Vikan - 17.10.1974, Page 28

agan hefst i mai
ári6 1772. Goethe —
þá 22 ára að aldri
— kemur með póst-
vagninum til
Wetzlar, þar sem
faðir hans hefur
útvegað honum
starf I rikiskammersréttinum.
Ungi maðurinn frá Frankfurt
hefur ekki uppfyllt „glæstu von-
irnar”, sem bundnar voru við
hann, þó að vel metinn faðir hans
hafi gert allt, sem I hans valdi
stóð, til þess að koma þessum
hirðulausa syni sinum til nokkurs
frama.
Aö visu er Goethe hinn ungi á-
varpaður kurteislega „Herr
Doktor”, en þó veit næstum hvert
mannsbarn, að hann stóöst ekki
doktorsprófiö I Strassburg og aö
hann varö aö gefa guðfræðiprófið
upp á bátinn. I grein sinni hefur
hann þvi álika mikið til málanna
aö leggja og tannsmiður I hópi
tannlækna.
Þrátt fyrir þetta haföi faöir
hans, Johann Kaspar Goethe
keisararáö, fengið honum i hend-
ur blómstrandi lögfræöistofu i
Frankfurt. En Goethe yngri var
ekki lengi að rýjá hana áliti og fé.
Nú fær þessi óráðdeildarsami
sonur siðasta tækifærið I Wetzlar.
Hann verður ekki sérlega
uppnæmur yfir tækifærinu.
„Þessi undurfagri ungi maður
með eldlegu augun og ósjálfráða
kæruleysið i fari sinu” heldur
áfram að slæpast. Enda álitur
hann: „Af öllum hæfileikum min-
um eru mér lagakrókar minnst
gefnir.”
Goethe lifir af gjafmildi föður
sins og getur leyft sér leti. Enginn
spyr þennan unga mann, hvers
vegna hann láti aldrei sjá sig á
vinnustað. Undirskrift hans er
ekki að finna á neinum skjölum I
Wetzlar frá þessum tima.
Hann sézt oft á knæpunni „Zum
Kronprinzen”, þar sem ungir lög-
fræðingar hafa ákveðið borð, og
við þetta borð er stundum talað
um listir og bókmenntir. Goethé
lét orð falla um það, að hann ætti
leikrit — Götz von Berlichingen
mit der eisernen Hand — I skúff-
unni sinni, en það vakti ekki ann-
aö umtal en hann var uppnefndur
Götz. Brátt fór honum að leiöast
veran á knæpunni og innantómar
samræðurnar þar, en hvað hafði
Wetzlar annað að bjóða?
Goethe kallaði þessa borg siðan
. „ljóta”. 1 henni voru þrjú þröng
torg og nokkrir tugir gatna, sem
flestar voru ekki hellulagðar.
Framan við húsin voru mykju-
haugar og skólpið rann um göt-
urnar. A næturnar var kolniða-
myrkur I borginni. Þegar Goethe
fór heim af Krónprinsinum á
kvöldin, varö hann að bera ljós-
ker svo hann gæti varast að stlga i
skólppollana.
^^^^fc^lestir hinna 5000
ibúa Wetzlar eru
„akurborgarar” —
handiönaöarmenn,
■ sem ráku landbún-
mW aö utari við borgina
til þess að hafa i
sig. Eipa stolt
þeirra er aö hafa getað kallað sig
borgara „frjáls borgrikis” siðan
á timum Roberts keisara. Vegna
þess hve miðsvæðis Wetzlar ligg-
ur — I kringum 60 km frá Frank-
furt — hefur rikiskammersréttur-
inn haft aðsetur þar undanfarin
áttatiu ár, en rlkiskammersrétt-
urinn er yfirréttur gamla rlkisins.
Með komu rikiskammersréttar-
ins fjölgaði ibúum Wetzlar um
nærri þúsund manns. Og þessir
þúsund veita fyrri ibúum borgar-
innar — slátrurum, skröddurum,
vefurum, liturum, hnifasmiðum
og brýnslumönnum ærinn starfa.
Þar sem embættismenn verða
nær undantekningarlaust aö vera
af aðalsættum, reynir venjulegur
Wetzlarbúa að láta.sem minnst
fara fyrir sér, einkum ef I grennd-
inni sézt á hárkollu eða frakka.
Yfirmanni Goethes, Graf zu
Spaur kammerdómara, er ekiö á
skrifstofuna i sexeyki. Göturnar
eru þröngar og vegfarendur
verða að þrengja sér inn I hús-
dyrnar, þegar hann fer hjá.
Borgarasonurinn Johann Wolf-
gang Goethe er einn þeírra, sem
vikja verður úr vegi.
Hann er ekki einn „yfirstéttar-
innar”. Þvi aö hér teljast ekki
aðrir til yfirstéttar, en þeir, sem
Svona var byssan, sem Jerusalem skaut sig með.
veifað geta skjaldarmerki og
aðalsbréfi.
„Þjáður af ófriðunum ástrið-
um, ekkert hvetur til mikilvægra
athafna” — þannig lýsir Goethe
lifi sinu I þessari borg, þar sem
allt snýst um veizluhöld og mat-
sali. Og hið næsta sér hefur
Goethe málafærslumenn, sem
eiga eftir að útkljá sextán þúsund
og tvö hundruð mál.
Kannski kunningjar hans á
Krónprinsinum hafi haft áhyggj-
ur af óloknum málum og óupp-
kveönum dómum — hann hafði
það ekki. Þar sem þeirri „ljótu”
borg Wetzlar sleppir, -má sjá til
Dunsberg og Stoppelberg. Það er
vor. Og sagði ekki monsieur
Rousseau: Hverfiö aftur til nátt-
úrunnar!
Goethe forðast þessa gömlu
skriffinskunnar borg og gengur af
staö. Or Gewandgasse til Völl-
bacher Tor, til nýja kirkjugarðs-
ins framhjá Völlbacherbrunnin-
um, sem skömmu siöar var farið
að kalla Goethebrunn. Og þaöan
heldur hann áfram yfir Lahnberg
til þorpsins Garbenheim. Að visu
hefur hann þá gengið i hálfa
klukkustund utan marka Wetzlar
og er kominn til Nassau-Weil-
burg. Wetzlar hefur nefnilega
ekki yfir meira landssvæði að
ráöa en svo, að unnt er að ganga
út fyrir borgarhliðin og anda að
sér hreinu lofti. Ekki meir.
Walheim lætur þessi
óvinnufúsi skrifari
jÆM oftast færa sér kaffi
— en stundum þó
II rauðvin. En alltaf
lætur hann draga
V borðið sitt afsiðis,
svo að hann geti lesiö Hómer sinn
i næði. Stundum fer hann út, ligg-
ur i grasinu og skóðar „ormana”
og „maðkana”, „sem úir og grú-
ir af „milli stráa jaröarinnar.”
Goethe er hamingjusamur —
næstum hamingjusamur. Hann
vantar aðeins.ástarævintýri til að
lif hans se fullkomiö. Og þaö rek-
ur á fjörur hans.
Ekki af eins einskærri tilviljun
og hann skrifaði siöar. Frænka
_hans i Wetzlar er méð litils háttar
hjónabandsmang og stigur upp i
vagn, sem flytur hana á dansleik,
sem halda á I veiöihúsinu. Með
henni i vagninum ekur skáldsögu-
hetjan Lottchen. Þetta er aö
kvöldi 9. júni 1772.
Hún er nitjan ára og bláeyg,
klædd mjög einföldum hvitum
danskjól meö blóðlitum böndum
til skrauts, en úr þeim gerði
Goethe „bleikrauðar slaufur” i
bók sinni. Hann virðir stúlkuna
fyrir sér. Hún er dóttir amtmanns
að nafni Buff. Goethe kemst að
þeirri niðurstöðu, að stúlkan sé
„léttilega byggö” og „laglega
limuö”.
Hún virðist ekki hafa verið þess
háttar stúlka, sem veldur þvi að
menn skjóta kúlu i gegnum höfuð-
ið á sér, að minnsta kosti ekki viö
fyrstu sýn. Meira aö segja skrif-
aði aödáandi hennar árum saman
og siöar eiginmaður hennar syst-
ur sinni: „Hún er-.ekki óvenjulega
fögur....” En hún hefur aðra
kosti. Hún er „skemmtileg” og
„kát”.
Um fram allt annaö er hún þó
eðlileg og hæfir þvi einfalda lifi,
sem Goethe er ákveöinn I aö lifa.
Amtmannsdóttirin snotra fellur
honum vel i geð. Goethe, sem oft-
ast nær er óvenjulega dapur, er
óvenju kátur þetta kvöld, einnig
eftir að hann kemst að þvi, aö
Lotte er „bundin”: Þvi að hann
hrifst einmitt sérstaklega að
„bundnum” konum.
Sá, sem Lottchen er heitbundin,
kemur nokkru seinria i danssal-
inn, þvi aö hann hefur þurft að
gegna áriöandi skyldustörfum.
Sendiherraritarinn Johann
Christian Kestner frá Hannover,
lögfræðingssonur eins og Goethe,.
hefur verið I fimm ár I Wetzlar,
og I fjögur ár hefur hann verið
leynilega heitbundinn ungfrú
Buff. Þetta er hljóölátur maður,
sem vekur athygli fyrir það eitt,
að hann er einn fárra lögfræöinga
i Wetzlar, sem vinnur.
Hann er ritari Johanns Philipps
Konrads Falcke hirðráös, sem
hefur þaö starf að rannsaka allt
misferli i Wetzlar. A hann er litiö
sem einn ötulastan mann I hér-
aðinu. Og Kestner er talinn ötul-
astur og áreiðanlegastur sam-
starfsmanna hans. Þess vegna
hefur hann litinn tima aflögu
handa Lottchen.
Fröken Buff, valdi þennan var-
kára og áreiðanlega sendiherra-
ritara úr hópi biðla, þegar hún
var fimmtán ára, og siðan hafa
þau ætiö verið saman eina
klukkustund á dag — við miö-
degisverðarborðið — og tvær
stundir á kvöldin. Og á þessum
samverustundum varö Kestner
að berjast við svefninn.
En Goethe fór öðruvisi að. Þeg-
ar hann heimsótti Lottchen var
hann vel útsofinn. Og hann heim-
sótti hana oft. I fyrsta skipti dag-
inn eftir dansleikinn. Og daglega
upp frá þvi.
ð visu er um-
hverfið ekki sér-
lega heillandi
náttúruunnanda
— heimili hinnar
tilbeönu er i Wet-
zlar: faðir hennar er amtmaöur
— samt er einnig hér hægt aö lifa
einföldu lifi I anda Rousseau.
Lotte er húsmóðirin, þvi aö móðir
hennar er látin. Hún á fyrirferð-
armikinn systkinaskara, og brátt
kynnist aðdáandi hennar vanda-
málum, sem honum eru áður með
öllu ókunn. Brátt fer ungi mað-
urinn aö minnast á „óhreinar
hendur drengjanna”, brotin eld-
húsáhöld og rifnar buxurT bréfum
sinum. Hann hliörar sér heldur
ekki hjá þvi að klifra i ávaxta-
trjánum fyrir Lotte og tina þar
perur.
Hann talar litiö um bókmennt-
ir. Hann leitar hins eðlilega —
náttúrunnar. Hann leitar Lotte,
sem ekki skeytir um listir, nema
á hátlðisdögum.
Samt er þaö fyrir sakir bók-
menntanna, að Kestner leyfir elj-
ara sinum að snúast I kringum
Lotte. Kestner er nefnilega hreint
28 VIKAN 42. TBL.