Vikan - 11.12.1969, Blaðsíða 10

Hjónin í Fagrahvammi, Ingimar Sigurðsson og Emelía FriSriksdóttir. Milli
þeirra situr heimilisvinurnn, Kall.
Sá tími er ekki langt að baki,
þegar íslendingar þekktu þær
rósir einar, sem kaldir fingur
vetrarins drógu á gluggarúður í
lágum torfbæjum, er hríðin
dundi á þekjunni og stormurinn
þrumaði við skjáinn.
Oftast mun aðdáunin á þess-
um listaverkum náttúrunnar
hafa verið tregablandin, að
minnsta kosti hjá þeim, sem lak-
ast þoldu kulsæla daga og og
erfiðast var að búa „undir rós“.
Það fyllti heldur enginn rósa-
ilmur gömlu torfbæina, þótt
frostrósir skreyttu skjáinn. En
þeir sem gátu skynjað hina
köldu fegurð, þegar fölur sól-
bjarmi stafaði gluggann, muna
þær meðal fegurstu blóma.
Gríska skáldkonan Sappho,
sem var uppi á 6. öld fyrir Krist,
kallar rósina „drottningu blóm-
anna“ og það heiðursnafn ber
hún enn í dag.
Mörg fögur blóm hafa frá
fornu fari verið kölluð rósir hér
á landi. Ef til vill er nafnið dreg-
ið af hinum rauða lit margra
rósa, ekki sízt villirósa í Evrópu.
Talið er að í jarðlögum í Oregon,
séu rósasteingerfingar allt að 35
millj. ára gamlir.
Fyrstu frásagnir um ræktun
rósa eru frá þriðja árþúsundi
fyrir Krist. Þá sendi Babýloníu-
konungur rósatré heim í höfuð-
borgina, og í höll Nebúkadnesar
voru rósir málaðar sem þak-
skraut.
Sennilegt er, að Persía sé upp-
runaland rósaræktarinnar. Pers-
ar framleiddu rósavatn og fluttu
til Evrópu á miðöldum.
Elztu rósamyndir í Evrópu
finnast á eyjunni Krít og eru
taldar vera frá 1600 árum fyrir
Krist. Talað er um rósir í kvið-
um Hómers. Var lík Hektors
smurt með rósaolíu.
Á 5. öld fyrir Krist lýsir Hero-
dot rósategund sem ilmi sérlega
vel og beri 60 krónublöð. Um
10 VIKAN 50-tbl-
svipað leyti var Anakreon uppi
og orti eitthvert fyrsta kvæði,
sem til er um rósir.
Snemma var rósin vígð ástar-
gyðjunni Afródíte og í gyðju-
veizlum skreyttu menn sig með
rósum henni til dýrðar.
Seneca telur Rómverja eiga
eins konar gróðurhús og koma
þar rósarunnum i blóma í desem-
ber.
Með Germönum var rósin tákn
og ímynd ástarinnar. Unga stúlk-
an gaf unnusta sinum rósagrein
sem tryggðapant. Konur gáfu
mönnum sínum rósablómhnapp,
þegar þeir lögðu af stað í orr-
ustu, þeim til verndar.
í Hildesheim vex frægur rósa-
runni sem sagnir telja að Karl
mikli keisari hafi gróðursett í
klausturgarðinum. Ætti sá rósa-
runni að vera rúmlega þúsund
ára gamall. Menn efast nú um
þetta, en segja hann a. m. k.
fimm hundruð ára. Þessi æva-
gamli runni er náskyldur glit-
rósinni okkar, sem vex að Kví-
skerjum í Öræfum.
Á Karls dögum ritaði munkur-
inn Strabó einhverja fyrstu garð-
yrkjubók í Evrópu. Hún hét
„Litli garðurinn“ og kallar hann
þar rósina „blóm allra blóma“.
Danir hafa sennilega fyrstir
flutt ræktaðar rósategundir til
íslands, pottablóm í fyrstu, en
síðan garðrósir og gróðurhúsa-
rósir.
Tala rósaafbrigða er orðin
geysileg. Er saga margra þeirra
merkileg, t. d. friðarrósarinnar
(Peace). Hana valdi Frakkinn
Francis Meilland úr 800 fræjurt-
um rósa í garði sínum við Lyon
árið 1936. Hertoginn af Windsor
sá þessa nýju rós 1940 og dáð-
ist mjög af henni. En þá flæddi
þýzki herinn inn í landið. Meil-
land þorði ekki að bíða, heldur
bjó um nokkrar greinar af rós-
um og sendi vini sínum. R. Pyle
í Bandaríkjunum og kom á síð-
ustu stundu einkaleyfisskjölum
sínum til hans.
Rósin nýja fékk gullverðlaun
í Frakklandi 1941, undir nafni
móður Meillands, og var árið eft-
ir kölluð fegursta rós Frakklands.
Þjóðverjar nefndu hana Gloria
Dei, þ.e. „guði til dýrðar“, ítalir
„Gioia“, það er gleði. En Pyle
hinn bandaríski kallaði hana
„Peace“, friðarrós. Hún fékk
gullverðlaun undir því nafni
vestra 8. sept. 1956.
Þegar hinir 49 fulltrúar Sam-
einuðu þjóðanna mættust í San
Francisco 7. maí 1945, stóð
blómavasi með „friðarrós" á
borði sérhvers þeirra, og þar lá
miði, sem á var ritað:
„Við vonum, að friðarrósin
orki á hugsanir manna til eilífs
friðar“.
Friðarrósin ber gul og ljósrauð
litbrigði.
Hin volduga kaþólska kirkja
tók rósina í þjónustu sína og
varð rósin blóm Maríu (flos vir-
ginum). Menn stráðu rósum á
hvítasunnunni, sem ímynd gjafa
heilags anda. Allt frá 11. öld
hefur páfinn, þann fjórða sunnu-
dag í föstu, vígt hina „gullnu
rós“. Bænaband kaþólskra manna
— rósa kransinn — er líka kennt
við rósina.
í rósastríðunum ensku, voru
hvítar og rauðar rósir einkenni
hinna stríðandi konungsætta.
Enn í dag, bera verðir Tower-
kastala einkennisbúning með
rósamyndum. — Rauð rós á bak
en hvít á brjóst —• eins og fyrir
rúmlega hálfri fimmtu öld.
Þessa þætti hef ég dregið út úr
ritgerð, sem Ingólfur Davíðsson,
magister, birti í garðyrkjuritinu
árið 1960. (Þættir úr sögu rós-
anna). En hver er svo saga rós-
arinnar í íslenzkum heimkynn-
um og hvern sess skipar hún nú
í lífssögu þjóðarinnar?
Því nær allar tegundir rósa
sem hér eru ræktaðar eru inn-
flytjendur, en hafa nú eignast
fósturland, þótt búa verði þeim
önnur skilyrði til lífs og land-
vistar, en jurtum, sem frá örófi
alda hafa dregið næringu úr ís-
lenzkri mold og óvarðar mætt
öllum misviðrum.
Einn haustkaldan drottins dag
er ég svo staddur á heimili Ingi-
mars Sigurssonar, garðyrkju-
manns í Fagrahvammi í Hvera-
gerði, en hann mun nú einna
lengst íslenzkra manna hafa
ræktað blóm undir gleri. Rækt-
un í vermihúsi hóf hann fyrir
40 árum, nánar tiltekið árið 1929
og hefur síðan 1946, því nær ein-
göngu ræktað rósir.
Ingimar er Þingeyingur í báð-
ar ættir. Foreldrar hans voru
Sigurður Sigurðsson frá Drafla-
stöðum, skólastjóri við búnaðar-
skólann á Hólum og síðar búnað-
armálastjóri, og kona hans, Þóra
Sigurðardóttir frá Fornastöðum,
og því bæði úr Fnjóskadal.
Ingimar fæddist 2. marz árið
íbúðarhús Ingimars Óskarssonar.
D
Rætt við Ingimar Sigurðsson í Hveragerði