Aristótelesar í fornöld sem sagði
að þrælarnir væru „talandi verk-
færi“ – og kom fram eitt lítið
en skýrt dæmi um það. Sú hefð
hefur löngum verið ríkjandi í
Frakklandi að konur sem vinna á
skrifstofum hafi á borðinu fyrir
framan sig nokkrar ljósmyndir af
börnum sínum, kannske á ýmsum
aldri, svo og af rokksöngvaranum
vinsæla Johnny Halliday. En
skyndilega var þetta bannað með
öllu, í skrifstofum símafélagsins
mátti ekki vera nokkur skapaður
hlutur, hvorki á borði, veggjum
né annars staðar, sem tilheyrði
ekki Fyrirtækinu, starfsfólkið
mátti ekki hafa nokkurn þann
hlut sem gæti minnt það á að
það væri persónur og ætti sitt
líf, einnig fyrir utan Fyrirtækið.
Það átti sem sé ekki að eiga neina
fjölskyldu aðra en Fyrirtækið.
Annað stigið í þessum mark-
vissu aðgerðum var að einangra
einstaklingana, gera þá að
„öreindum“ eins og sagt hefur
verið, og rjúfa alla samkennd og
samvinnu – þeir áttu ekki að geta
tekið sig saman fremur en nokkr-
ar skóflur geta gert með sér sam-
tök í verkstæði – setja þá helst í
samkeppni hvern gegn öðrum.
Ein leiðin til þess var sú að láta
menn í sífellu skipta um starf
innan símafélagsins, senda þá t.d.
fyrirvaralaust í annað útibú 300
km í burtu, og fjöldamargt annað
var í þessum dúr.
Um þetta allt voru nú skrifaðar
langar frásagnir í frönskum blöð-
um, þar sem starfsmenn síma-
félagsins fengu nú loksins að
leysa frá skjóðunni. Blaðið „Le
Monde“ hóaði auk þess í félags-
fræðinga sem skilgreindu vand-
ann með sæg af löngum og lærð-
um nýyrðum. Komust þeir að
þeirri gagnmerku niðurstöðu að
þetta ófremdarástand stafaði
fyrst og fremst af því að í fyrir-
tækin vantaði „lárétt samstarf“.
Þeim láðist þó að gefa mönnum
beinar ráðleggingar um þetta
hórisontala puð, sem ætti að leysa
lífsins galdur.
En frjálshyggjumenn höfðu
einnig sína skýringu: í þeirra
augum var sökudólgurinn ríkið
og það Velferðarþjóðfélag sem nú
er að hverfa. Einn þeirra sagði
t.d.: „Þetta er Ríkinu að kenna.
Félagslega séð hefur það verndað
starfsmenn sína um of, þeir hafa
færst upp í stöðum eftir starfs-
aldri og búið við atvinnuöryggi,
samkvæmt frönskum venjum.
Svo sendir það í einkageirann
menn sem eru ekki búnir undir
líf sem er dálítið harðara, dálítið
ofbeldisfyllra. Ríkið er eins og
bóndi sem hefur alið lömb og
sleppir þeim svo út í skóginn án
þess að hafa sagt þeim að þar sé
úlfa von.“
Þá er lausnin kannske sú að
þessi saklausu lömb úr fjárhúsum
Ríkisins myndbreytist í úlfa úti
í frumskógi frjálshyggjunnar.
En það kynni þó að fara öðru
vísi en þessi dálkahöfundur
ímyndaði sér. Ilbleikir úlfar með
strengdan kvið hafa nefnilega
sitt skapferli og hugsa sitt, þeirra
eðli er að hlaupa um í flokk-
um eftir bráð sinni með mikilli
slægð og vandlegri samvinnu,
og þeir sinna afkvæmum sínum
sérlega vel, ekkert getur dregið
athygli þeirra frá þeim, mönnum
er ráðlegast að reyna það ekki.
Því er í rauninni harla ólíklegt að
lömbin umbreytt í úlfa beiti sinni
nýfengnu ýlfsku í einhverri sam-
keppni hvert á móti öðru í anda
Adams Smith og hans nóta. Þau
eru miklu líklegri til að mynda
eitt grátt úlfastóð – það er þeirra
aðferð í láréttri samvinnu – renna
á móti þeim yfirmönnum sem ollu
myndbreytingunni og sýna þeim
oddhvassar vígtennurnar öll í
senn. Þá er hætt við að það fari
að fara um yfirmennina.
Lárétt samstarf
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Sjálfsvíg símamanna
UMRÆÐAN
Björk Vilhelmsdóttir
skrifar um velferðarmál
Í fjárhagsáætlun Reykja-víkurborgar fyrir árið
2010 kemur fram að þeir
fátækustu fá enga hækkun á
sinni framfærslu sem er og
verður 115.567 kr. á mánuði.
Svo virðist sem núverandi
meirihluti í Reykjavík hafi
hvorki áhuga né skilning á aðstæðum þeirra sem
fátækastir eru í samfélaginu og hafa því hafnað
tillöguflutningi okkar fulltrúa Samfylkingar innar
um hækkun fjárhagsaðstoðar. Við höfum lagt til
hækkun í samræmi við hækkun lágmarkslauna eða
um 13.500 á mánuði og yrði þá grunnurinn 129.067
kr. Sú tillaga var felld með 4 atkvæðum meirihluta
velferðarráðs 18. nóv. sl. en vísað til gerðar fjár-
hagsáætlunar. Þar gerðist ekkert. Kostnaður við
þessa hækkun er tæplega 163 milljónir króna á árs-
grundvelli og merkilegt að tillagan hafi ekki verið
tekin upp af meirihlutanum þegar í ljós kom að
tekjur borgarinnar yrðu á næsta ári 2,6 milljörðum
meiri en áætlað hafði verið.
Það er hlutverk sveitarfélaga að tryggja að
íbúar þeirra geti lifað með reisn. Sem höfuðborg
á Reykjavík að vera í fararbroddi sveitarfélaga
um félagslega þjónustu og það var borgin lengst
af. Reykjavík var fyrst sveitarfélaga til að greiða
sérstaka fjárhagsaðstoð til barna árið 2005. Þá
var upphæðin 10 þús. á mánuði en er nú 11.365 kr.
Þá tók Reykjavíkurborg upp jólauppbót árið 2003
án þess að dæmi væru um slíkt hjá öðrum sveitar-
félögum.
Þrátt fyrir að íslenskt samfélag horfi nú upp á
stórfellda fjölgun þeirra sem búa við fátækt hafa
reglur um fjárhagsaðstoð Reykjavíkurborgar ekki
tekið neinum breytingum. Formaður velferðar-
ráðs segir mikilvægt að hafa skýrar og gegnsæjar
reglur. Það er mikilvægt, en mikilvægast er að
sjá að núverandi framfærsluaðstoð Reykjavíkur
dugir fólki ekki til að draga fram lífið. Það er
óumræðanlega sárt þegar jólin nálgast.
Ég trúi því ekki fyrr en á reynir að borgar-
stjórnarmeirihlutinn sitji fast við þá ákvörðun að
hækka ekki framfærslu þeirra sem fátækastir
eru. Þau geta treyst því að við fulltrúar Samfylk-
ingarinnar munum samþykkja hækkun fjárhags-
aðstoðarinnar – um það verður ekki pólitískt
moldvirði.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Fá þeir fátækustu ekki hækkun?
BJÖRK VILHELMSDÓTTIR
Birgitta og leyniskjölin
Hinn 2. desember minnti Birgitta
Jónsdóttir í Hreyfingunni varaþing-
menn og aðra á þingi á að lesa
leyniskjölin svonefndu um Icesave-
málin, sem vistuð eru í húsakynnum
nefndasviðs þingsins og aðeins
þingmenn fá aðgang að gegn loforði
um trúnað. Hún benti sérstaklega á
tiltekið bréf, það síðasta í möppunni
sem skjölin eru geymd
í. Það væri athyglisvert,
ekki síst dagsetningin
á því. Í ljós er komið
að bréfið sem hún
átti við var tölvubréf
Indriða Þorláks-
sonar til Marks
Flanagan hjá
AGS.
Birgitta og Wikileaks
Daginn áður en Birgitta brýndi fyrir
þingmönnum að lesa leyniskjölin var
Birgitta á fundi með forsvarsmönn-
um Wikileaks. Og viti menn, örfáum
dögum síðar birtist leynibréfið,
sem Birgitta lagði sérstaka áherslu
á að þingmenn læsu, einmitt á vef
Wikileaks. Nú hafa Birgitta og félagar
hennar í Hreyfingunni sent út yfir-
lýsingu, þar sem þau fordæma
vinnubrögð Indriða og skora á
þá sem bera ábyrgð á málinu
að „íhuga stöðu sína“
– með öðrum orðum
að taka pokann
sinn. Þetta eru
forvitnilegar
tilviljanir.
Umsnúningur
Það er oft áhugavert að fylgjast
með viðsnúningi sem getur orðið í
pólitíkinni, stundum sitja menn uppi
með mál sem þeir höfðu áður lítinn
áhuga á að ljá brautargengi. Fyrir ári
voru sett hér á neyðarlög. Stein-
grímur J. Sigfússon hafði fyrirvara á
þeim og sat hjá við atkvæðagreiðslu.
Nú hefur ESA, eftirlitsstofnun EFTA,
fellt þann úrskurð að neyðarlögin
standist EES-samninginn. Og hver
er fyrstur fram á sviðið að fagna
því? Jú, Steingrímur J. Sigfússon
fjármálaráðherra.
bergsteinn@frettabladid.is