Vikan - 20.12.1962, Blaðsíða 26

íslenzkar ljósmæður Því gleymi ég aldrei
1 þessu 1. bindi eru frásöguþættir og æviágrip 26
ljósmæðra (ásamt mynduml hvaðanæfa að af landinu.
Hér er um að ræða stuttar frásagnir (ckki ljós-
mæðratal né Ijósmæðrasaga), er bregða upp sönnum
myndum af starfi Ijósmæðranna, erfiðleikum og
fórnfýsi.
í bókinni segir frá margskonar hetjudáðum Ijós
mæðranna sjálfra, ævikjörum íslenzkrar alþýðu, við-
burðaríkum ferðalögum á sjó og landi og furðulegum
tilviljunum milli lífs og dauða í mannlegri tilveru.
Nokkra þættina skrifa ljósmæðurnar sjálfar, en
aðrir eru skráðir eða stílfærðir af þjóðkunnum
mönnum.
I bók þessari eru 21 frásöguþáttur af einstæðum
atburðum úr lífi manna. Aðeins 5 þeirra hafa birzt
opinberlega áður (verðlaunaþ. Ríkisútvarxisins). Með-
al höfunda eru: Árelíus Níelsson, Árni Óla, Davíð
Stefánsson, Jochum M. Eggertsson, Kristján frá
Djúpalæk, Páll V. G. Kolka o. fl.
Af nokkrum kaflaheitum má nefna: Fósturbarn úr
sjó. Trýnuveiðar. Ég var myrtur. Nú hefir þú svikið
mig. Hvar er hún? 16. des. 1924. Hverf er haustgríma.
Erfiður aðfangadagur. Nauðlending á öræfum.
Allir þættirnir eru skemmtilegir og girnilegir til
íróðleiks og margir stórvel skrifaðir, sem nálgast það
bezta í smásagnalist.
Kvöldvökuútgáían

í dag er glatt.
Framhald af bls. 19.
og hugsaði með sér, að UHa hefði
ekki verið svona hæversk.
l>cgar þau liöfðu setið þþgul
nokkra stund og borðað, lyfti Frank
glasi sinu og sagði:
— Skál fröken Holmer, og þakka
yður fyrir, að þér vilduð koma.
— Skál, herra Hald, og þakka yður
fyrir, að þér buðuð mér, svaraði
hún.
Augu þeirra mættust yfir glösin.
— Fannst yður það frekt af mér?
spurði hann.
— Nei. Hún hristi Iiöfuðið. —
Þá hefði ég ekki komið.
— Hann fór að bera hana saman
við Ullu, en liún var allt önnur
manngerð. Þessi stúlka var kven-
legri og ])roskaðri, kannski með
meiri reynslu?
— Ég var trúlofaður, en það slitn-
aði upp úr því fyrir tveimur mánuð-
um, sagði hann.
Svipur hennar varð alvarlegur. —
Það var ég líka, en það eru tvö ár
síðan, sagði hún lágt.
Þjónninn hafði hellt í kaffiboll-
ana og Frank bauð henni sígarettu.
Þegar hann laut að henni yfir borðið
til þess að kveikja i hjá henni, sagði
hann:
— Þá erum við bæði frjáls.
— Já-á, sagði hún hikandi.
— Ég á við, að við þurfum ekki
að gera neinum grein fyrir því sem
við gerum.
— Nei, þess þurfum við ekki.
sagði hún ákveðin.
— Getum við þá ekki farið eitt-
livað saman út á kvöldin. í bíó eða
að dansa. Við erum bæði ung, og
mig mundi langa mikið til að kynn-
ast yður nánar, sagði hann.
— Verzluninni er lokað svo seint
á kvö'din núna fyrir jólin, sagði hún
eins og hún færðist undan.
Svo leit hún á úrið og drakk úr
bollanum.
— Nú verð ég að fara, sagði hún
og stóð upp.
— Sjáumst við aftur? spurði hann,
meðan liann hjálpaði henni í jak-k-
ann.
— Ef til vill.
Hún kvaddi hann með handabandi
og hann sleppti ekki hönd hennar
og horfði í stór og blá augu hennar.
— Segið mér yfir hverju þér voruð
sorgbitnar fyrsta daginn, sem ég sá
yður? spurði liann, en því hafði
hann velt lengi fyrir sér.
— Tonny, litli drengurinn minn
26 VIKAN
var veikur. En honium er batnað
núna, guði sé lof, svaraði hún án
þess að lita undan.
Honum varð hverft við. Þetta
hafði honum ekki dottið í hug.
— Eigið þér son? stamaði hann.
— Já, það var þess vegna, sem
ég svaraði þvi hikandi, hvort ég væri
frjáls. En þér gáfuð mér ekki tíma
til að útskýra þetta. En þér þurfið
ekki að vorkenna mér, því að ég
elska liann. Og nú þakka ég. fyrir
mig. Hún gekk nokkur skref og
sneri sér svo við og sagði: — Gleði-
leg jól!
Áður en hann gat áttað sig og
óskað henni gleðilegra jóla, var hún
farin, hnarreist og frjálsleg.
Frank Hald settist aftur við borð-
ið. Það var nú verri sagan, að liún
skyldi eiga barn. Hún, sem var ann-
ars svo lagleg stúlka.
Þjónninn nálgaðist borðið og
Frank kallaði á hann til að borga.
Honum fannst hann geta séð með-
aumkunina í svip þjónsins, yfir því
að stúlkan hefði stungið hann af.
Það var snemma á aðfangadags-
morgni. Frank hafði farið snemrna
á fætur, þó að hann þyrfti ekki að
fara til vinnu — hann átti hvort
eð er bágt með að sofa. Hann gekk
hratt út að flugvellinum og svalur
blærinn kældi þreytt höfuð hans,
þar sem hugsanirnar höfðu hamazt
alla nóttina. Snjórinn hafði frosið
á trjágreinunum um nóttina og rauð-
ur bjarminn í austri sýndi að sólin
var að koma upp.
En Frank Hald sá ek-ki náttúru-
fegurðina i dag. Hann gat ekki
gleymt Lissi Holmer — þó að hún
ætti barn. Hann hafði farið út að
dansa með annarri stúlku i gær-
kvöldi, en ])egar hann fór að bera
hana saman við Lissi, ])á — já, þá
hafði hún ekki neina þýðingu fyrir
hann. Hvers vegna þurfti það ævin-
lega að vera þannig, hugsaði hann,
að það var aðeins einhver ein
stúlka, sem maður þráði, og þá
þurfti það að vera sú, sem erfiðast
var að eignast. Hann vissi ekki
einu sinni hvar hún bjó.
Þá datt honum allt í einu Gitte
frænka í hug. Hún vissi það kannski.
Gittc var móðursystir hans og var
því raunveruleg frænka hans, en
flestir í borginni kölluðu hana Gitte
frænku. Hún átti mjólkurbúð i gamla
bæjarhlutanum og var þekkt fyrir
hvassa tungu og hrjúfa framkomu,
en innifyrir bjó hlýtt og fórnfúst
hjarta. Þeir voru ekki svo fáir ungu
mennirnir i fjölskyldunni, sem hún
hafði rétt hjálpandi hönd, og þurftu
reyndar ekki að vera skyldir henni
til þess. Nú sneri hann við og fór
að hitta Gitte frænku.
Þegar hann kom inn í mjólkur-
búðina, var þar viðskiptavinur fyrir,
en þegar þau voru orðin ein, sagði
frænka:
— Hvað er þér á höndum, dreng-
ur minn, svona snemma dags? Þú
crt væntanlega ekki að ná í barna-
mjólk?
— Það er dálitið, sem mig langar
til að spyrja þig um, frænka; svar-
aði Frank.
— Jæja er það, komdu ])ér að því.
— Þekkirðu stúlku, sem heitir
Lissi Holmer?
— Ætli það ekki. Hún er fastur
viðskiptavinur lijá mér.
— Hvernig stúlka er það? spurði
hann.
-— Nú, þarna kom það. Hefurðu
augastað á henni? Já, þú verður ekki
svikinn af henni, sagði Gitte frænka
brosandi.
— En hún á barn.
— Já, hún á barn, svaraði frænka.
•— En þó að hún gerði eina s-kyssu,
var hún nógu skynsörh til að gera
ekki fleiri. Hún giftist þó ekki þorp-
aranum.
-— En livar er barnið, þegar hún
er að vinna? spurði Frank.
— Drengurinn er auðvitað á
barnaheimili á daginn, og það býr
gömul kona á sömu hæð, sem er
hjálpleg við hana.
— Hvar býr hún? Til þess að
frétta það hafði hann komið.
Gitte frænka dró hann út að dyr-
unum og benti í gegnum rúðuna.
— Sérðu þarna á gaflinum, þarna
með hvítu gluggatjöldunum og vin-
viðnum í gluggakistunni. Það er
þarna, sem hún býr. Þú ættir að
fara þangað eitthvert kvöldið, og
vita hvort hún vill þig. Eða á ég
að spyrja fyrir þig, næst þegar hún
kemur í búðina?
— Nei. Fran-k varð dauðhrædd-
ur, því að við öllu var að búast af
Gitte frænlui.
— Jæja, þá ])að, sagði hún bros-
andi. En farðu nú að hypja þig, ég
hef annað að gera en að standa hér
og blaðra.
— Þú kemur í kviild eins og önnur
jólakvöld? spurði hann.
— Það geri ég sjálfsagt.
Nú komu viðskiptavinir inn í húð-
ina og Frank fór.
Hald fjölskyldan hafði lokið við
jólamáltíðina og þrjár systur Franks
o' mágur hans, sátu nú inni i dag-
stofunni og skreyttu jólatréð með
mikilli -kátínu. F'aðir hans hafði
fengið sér vindil og sat og las blöð-
in. Sjálfur stóð hann úti á svölun-
um og horfði út yfir borgina. Veðrið
var dásamlegt. Tunglið lýsti fullt
á dökkbláum himni. Hann leit í átt-
ina að bústað Lissi Holmer og hugs-
anir hans fóru sömu leið. Átti hún
ánægjúlég jól? Gat verið að hún
væri ein og leiddist? Hann sá aftur
fvrir sér sorgbitin augu hennar,
eins og þau höfðu veri.ð í speglin-
um i strætisvagninum fyrsta morg-
uninn.
Hann ákvað að fara til hennar.
Hann gekk fram i eldhúsið, þar
sem móðir hans og Gitte móður-
systir voru að ljúka við uppþvott-
inn.
— Mannna, sagði hann. — Finnst
þér leiðinlegt ef ég fer? Þið verðið
nógu mörg eftir.
— Ferð? Móðir lians leit undr-
andi á hann. — Hvert ætlarðu?
— Farðu bara, drengur minn,
greip Gitte frænka fram í. — Við
komumst af án þin. Skilaðu kveðju,
bætti hún glettnislega við.
Frank læddist út í forstofuna til
að ná í frakkann sinn.
— Heldurðu að hann ætli að fara
að hitta Ullu? spurði móðir hans
systur sína.
— Nei, Ulla er það ekki, svaraði
hún. — En þú þarft ekki að kvíða
skiptunum. G-itte frænku hafði aldrei
likað vel við Ullu.
Frú Hald langaði til að vita meira,
en systir liennar gaf ekki meira út
á þetta.
Þegar I-’rank kom út voru engir
á fcrli, nema örfáir jólagestir, sem
höfðu orðið seint fyrir og gengu
hratt með böggla sína og nok-krir
bílar á stangli. Nú kom strætisvagn-
inn fyrir hornið, en enginn farþegi
var í honum. Frank vorkenndi bíl-
stjóranum, sem þurfti að vinna á
þessu kvöldi, meðan fjölskylda hans
hélt jólin heima. En við því var
ekkert að segja, það var ekki liægt
að stöðva alla starfsemi, þótt komið
væri jólakvöld. Verzlunargluggarni'r,
sem hingað til höfðu verið baðaðir
í Ijósi, voru nú myrkir. Enda hafði
víst enginn meiri peninga til að
kaupa fyrir, lmgsaði Frank.
Víða var ekki dregið fyrir glugga
og þar sá Frank jólaljósin bærast
á jólatrénu. Út um gluggana heyrð-