Fréttablaðið - 11.12.2009, Qupperneq 59

FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 2009 3
nú á það hljóðfæri undir saunginn
þessi bazarkveld …“
Árið 1882 var reist veitingahús
í Reykjavík sem fékk heitið „Hotel
Ísland“, en í tímaritinu Fréttir frá
Íslandi segir m.a.: „Af framförum
í byggingum kunnum vjer mjög
lítið að segja, nema ef vera kynni
að um sumarið var reist í Reykja-
vík veitingahús mikið og veglegt,
er nefnt er „Hotel Ísland“. Það
er skrautlegt mjög og vantað, og
mun hafa kostað nærfelt 30.000
kr... .“ Segir Suðri m.a. frá því árið
1884 að Söngfélagið Harpa, undir
stjórn Jónasar Helgasonar hafi
haldið samsöng á Hótelinu. Á þeim
samsöng þótti það „lang-óheppi-
legast … að hr. Jónas lék með á
fíólín við tvö lög … enda er Jónas,
eins og vonlegt er, enginn snilling-
ur á fíólín, þó hann spili lögin rétt
og ófalskt“.
Framan af hafði þessi sönghóp-
ur, sem stofnaður var árið 1862,
haldið söngskemmtanir sínar á
Hótel Alexandra, sem stóð í Hafn-
arstræti. En er viðbyggingin hafði
verið reist austan við gamla gilda-
skálann við Austurstræti, var það
hús upp frá því kallað „Hótel Ís-
land“. Þótti hljómburður öllu betri
á Hótel Íslandi og varð það fram-
tíðar tónleikastaður Hörpunnar.
Eiginlegir kirkjutónleikar voru
ekki haldnir hér á landi fyrr en í
desember árið 1883, en þá héldu
þeir Steingrímur Johnsen og Björn
Kristjánsson „Samsöng í Reykja-
víkurdómkirkju“. Í blaðinu Suðri
má m.a. lesa eftirfarandi: „Fyrir
söngnum stóðu þeir söngkenn-
ari latínuskólans, kandídat Stein-
grímur Johnsen og Björn Kristj-
ánsson sem hefur dvalið tvo vetur,
sinn í hvort skiptið í Kaupmanna-
höfn til að nema sönglist og org-
elspil. Í söngflokknum voru um 30
meyjar og ungir menn í bænum.
Þessi kirkjusamsöngur mun vera
inn fyrsti, er haldinn hefur verið í
Dómkirkjunni …“
Ýmsir klúbbar og stúkur störf-
uðu í Reykjavík á nítjándu öldinni,
framanaf öl- og drykkjuklúbbar,
og kannski í eðlilegu framhaldi
af því, Góðtemplarastúkan, sem
stofnuð var 1885. í árslok 1887 var
var nýtt hús Good-Templara regl-
unnar vígt í Reykjavík. Það hús
var aðaltónleikahús bæjarins (og
samkomuhús yfirleitt) á komandi
árum, og hélt hinn langlífi Hörpu-
kór Jónasar Helgasonar sína síð-
ustu tónleika þar árið 1893, eftir
30 ára samfleytt starf. Þetta hús,
ásamt tveimur öðrum sem áttu
eftir að gegna mikilvægu hlut-
verki í tónleikahaldi í Reykjavík,
Iðnó og Bárunni, voru byggð á upp-
fyllingum við norðurenda Tjarn-
arinnar. Á meðan menn deildu um
hljómburðinn í Iðnó, lofuðu menn
hann í Bárunni enda varð það eitt
helsta tónleikahús bæjarins allt til
ársins 1921, þegar Nýja-Bíó var
tekið í notkun.
Hljómskálinn í Reykjavík var
byggður árið 1922, fyrst og fremst
sem æfingahúsnæði fyrir lúðra-
sveitir, og oft hafa þær leikið við
hátíðleg tækifæri á þaki hússins
fyrir gesti Hljómskálgarðsins.
Gamla-Bíó (Aðalstræti 8) hafði
fengið mikla upplyftingu árið
1912, „fyrirtaks stóla með lyftan-
legum sætum“. En það var ekki
fyrr en í mars 1914 að tónleikar
voru fyrst haldnir í Gamla-Bíói,
en þá lék þar Bernburg með 7
manna hljómsveit sinni. Húsið var
troðfullt og þóttu „[þ]eir Bern-
burg og Petersen eiga þakkir skil-
ið fyrir að hafa gert þessa tilraun
til þess að sameina hér hljómleika
og kvikmyndasýningar“. Þó varð
það hlutskipti Nýja-Bíós að vera
aðaltónleikasalurinn frá því það
var tekið í notkun árið 1921, og þar
til Gamla-Bíó fékk inni í nýju húsi
við Ingólfsstræti sumarið 1927. Af
tónleikaskrám frá þessum tíma
má sjá að Gamla-Bíó varð eitt
helsta tónleikahús bæjarins.
Árið 1947 opnaði eitt af mörg-
um nýjum bíóhúsum bæjarins.
Þetta var Tripoli-Bíó og þar sýndi
Tónlistarfélagið kvikmyndir, en
hélt einnig marga tónleika. Trip-
oli var braggi frá stríðsárunum
vestur á Melum. Með því að Aust-
urbæjarbíó var tekið í notkun sem
tónleikahús í árslok 1947, hófst
áratuga löng röð metnaðarfullra
tónleika á vegum Tónlistarfélags-
ins, í glæsilegu tónleikahúsi sem
tók um 800 manns í sæti.
Með opnun Þjóðleikhússins
1950 verða kaflaskil í flutningi
ópera og hljómsveitarverka á Ís-
landi, og verður Þjóðleikhúsið
helsti vettvangur Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands til ársins 1961,
þegar Háskólabíó, enn eitt bíóhús-
ið, er „látið duga“ til slíkrar starf-
semi.
Ekki hafa verið taldir hér upp
salir né kirkjur á landsbyggðinni,
en að sjálfsögðu hafa verið haldn-
ir tónleikar í þeim allt frá því að
tónlistarlífið á hverjum stað náði
slíkum þroska. Áður var nefnt að
mönnum hafi þótt hljómburður
í Bárunni nokkuð góður á sínum
tíma. Sama má segja um Austur-
bæjarbíó. En ýmsir salir og kirkj-
ur hafa einnig ágætan hljómburð
til tónlistarflutnings, enda hafa
þessi hús oft verið notuð til slíks.
Án þess að gefa tæmandi lista yfir
þau má nefna sali eins og í Lista-
safni Íslands, Safni Sigurjóns Ól-
afssonar í Laugarnesi, Hafnar-
borg í Hafnarfirði, Gerðuberg í
Breiðholti, og að sjálfsögðu Sal-
inn í Kópavogi. Eins má nefna
allar hinar glæstu kirkjur lands-
ins, Hallgrímskirkju, Langholts-
kirkju, Reykholtskirkju, Akur-
eyrarkirkju, Ísafjarðarkirkju og
margar, margar fleiri. Þá má ekki
gleyma fjölda félagsheimila sem
mörg hver státa af góðum flyglum
og ágætum hljómburði til tónlist-
arflutnings.
Að lokum má minnast á menn-
ingarhúsin, þau sem komin eru,
t.d. Berg, menningarhús íbúa
Dalvíkurbyggðar. Þá má nefna
Hljómahöllina í Keflavík sem
verið er að byggja í Reykjanes-
bæ. Á Akureyri er í byggingu
glæsilegt menningarhús, Hof sem
m.a. mun hýsa Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands og Tónlistarskóla Ak-
ureyrar. Verður áhugavert að sjá
hvort Sinfóníuhljómsveit Norður-
lands fái þannig sín „fimmtudags-
kvöld“ á Rás 1 í Ríkisútvarpinu!
Og hvað er þá eftir? – jú, „Tón-
listarhöll“ þjóðarinnar, Tónlistar-
húsið við höfnina. Við fylgjumst
spennt með.
Heimildir:
Árni Óla: Reykjavík fyrri tíma, fyrsta
bindi bls. 188-190.
Baldur Andrésson: Tónlistarsaga
Reykjavíkur, www.musik.is/Baldur
Ingólfur; 8.4. 1854, bls. 103
Þjóðólfur: 28. febrúar 1866
Fréttir frá Íslandi: 9. árgangur, 1882,
Reykjavík, 1883.
Suðri: 18. 3. 1884 bls. 30.
Suðri; 24. tölublað, 3. janúar 1884
bls. 94.
Íslenzkir Good-templarar. 1.-2. tbl.
1887 bls. 12
Guðjón Friðriksson: Saga Reykjavíkur,
fyrri hluti, bls. 301
Ísafold; 22. júní 1912, bls. 150.
Morgunblaðið: 22. mars 1914, bls.
648.
Bjarki Sveinbjörnsson fylgist spenntur
með nýja tónlistarhúsinu.
Efnt var til samkeppni um
nafn á tónlistar- og ráðstefnuhúsið
við Austurbakka í febrúar í fyrra og
viðbrögðin létu ekki á sér standa.
Nú er komið að því að kynna hvaða nafn varð fyrir valinu.
Af því tilefni verður boðið upp á tónlistaratriði, kakó og
kleinur á hafnarbakkanum (Austurbakka) við tónlistar-
og ráðstefnuhúsið frá kl. 15.30 til 16.30 í dag.
Komdu í kakó og kleinur við lúðrahljóm og svalaðu forvitninni.
Stórsveit Samma spilar.
Allir eru velkomnir.
Athugið að gengið er inn á hafnarbakkann frá Geirsgötu.
Í DAG
VERÐUR NAFN
TÓNLISTAR- OG
RÁÐSTEFNUHÚSSINS
OPINBERAÐ
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/A
G
O
4
84
32
1
2/
09