Vikan - 25.03.1970, Qupperneq 10

LÆKNIR I SAMBIU
hreyfing á hlutina í Lunsemfwa-
dal. Sú hreyfing hafði raunar
þegar hafizt fyrir sex mánuðum,
þegar flugmaðurinn Martin
Wigginess, læknirinn Duncan
Anderson og hjúkrunarkonan
Jane O'Brien lentu í fyrsta sinn
í Lunsemfwa-dal. Þorpsbúar
kölluðu Clementine Fiðrildið og
töldu hana til kraftaverka.
Hinir fljúgandi læknar Sam-
bíu eru raunar ekkert krafta-
verk. Hugmyndin var að vísu
góð, og þeir sem komu henni í
framkvæmd hafa lagt hart að
sér. Vinna þeirra hefur þýtt
smávegis framfarir, en jafn-
framt hafa fylgt henni vonbrigði
og óhöpp eins og bruni sjúkra-
skýlisins.
VIRÐING FYRIR EIGIN
STARFI
Það var brezkur læknir, Jam-
es Lawless, sem fékk hugmynd-
ina 1964, þegar hann og kona
hans, sem einnig er læknir, voru
á ferðalagi í Sambíu. Þetta var
á regntímanum, en þá fer flest
á kaf í þessu landi og fjöldi
þorpa er einangraður langtímum
saman. Það gerir að verkum að
veikt fólk á sér enn síður hjálp-
ar von en á öðrum árstímum.
Flugvél, læknir, flugbraut og
sjúkraskýli gætu gert allan gæfu-
muninn fyrir þetta fólk, það gat
borgið lífum sem annars væru
glötuð, áleit Lawless. Hugmynd-
in var lögð fyrir Kenneth for-
seta Kaunda, og hann gaf henni
sína blessun. Lawless fékk
þriggja mánaða undirbúnings-
tíma og í dag er hann sannfærð-
ur um að hin fljúgandi lækna-
sveit hans sé sú duglegasta í
heimi. Stjórnin leggur henni til
fé, þá sjaldan hún á aur aflögu,
en annars er flugsveitin að
mestu rekin með peningum frá
hjálpfúsum erlendum aðilum.
í deildinni eru nú átta læknar,
sjö hjúkrunarkonur, einn tann-
læknir og fimm flugmenn. Árið
sem leið sinntu þau nærri fimm-
tíu þúsund sjúklingum og ger-
breyttu lífinu í þorpunum, sem
eru umhverfis flugbrautirnar
níu.
Duncan Anderson er ekki ein-
ungis fljúgandi læknir. Hann
segir líka íbúunum hvernig þeir
geti fengið betra sáðkorn, rækt-
að fleiri tómata og svo framveg-
is. Hann tekur þátt í öllum
áhyggjum þorpsbúanna með
þeim árangri að líf þeirra verð-
ur svolítið betra.
Það átti sér til dæmis stað í
Mushingashi, þar sem James
Lawless byggði sitt fyrsta sjúkra-
skýli fyrir fjórum árum. James
Lawless þreytist aldrei á að
segja frá sjúkraskýli þessu, því
að hans dómi er saga þess lexía
í þróunarhjálp.
— Við höfðum látið okkur
detta í hug, segir Lawless, að
samfélag gæti vaxið upp um-
hverfis sjúkraskýlið og flug-
brautina, hvernig vissum við
ekki. Eitt mesta vandamál Mið-
Afríku er að meðalaldur þorp-
anna er aðeins fjögur til fimm
ár. Eftir þann tíma er þorpið
komið í niðurníðslu og akurjörð
þess útpínd, svo að þorpið er
flutt á annan stað og þar er
byrjað að nýju. Þess vegna
vottar varla fyrir þróun í
nokkru sveitaþorpi.
Eitt er James Lawless og
læknum hans ljóst umfram ann-
að: að Mushingashi og Lunsem-
fwa-dalur verði aðeins það, sem
íbúarnir þar sjálfir gera þetta
að.
— Þetta, að þau sjálf hafa
gert skýlið og flugbrautina
vegna þess að þau óskuðu þessa
svo mikið, og að þau sjálf halda
þessu við, það á mikinn þátt í
að auka þeim sjálfstraust, segir
Duncan Andersen. — Hið mikla
vandamál er að fólkið metur eig-
ið starf lítils.
En sjálfstraustið kemur. Það
sýndi sig í harmi fólksins þegar
sjúkraskýlið brann. Það sýndi
sig í fögnuði fólksins sem tók á
móti Clementine fjórum dögum
síðar, og það var þess vegna að
Toffee, sem er kristinn, aftur
fór að trúa á „hinn góða Guð“,
þegar Duncan sagði honum að
byggja nýtt skýli á næstu tveim-
ur vikum og lofaði honum að
það yrði engu verr útbúið en
það gamla.
HJÁLP — SJÁLFSHJÁLP
Endurreisnin flytur vinnu og
peninga til þorpsins, og trésmið-
urinn og bakarinn munu aftur
fá eitthvað að gera. Trésmiður-
inn var innfluttur frá nágranna-
þorpi, og fyrir tólf hundruð
krónur hafði hann búið út skýl-
ið og biðstofuna með húsgögnum
úr bambus. Þar með var iðnað-
ur hafinn í þorpinu, öllum til
undrunar. Þorpsbúar sáu nú fyr-
ir sér stóla, borð og rúm, en
ekkert af þessu hafði til þessa
sést í þorpinu. Þar höfðu menn
fr& aldaöðli sofið á jörðinni,
borðað á jörðinni, fætt þar börn
sín og dáið.
Sagan af Mwambo bakara
hafði einnig náð til Lunsemfwa-
dals. Þegar menn eignuðust
peninga í Mushingashi, fór þá að
langa í annan lúxus, það er að
segja brauð. En enginn í þorp-
inu kunni brauð að baka, og um
langt skeið urðu læknarnir of-
an á allt annað að flytja þennan
eftirsótta varning frá Ndola í
koparbeltinu, þar sem aðalstöðv-
ar þeirra voru.
Dag einn skaut Mwambo svo
upp kollinum í þorpinu. Já, hann
hafði verið bakari í Bulawayo í
tuttugu ár samfleytt. Þorpsbúar
byggðu fyrir hann bakarí sem
kostaði um tólf hundruð krón-
ur, og íbúðarhús sem kostaði
heldur minna. Hann fékk hundr-
að pund af mjöli til að byrja
með og svo fór Mwambo að
baka. Viðskiptin gengu vel, og
nú er talið víst að hann verði
um kyrrt í Mushingashi og þéni
sínar þrjú þúsund krónur á mán-
uði.
Svipuð þróun hafði verið
komin á góðan rekspöl í Lunsem-
fwa-dal áður en brann þar. Þar
hafði bakari hafið starfsemi, og
Duncan Andersen og Jane O*
Brien höfðu sagt fólkinu frá tó-
mötum, sætum kartöflum og
káli, sem þarna mætti vel rækta.
Kannske gæti fólkið í dalnum
líka fengið sinn eigin trésmið.
Og dánartalan var farin að
lækka. ...
— Að koma með penisillín til
Lunsemfwa-dals hefur hliðstæð
áhrif og lyf gegn krabba myndi
hafa í Evrópu, segir Duncan. —■
Duncan skoðar sjúkling með bólgu í eyra, en þess háttar
kvillar eru mjög algengir í Lunsemfwa-dal.
Teikningin af nýja sjúkraskýlinu er skrifuð á jörðina sam-
kvæmt beztu fyrirmyndum. Sem betur fer kostar ekki
mikið að byggja hús á þessari breiddargráðu.
Duncan drekkur kaffi úr skál, sem annars er
notuð til að sótthreinsa í lækningatæki.
10 VIKAN
13. tbl.