Vikan - 11.12.1969, Blaðsíða 19

handa um að reyna að stofna
nýja framhaldsskóla.
— Já, ég geri ráð fyrir því.
En fyrst kringum þjóðhátiðina
1874 hefur, býst ég við, komizt
skriður á málin; þá var eins og
færi um þjóðina einhver bylgja.
Fólkið reið til Þingvalla hvað-
anæva af landinu og kom aftur
með nýjar hugsjónir og nýjar
vonir.
— Hve margir voru nemendur
yfirleitt, meðan skólinn var á
Möðruvöllum?
— Síðasta árið, sem skólinn
var á Möðruvöllum, árið 1901—
‘02, þá voru i efri bekk fjórtán
nemendur og í neðri bekk átján.
— Nemendafjöldinn hefur
verið mjög brevtilegur frá ári til
árs.
— Já, það var þá. Á árunum
1880—‘90 voru mikil harðindi, og
það hefur áreiðanlega átt þátt í
að draga úr aðsókninni að skól-
anum. En sjálfsagt hefur öllum
þótt vænt um, þegar skólinn var
settur á laggirnar. Það var Stef-
án Thorarensen sýslumaður, sem
setti skólann í fyrsta skipti, í
umboði Kristjáns amtmanns
Kristjánssonar. Það gerðist
fyrsta október 1880. Þennan
fyrsta vetur voru nemendurnir
þrjátíu og fimm.
— Var ekki margt síðar þjóð-
kunnra manna í skólanum á
þessum árum?
— Jú, enda komu ekki aðrir
í skólann í þá daga en þeir, sem
langaði til að læra. Þeir lögðu
sig fram, höfðu hug á að mennt-
ast og mennta svo aðra.
— Stúlkur voru auðvitað ekki
í skólanum á fyrstu árum hans?
— Nei, það var lítið um það.
Það var aðeins ein stúlka í skól-
anum meðan hann var á Möðru-
völlum, Jórunn Jónsdóttir frá
Litlu-Brekku. Þetta, að stúlka
skyldi koma í skólann, þótti
þá einkennilegt. En stúlkur
fóru ekk: að koma i skóiann að
ráði fyrr en hann fluttist til Ak-
ureyrar, og voru ósköp fáar fyrst.
Var mikið félagslíf í skól-
anum á Möðruvöllum?
É'g man nú náttúrlega ekki
eftir því, en ég heyrði talað um
að svo hefði verið. Sérstaklega
var mikið um málfundi, og svo
náttúrlega dans. É’g heyrði talað
um það í barnæsku, að kirkjan
væri mjög vel sótt á Möðruvöll-
um, og það meðal annars þakkað
þvi að fólkið vissi að hægt var
að fá sér snúning á eftir.
Hvaða dansar voru helzt
stignir þá?
— Það voru þessir gömlu
dansar, vals, galoppaði, mars-
úrka, ræll. Og svo voru dálítið
dansaðir lansé og aðrir þessir
samkvæmisdansar. Og þá var
vitaskuld engin hljómsveit, þótti
gott ef til var harmóníka. Það
þótti mikil framför þegar tvö-
földu harmóníkurnar komu, áð-
ur voru þær bara með einni
nótnaröð og tveimur bössum.
Wm
„ . . . og þá hreifst maður frá hvirfli til ilja “
— Faðir þinn var bóndi með-
fram kennslunni?
— Já, hann stundaði mikinn
búskap. Hann fékk nú ekki jörð-
ina strax, það var annar ábú-
andi á henni fyrst, þegar hann
kom að Möðruvöllum. Hann var
þá líka ókvæntur, kvæntist ekki
fyrr en árið eftir að hann kom
til Möðruvalla. Hann var mjög
áhugasamur um búskap og allt,
sem að honum laut. Hann stofn-
aði sauðfjár- og nautgriparækt-
arfélag, og rétt eftir alda-
mótin kom hann á fót rjóma-
búi á Möðruvöllum; þá var far-
ið að stofna þau víða um land.
En það sem hann helzt bar fyrir
brjósti var aukin ræktun. Hey-
leysið var honum mikill þyrnir
í augum, og hann leit svo á að
menn ættu að koma á hjá sér
fóðurbirgðafélögum, svo tæki
fyrir horfelli.
— Valtýr ritstjóri bróðir þinn
hefur vitaskuld fengið skógrækt-
aráhugann í arf frá honum.
— Ég býst við því. Hann var
stofnandi Ræktunarfélags Norð-
urlands og lengi formaður
þess. Aðalfundur var haldinn í
félaginu árlega, að vorlagi, og í
sinni sýslunni hvert sinn. Ég
heyrði talað um að sveitafólkið
hefði hlakkað til ræktunarfélags-
fundanna og kallað þá vakning-
arsamkomur. Faðir minn var
góður ræðumaður og stöð-
ugt að koma fram með nýmæli
og hvatningar. Það hafði mikil
áhrif, því að hann var glæsi-
menni og hreif hugi fólks. Hann
var ákaflega mikill íslendingur
í sér og því drakk maður það í
sig undireins í bernsku að maður
ætti að ætla fósturjörðinni allt.
— Þannig var stemningin í þá
daga.
— Já, og þá hreifst maður,
hreifst frá hvirfli til ilja, getur
maður sagt. Maður var svo hrif-
inn af þessum hugsjónamönnum.
Við lærðum þessa fallegu og
skemmtilegu ættjarðarsöngva, og
fólkið varð svo gagntekið af
hrifningu að ég veit ekki hvað
það hefði getað farið út í, ef ein-
hver hefði sagt því að taka til
höndunum.
— Finnst þér munurinn mik-
ill nú, frá því sem var?
— Jú, jú, mér finnst þetta
raunalegt; nú er ekkert nema
popmessur og hávaði og gaura-
gangur, en þá var það ættjarðar-
ástin. þessi innilega ættjarðar-
ást. íslandi allt, ísland skyldi
upp og áfram.
Hulda ásamt dóttursyni sínum. Stefáni Jóni.
50. tbi. VIKAN 19