Vikan - 16.03.1972, Blaðsíða 46

blaðamaðurinn. En þá missti
Zatopek þolinmæðina og sagði,
að nú væri nóg komið. Emil
Zatopek var orðinn heimsfræg-
ur og hann hafði sjaldan frið
fyrir áleitnum fréttamönnum.
Árið 1947 setti Zatopek fjölda
tékkneskra meta, en um keppni
var aldrei að ræða, nema er-
lendir hlauparar væru með. En
framundan var olympíuárið
1948.
Emil Zatopek hlaut olymp-
ísk gullverðlaun í fyrsta sinn,
er hann sigraði í 10 km hlaupi
á Olympíuleikunum í London
1948, en framundan var 5000
metra hlaupið og í þeirri grein
bjóst hann við harðari keppni.
Úrslitahlaupið fór fram á
mánudegi. Það rigndi, eins og
hellt væri úr fötu. Það voru
pollar á brautinni, hún var
þung og erfið. En áhorfendur
tóku varla eftir veðrinu, það
sem greip hugi þeirra var:
Tekst Zatopek einnig að sigra
í þessari grein?
Fyrir hlaupið spurðu sænsk-
ir blaðamenn Zatopek, hver
hann héldi að myndi sigra í
hlaupinu. Hann vonaðist auð-
vitað sjálfur til að sigra, en
Svíinn Erik Ahlden gat orðið
honum erfiður. Hann svaraði:
— Ég held að Ahlden sigiri.
Þrír Finnar og þrír Svíar tóku
m.a. þátt í úrslitahlaupinu. Það
voru margir Svíar meðal áhorf-
enda og þeir fögnuðu sínum
mönnum innilega er þeir birt-
ust á brautinni. Þegar Zatopek
kom í ljós fékk hann góðar mót-
tökur. Áhorfendur kölluðu í
kór, Zatopek, Zatopek ... Allir
dáðu þennan baráttuglaða
hlaupara. Auk þess vissu áhorf-
endur, að þar sem Zatopek var,
gat allt gerzt.
Zatopek sem hafði númer 203
á brjóstinu, hljóp hratt og tók
fljótlega forystuna, með Reiff,
Ahlden og Slikjhuis á hælun-
um. Fvrstu 3 kílómetrana hélzt
röðin óbreytt og regnið lamdi
hlauparana í andlitið. Gadd-
arnir gengu niður í gljúpa
hlaupabrautina. Reiff, sem vissi
að eina von um sigur, var að
sleppa ekki Zatopek meter frá
sér, fylgdi honum eins og skugg-
inn og leðjan frá skóm Zatopek
gekk yfir hann. Áhorfendur
hrópuðu ákaft á Zatopek. Þrátt
fyrir hið óhagstæða veður var
hraðinn mikill og allt benti til
þess, að sigurvegarinn myndi
stórbæta olympíska metið.
Helztu keppinautar Zatopeks
höfðu ekki tekið þátt í 10 km
hlaupinu fyrsta dag OL og voru
því óþreyttir. Zatopek minnk-
aði hraðann og Reiff fór fram
úr honum og síðar Síikjhuis.
Brátt var bilið milli Reiff og
Slikjhuis orðið um 60 metrar
og Slikjhuis var um það bil
30 metrum á undan Zatopek.
Zatopek gerði allt sem hann
gat til að auka hraðann, en
hinir blýþungu fætur hans
neituðu að hlýða í þetta sinn.
Bilið hélzt óbreytt. Hann var
farinn að sætta sig við að hljóta
bronsverðlaun eða jafnvel
fjórða sæti í hlaupinu. Áhorf-
endum fannst þetta eðlilegt.
Það eru takmörk fyrir því, hvað
hægt væri að ætlast til af einum
manni. Og hversvegna skyldu
ekki fleiri fá laun erfiðis síns.
Síðasti hringurinn hófst, Slikj-
huis gerði allt hvað hann gat
til að nálgast Reiff, en Belgíu-
maðurinn var á verði og bilið
mjókkaði ekki. Slikjhuis gafst
udi) við að reyna að ná Reiff,
en reyndi aðeins að halda ferð-
inni óbreyttri. Þegar 200 m voru
eftir í mark var Reiff um það
bil 60 metrum á undan Slikj-
huis og Slikjhuis 30 metrum á
undan Zatopek. En þá gerðist
það.
Þeir sem voru svo hamingju-
samir að sjá baráttuna um sek-
úndur og metra þennan rign-
ingardag í London, munu al-
drei glevma þvi. íþróttafrétta-
menn rifja þennan atburð upp
æ oní æ.
Það sem gerðist, var að Zato-
pek tók allt í einu að auka
hraðann þegar marksnúran var
í nánd. Hann jók hraðann eins
og ósjálfrátt. Takturinn varð
hraðari. Hann gladdist svo yfir
því að vera orðinn herra yfir
siálfum sér ef svo má segja og
hugur hans varð enn meiri en
eha. Hann sá Slikihuis horfa
aftur skelfdan á svip. Zatonek
gevstist áfram, hann setti höf-
uðið undir sig og hann gretti
sig svo sannarlega. Hann skauzt
fram úr Slikjhuis og þegar síð-
ustu beygjunni var að ljúka var
Reiff aðeins 20 metrum á und-
an honum. Zatopek fann gieði-
straum fara um sig. Hann sá
bakhluta Belgíumannsins, Reiff
hafði ekki tekið sinn fræga
endasprett, hlaupalag hans var
óöruggt og hann næstum
skjögraði. Þá blossaði keppnis-
skapið upp í Zatopek. Hann gat
náð honum. Zatopek tók á öllu,
sem hann átti til, handleggirn-
ir sveifluðust ótt og títt og fæt-
urnir gengu eins og stimplar í
vél. Áhorfendur gripu andann
á lofti og fagnaðarlætin voru
óskapleg. Reiff áleit fyrst, að
verið væri að fagna sigri hans.
Honum hafði aldrei komið til
hugar, að nokkur gæti tekið
sigurinn frá honum, úr því að
hann hafði svo mikið forskot.
Einhver áhorfandi hlýtur að
hafa vakið athygli Reiff á því
hvað var að gerast, og að sigur
hans væri í hættu. Einnig hlýt-
ur hann að hafa heyrt nafn
Zatopeks kallað. Hann leit ó-
sjálfrátt aftur og sá þá andlit
Zatopeks, uppljómað af ótrú-
legum sigurvilja og baráttu-
gleði. Óttinn um, að sigurinn
kynni að ganga honum úr
greipum jókst, og hann reyndi
allt hvað hann gat til að auka
hraðann. Hann kom einnig frá
smáþjóð, sem aldrei hafði. hlot-
ið olympísk gullverðlaun. Mill-
jónir landa hans treystu á hann.
f mörg ár hafði hann undir-
búið sig fyrir þessi átök. Reiff
reyndi enn að auka hraðann,
en hann var ekki eins sterkur
og keppinautur hans. Kraftar
hans voru algerlega þrotnir.
Fæturnir voru máttvana og
ferðin jókst lítið. Enn leit hann
aftur og sá, að Zatopek hafði
nálgast enn meir. Þetta var
barátta upp á líf og dauða. Reiff
sá marksnúruna framundan.
Sigur Belgíu var næstum í seil-
ingu. Sigurinn — fáninn á sig-
urstönginni, frægðin og allt
sem henni fyigdi. En rétt á eft-
ir honum var óþreytandi keppi-
nautur hans. Reiff næstum
heyrði andardrátt Zatopeks.
Hann kom nær og nær. Það
voru tíu metrar í mark, 5 metr-
ar. Belgíumaðurinn tók á öllu
sínu þessa síðustu metra og allt
í einu fann hann, að hann snerti
marksnúruna; stærsti draumur
hans var orðinn að veruleika.
En Zatopek hafði gert það,
sem öllum öðrum hefði verið
ógerlegt. Á síðustu 200 metr-
unum hafði hann nálgast Reiff
um 60 metra og var aðeins
tveimur metrum á eftir honum
í mark. Tími hans var aðeins
úr sekúndu lakari, en tími
Reiffs. Gaston Reiff var óstjórn-
lega glaður, hann veifaði mann-
fjöldanum. Hann hafði sigrað
fyrir Belgíu. Tími Reiffs var
14:17,6 og Zatopek hljóp á
14:17,8. Báðir tímarnir voru
mun betri en gamla olympíu-
metið, sett í Berlín 1936. Hvað
hefði gerzt við betri skilyrði?
Slikjhuis varð þriðji, en tími
hans var 10 sekúndum lakari.
Fjórði varð Ahlden, þá kom
Albertsson, einnig Svíi og loks
Bandaríkjamaðurinn Stone.
Landar Zatopeks voru mjög
ánægðir með silfurverðlaunin,
en Zatopek var hálfhnugginn
yfir þessu. Ekki svo mjög að
Reiff hefði unnið, heldur ásak-
aði hann sjálfan sig fyrir að
hafa ekki hafið endasprettinn
fyrr. — „Þá hefði ég unnið,“
sagði Zatopek.
— Tapið er mín eigin sök,
sagði hann. Allir voru á sömu
skoðun, en afrek hans í þessu
hlaupi var samt stórkostlegt og
ógleymanlegt, þeim sem sáu.
Frjálsar íþróttir hafa ávallt
verið aðalgrein Olympíuleikj-
anna og sú grein, sem mesta
athygli vekur. Hverjir muna
ekki eftir Nurmi, Owens og
Thorpe og nú var Zatopek kom-
inn í þennan hóp. Að vísu má
ekki gleyma þætti hollenzku
konunnar, Fanny Blankers-Ko-
en, sem hlaut fern gullverðlaun
í London.
Blaðamennirnir áttu ekki
nógu stgrk orð til.að lýsa hrifn-
ingu sinni á þessum stórkost-
lega hlaupara. „Hin mennska
eimreið", sagði einn og „Raf-
hlaðan, sem aldrei eyðist,“ sagði
annar. Franski blaðamaðurinn
Magnan sagði m.a. „Zatopek
hleypur fyrst og fremst eins og
maður. Eins og maður, sem veit
hve mikið hann þolir og hve
mikið hver hringur kostar."
Að Olympíuleikunum lokn-
um kom Zatopek við í Belgiu
og tók þátt í 3000 m hlaupi.
Hann sigraði auðveldlega. Við
heimkomuna til Prag var hon-
um fagnað sem þjóðhetju. Öll
þjóðin bauð hann velkominn.
Það sem gladdi hann mest var,
að foreldrar hans komu á flug-
völlinni, til að fagna hinum
frækna syni. En næstu mánuð-
ir vor'u erfiðir. Allir vildu sjá
þennan fræga landa. Honum
var boðið á fjölmörg íþrótta-
mót. Þetta var erfitt, en Zato-
pek gat ekki neitað. Hann var
hræddur um að landar hans
teldu, að hann þættist of góður
fyrir þá eftir hina miklu vel-
gengni á Olympíuleikunum.
. Zatopek varð sérstaklega
minnisstætt eitt hlaup þetta
sumar í Brno. Hann sigraði að
sjálfsögðu, en hlaut í verðlaun
bikar, skammbyssu og gítar.
Bikarnum var stolið, skamm-
byssunni týndi hann, svo hann
sat aðeins uppi með gítarinn. Á
46 VIKAN ll.TBL.