Vikan - 01.08.1974, Qupperneq 24

Burt Lancaster
Grátt skeggiö er hans eigið og
hann strýkur það gjarnan eins og
hann trúi þvi varla, að það sé
þarna i raun og v.eru.
Nú er hann áð leika Móses i
sjónvarpsmyndaflokki, sem hlot-
ið hefur heitið The Law Giver.
(Lögmálsgjafinn). Sennilega eiga
aðdáendur Burts Lancasters erf-
itt meö að venjast honum sem
Móse, þvi að hann er vanari að
fást við hlutverk, þar sem meiri
áherzla hefur verið lögð á aðlað-
andi útlit hans. En þeir ættu samt
engu að kviða, þvi að ekkert
gamla-testamentis skegg getur
orðiö til þess að fela kynþokka
hans.
Burt Lancaster er þægilegur i
viömóti og broshýr, en röddin er
lágvær og hann slær ekki um sig
með fullyrðingum. Sé hann
spuröur nærgöngulla spurninga,
vlkur hann sér undan að svara
þeim, ákveðinn, en þó með töfr-
andi brosi.
Hið næsta, sem unnt er að kom-
ast að honum, er þegar talað er
við hann um verðleika gamla
heimsins — heiður og heiðarleika.
En hvort tveggja þykir honum
vera á undanhaldi i heiminum nú.
„Ég var alinn upp við það, að
orðum manna væri óhætt að
treysta. Og að það væri óhugsandi
og vansæmandi að efna ekki lof-
orð sin. Þessum hluta uppeldis
mins hef ég aldrei gleymt”.
Þó ótrúlegt sé, er Burt orðinn
sextugur og nú rifjar hann upp
bernsku sina og æsku, sem gerðu
hanri að þeim manni, sem hann
nú er. Hann var yngstur systkina
sinna og fæddist I þeim hluta New
York, sem kallaður er Little Italy
(Litla-ttalia) og hann ólst upp I
litriku umhverfi innflytjenda-
borgarhlutans.
Það var alltaf mikið um að vera
og unglingarnir I götunum háðu
tiöum blóðuga bardaga sin á
milli. Fjölskylduböndin voru
sterk og hann minnist þeirra með
söknuði.
„Móðir min var hvað áhrifa-
mest I fjölskyldunni. Ég var alinn
upp Imótmælendatrú I New York,
en ég hef aldrei verið sérlega trú-
hneigður. Þar fyrir fylgdist ég
með trúmálunum og fór við og við
i kirkju og þegar ég var sextán
ára var ég orðinn kennari i
sunnudagaskólanum. Ég veit
ekki, hvort ég var ýkja góöur
kennari. Mestur hluti timanna fór
i aö banna Jimmy litla að bora
upp I nefiö á sér og skipa honum
að fylgjast meö þvi,- sem ég var
að segja. En móðir min innrætti
mér sterka siðgæðiskennd, það er
sama hve fátækur og vesæll þú
veröur, þ,ú mátt aldrei segja ó-
satt, aldrei stela og aldrei svikja
loforð þin. Ég býst ekki við að ég
gleymi þessu nokkurn tfma, þvi
að mamma neytti aflsmunar við
að innprenta mér það. Mamma
var svo ákveðin kona. Við vorum
ekki fátæk, en urðum þó að horfa i
hvern eyri. Ég man, að hún sendi
mig stundum að kaupa mjólk. 1
þá daga fórum við með málm-
brúsa, sem var fylltur i búðinni.
Rétt áður en ég var kominn alla
leið heim með mjólkina, fékk ég
mér stundum sopa úr brúsanum.
Mér þótti mjólkin frábær drykk-
ur, svöl og hressandi. En mamma
sá alltaf, ef ég hafði drukkið af
mjólkinni og þá gaf hún mér utan
undir. Einn daginn fékk ég henni
afganginn af peningunum og beið
svo eftir löðrunginum, en þá brá
svo við, að hún gaf mér ekki kinn-
hest. Kaupmaðurinn hafði gefið
mér of mikið til baka. Fyrst
spurði hún mig i þaula, af þvi að
hún var hrædd um að ég hefði
stolið peningunum. Svo sendi hún
mig með mismuninn til kaup-
mannsins. Hann varð hvumsa
viö, þvi að hann var alls ekki van-
ur slikum heiðarleika. Einu sinni
fann ég tuttugu dollara seðil á
götunni. t minum augum voru
tuttugu dollarar eins og öll inn-
stæðan I Englandsbanka saman-
lögð. Ég hafði aldrei átt meira en
fimm penni á ævinni. En ég
mundi eftir mömmu. Ég beið i
kuldanum i hálftima til þess að
vita, hvort ég rækist ekki á ein-
hvern, sem væri að leita að seðl-
inum. Og svo kom ég auga á litla,
gamla konu, sem var mjög
áhyggjufull. Hún spurði mig,
hvort ég hefði rekizt á tuttugu
dollara seðil. Auðvitað játti ég þvi
og fékk henni seðilinn. En hún gaf
mér fimmtiu sent i fundarlaun,
svo að ég gat verið harla glaður”.
Burt man eftir fleiri atvikum úr
bernsku sinni.
„Við áttum aldrei nóg af fötum
og vorum alls ékki ein um það þá.
Við bjuggumst ekki við þvi að
okkur væri hlýtt á veturna, þvi að
við vorum ekki vön þvf. Við urð-
um þess vegna að vera á stöðug-
um hlaupum til þess að halda á
okkur hita”.
Þegar þessarar bernsku er
gætt, er ekki að undra, að börnin
fimm, sem hann á með Normu
seinni konu sinni, eru honum eins
mikilvæg og raun ber vitni. Þau
Norma skildu fyrir fimm árum
eftir tuttugu og tveggja ára
hjónaband. Burt er samt ham-
ingjusamur og hefur ánægju af
þvi að tala um syni sina tvo og
dæturnar þrjár.
„Ég er orðinn þreyttur á þvi að
kenna þeim að halda allar gull-
vægu reglurnar hennar mömmu i
heiðri. Þau eru orðin sjálfstæðir
persónuleikar og líf þeirra hefur
verið mjög ólikt lifi minu. Þegar
fjölskylda er — ekki endilega fá-
tæk, en ekki efnuð — verður hún
að halda mjög vel saman til þess
aðsigrast á erfiðleikunum. Þegar
efnahagurinn er rýmri, er sam-
heldnin ekki eins lifsnauðsynleg.
Ég á við það, að börnin min
þurftu ekki að hlaupa út i mjólk-
urbúðina og hafa áhyggjur af
aurunum, sem þau fengju til
baka. Annað hvort sótti vinnu-
konan mjólkina, eða mjólkin var
send heim. Þau vissu, að foreldr-
ar þeirra höfðu nóg handa á milli
og þess vegna er viðhorf þeirra
ekki hið sama og fólks, sem elzlt
upp við fátækt”.
Ekki svo að skilja, að Burt liti
á fátækt sem einhvers konar for-
réttindi. Þó að hann minnist
bernsku sinnar og uppeldis móður
sinnar með hlýju, á hann erfitt
með að gleyma köldu vetrunum,
þegar foreldrar hans höfðu ekki
ráð á þvi að kaupa þykkar og
hlýjar peysur á hann og systkini
hans.-
Afi minn var irskfæddur og
hvorki læs né skrifandi. Hann
varð að undirrita öll skjöl með
krossi. En það kom ekki i veg fyr-
ir, að hann kæmi sæmilega undir
sig fótunum”.
Börn Burts ólust upp i Holly-
wood, þar sem hann var einn af
stórstirnunum á siðustu árum
fimmta tugs aldarinnar og fyrstu
árum þess sjötta.
„En þá voru einkabaðstrand-
irnar og villtu veizlurnar i Holly-
wood eiginlega liðin tið. Við lifð-
um i rauninni mjög venjulegu lifi.
Börnin okkar gengu i skóla með
börnum annarra leikara og börn-
um lækna og lögfræðinga. Ég held
þau hafi ekki verið að hugsa mik-
ið um það, sem ég var að gera.
Fyrir þeim var ég alltaf pabbi, en
ekki Burt Lancaster eins og hann
var á hvita tjaldinu. Þeim fannst
miklu merkilegra, að' ég skyldi
þekkja menn eins og Hopalong
Cassidy og Boris Karloff. En ég
man þó, að einu sinni minntu þau
mig mjög á starf mitt. Ég var
vanur að aka þ'eim i skólann á
hverjum degi. Við áttum tvo bila
— station og fremur stóran Cadil-
lac. Einn daginn ók ég- þeim i
skólann I Cadillac. Ég veitti þvi
athygli, að þau voru eitthvað dauf
I dálkinn, en ég vissi ekki hvers
24 VIKAN 31. TBL.