Vikan - 29.11.1973, Síða 20

KAFLI UR
NÝRRI BÓK
Meðal jólabókanna I ár er „Lif i borg”
eftir Jónas Kristjánsson, ritstjóra. í
henni er leitast við að svara ýmsum -
spurningum, er varða stöðu borganna i
nútimaþjóðfélagi, vistfræðileg, félagsleg
og skipulagsleg vandamál borgarbúa og
ótalmargt fleira. Þetta er bók um is-
lenzku kauptúnin, kaupstaðina og siðast
en ekki sizt Reykjavik. Ekki er óliklegt,
að hún þyki forvitnileg öllum þeim, sem
áhuga hafa á félagsmálum, stjórnmálum
og umhverfismálum. Vikan kynnir bók-
ina á þessari opnu. Birtur er kafli úr
henni, sem fjallar um stéttaskiptingu
borgarbúa og stutt spjall við höfundinn.
JÖFNUÐUR SVEITAFÓLKS
Nú á tímum er stéttaskipting
miklu fremur einkenni borga en
Sveita. Svo hefur ekki alltaf
verið.
Stéttaskipting þjóðfélaga var
komin i blóma, löngu áður en
borgarlif varð helzta lifsform iðn-
þróaðra þjóða. Og hin lögbundna
stéttaskipting fyrri tima hvarf
siðar i sveitunum en i borgunum.
Hins vegar hafa borgir alla tið
boðið upp á meiri fjölbreytni i
stéttaskiptingu. Og óneitanleg.a
magnaðist stéttaskipting mjög
við tilkomu borga á sinum tima.
Frelsun bænda úr ánauð og
sjálfseignarstefnan i landbúnaði
hafa stuðlað að þvi að gera stétta-
skiptingu i sveitum litla og óljósa.
Hver fjölskylda hefur sitt býli.
Þau eru misjafnlega stór, en sá
munur er ekki auðsær. Allir eru
bændur og starfa við sömu at-
vinnugreinina. Allir ráða sér
sjálfir með svipuðum hætti.
Flestir hafa svipaða menntun.
Þessi einhæfni sveitalifsins
stuðlar að stéttajöfnuði.
1 borgum nútimans er stétta-
skipting hins vegar yfirleitt fast-
mótuð og flókin, þótt hún sé ekki
„Borgarlífió eradsigr
Vikan ræddi Htillega við
Jónas Kristjánsson, ritstjóra,
um bók hans, ,,LIf I borg”.
— Hvenær er bókin samin?
— Blaðamenn fá þriggja mán-
aða fri við og viö, og ég notaði
siðasta friið mitt af þvi tagi til
þess að gera uppkast að þessari
bók. Eg skrifaði hana aðallega
sjálfum mér til gamans, svona
til hvildar frá daglegum við-
fangsefnum. En ég ákvað, aö
hún skyldi koma fyrir sjónir al-
mennings, af þvi að mér fannst
ull þörf á að gefa út á islenzku
íleiri rit um félagsfræðileg efni.
— Þú hefur lagt stund á
félagsfræöi.
— Reyndar er sagnfræði min
háskóiagrein, en ég var við nám
i félagsfræði i tvö ár í Freie Uni-
versitat i Berlln og lauk þar
prófum árið 1961 i rannsóknar-
tækni, en sú grein fjallar um
skoðanakannanir, statistik og
annað þess háttar. Þessi bók er
þó fyrst og fremst árangur af
þvi, sem ég hef lesiö, síöan ég
hætti náminu.
— Er félagsfræöinni gert nógu
hátt undir höfði hér á landi?
— Það er erfitt aö meta þaö.
Það er i rauninni mjög crfitt aö
segja, hvað félagsfræði er. Hún
er afskaplega óáþreifanleg
grein, nema að þvi leyti sem
hún er útfærð i tölum scm reikn-
isdæmi, en mjög litill hluti
hennar er á svo fullkomnu stigi.
Það sem kallað er félagsfræði er
þvi meira og minna hæginda-
stólsspekúlasjónir. Greinin er
ung og hefur aðeins náð að safna
litlum þekkingarforöa. Hún er
enn að þreifa sig áfram á byrj-
unarstigunum.
En áhugi á félagsfræði hefur
aukizt mikið, eins og sést bezt á
þvi, að nú er þetta orðin há-
skólagrein hjá okkur með fjöl-
mörgum nemendum. Ég vona,
að þróunin stefni áfram i sömu
átt, félagsfræðin eflist hér sem
annars staðar og farið verði að
skrifa meira um hana á is-
ienzku, þá ekki sizt einhverjar
sjálfstæðar islenzkar rantisókn-
ir. Félagsfræöilegar niðurstöð-
ur og félagsfræöileg hugsun
ciga vissulega erindi til ís-
lendinga eins og annarra þjóða.
Með það i huga hef ég reynt að
hafa bókina eins aðgengilega og
hægt er. Megináhcrzla er lögð á
að taka þekkingarforöann, sem
til er i þessari sérgrein félags-
fræðinnar, og matreiða hann
fyrir áhugasama iesendur. Hinn
meginþáttur bókarinnar er að
skrifa hana út frá islenzkri
reynslu og islenzkum staöhátt-
um, þannig að þetta sé bók, sem
menn skilja hér á landi.
— Erum við á réttri braut i
skipulagsmálum Reykjavikur?
— Skipulag er alltai slæmt,
þegar farið er að athuga það
siðar i ljósi nýrra staðreynda.
En ég held, að Reykvikingar
hafi fariö tillölulega vel út úr
slnu skipulagi miðað við marg-
ar aörar borgir. Það er alltaf að
batna. Mistök hafa verið gerð
eins og t.d. I Fossvogi með of-
skipulagi. En menn lærðu af
þeim og gera þau væntanlega
ekki aftur. Það er fjallað I bók-
inni um ýmis atriði, sem cru
umdcild I skipulagi Reykjavík-
ur, svo sem fjarlægð frá Iveru-
20 VIKAN 48. TBL.