Vikan - 05.05.1977, Blaðsíða 38

Náttúragripasafn
Litið inn á sýningarsal Náttúru-
gripasafns íslands, landsins, sem
gumar af orkulindum sinum, heitum
og köldum, hreykir sér hátt vegna
auðlinda sjávzirins og hefur af þeim
mestallar gjaldeyristekjur sínar. Talar
um olíuleit og fólgna fjársjóði úti fyrir
ströndum, skartar af fuglalifi,
náttúrhamförum og gumar af auðlegð
lands, sjávar og lofts. Auglýsir um
allar jarðir náttúrufegurð og ósnortna
náttúru.
Stofnendur Hins íslenska nátt-
úrufræðifélags báru höfuðin hátt,
þegar þeir komu saman á árinu 1889
og gengu frá stofnun félagsins,
m.a. i þeim tilgangi ,,að koma upp
sem fullkomnustu náttúrugripa-
safni á íslandi, sem sé eign landsins
og geymt i Reykjavík,” eins og
segir i fyrstu lögum félagsins.
Félaginu tókst vel að koma
hugsjón sinni i framkvæmd. Var
safnið á fyrstu árunum að vísu í
leiguhúsnæði i bænum, þar til það
fékk aðsetur með sýningarsal í hinu
nýbyggða safnhúsi við Hverfis-
götu haustið 1908, en þar fékk
safnið að vera í friði, landsmönnum
til ánægju og fróðleiks, allt til
haustsins 1960. Þar hafði það 140
fermetra sal til umráða, og þangað
gátu allir landsmenn komið, og
þangað fóru skólanemendur til að
sjá með eigin augum ýmsar furður
náttúrunnar.
En Náttúrugripasafnið fékk ekki
lengi að vera þarna í friði, þvi árið
1917 sagði þáverandi landsbóka-
vörður því upp húsnæðinu, og var
sú uppsögn itrekuð oftar en einu
sinni. Þrátt fyrir þessi húsnæðis-
vandræði tókst þáverandi forstöðu-
mönnum safnsins að fresta brott-
flutningi allt til ársins 1960, er rýma
varð húsnæðið vegna þarfa lands-
bókasafnsins.
I byrjun árs 1942 hafði stjórn
náttúrufræðifélagsins skipað nefnd
til að rannsaka möguleika fyrir
bættu húsnæði safnsins. Eltir
mánaðar starf tókst að koma því
svo fýrir, að háskólaráð samþykkti
með bréfi dags. 13. mars 1942 að
heimila, að hús yrði reist fyrir
náttúrugripasafnið á háskólalóð-
inni, og var þar ráð fyrir þvi gert, að
kennsla í náttúruvisindum og
visindaleg vinna gæti farið þar
fram.
Um þessar mundir rann út
einkaleyfi háskólans til happ-
drættisreksturs, og árið 1943 sótti
háskólarektor til alþingis um fram-
lengingu einkaleyfisins. Ástæð-
urnar til þessarar málaleitunar segir
rektor vera þær, ,,að mikið sé eftir
ógert af byggingum og öðrum
framkvæmdum. sem fyrirhugaðar
séu, til þess að hóskólalóðin geti
orðið miðstöð vísinda hér á landi.
Til þessa megi nefna: a) leikfimihús,
b) hús fyrir náttúrugripasafn og c)
lagfæring háskólalóðarinntu-.” Og
um náttúrugripasafnið farast rektor
þannig orð í bréfi sinu: , .Þetta safn
hefur nú algerlega ófullnægjandi
húsnæði og er auk þess landsbóka-
safninu til mikils óhagræðis. Há-
skólaráð hefur mikinn áhuga á að
koma upp byrjunarkennslu í nátt-
úrufræðum, er mundi spara nóms-
mönnum mikið fé og landinu
gjaldeyri... I fyrirhuguðu nóttúru-
gripasafnshúsi er gert ráð fyrir
kennslustofum og vinnustofum
undir þessa kennslu.”
Ekki er mér kunnugt um, hvort
þessi orð rektors hafi riðið nokkurn
baggamun í þessu máli, en víst er,
að alþingi samþykkti að framlengja
einkaleyfi háskólans til happ-
drættisreksturs, en þegar kom til
efnda háskólans, þá varð það úr, að
lagfæring háskólalóðarinnar var
látin ganga fyrir byggingu nóttúru-
gripasafns.
En málinu var samt haldið við í
góðri trú, og voru uppdrættir gerðir
og líkan smiðað af húsinu fyrir-
hugaða, en þá var annað ljón komið
í veginn, því þegar sótt var um
fjárfestingarleyfi fyrir bygging-
unni, fékkst það ekki, þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir.
Að lokum tókst þó að knýja út
þetta fjárfestingarleyfi, en þá
snerist forstöðumönnum háskólans
hugur og ákváðu nú að nýta leyfið
til að reisa bíóhöll til ógóða fyrir
háskólann, en láta í stað þess
náttúrugripasafnið bíða með sitt
hús. Og svo fór sem fyrir var lagt.
En loks var svo komið vorið 1957,
að óumflýjanlegt var að leysa
húsnæðisvandamál safnsins til
bráðabirgða, og var þá horfið að því
ráði að kaupa 3. hæð hússins
Laugavegur 105 og Hverfisgötu 116
fyrir safnið, og keypti háskólinn
það fyrir happdrættisfé.
Þá voru liðin 66 ár fró
stofnun Nóttúrufræðafélagsins, og
nú var svo komið, að sýningar-
salurinn var að vísu í eigin húsnæði
á þriðju hæð skrifstofubyggingar,
en sýningarplássið var orðið 40
Þessi illskulegi haus er áreiðanlega
af íslenskum haferni. Hann er nú
samt alveg steindauður. Var það
strax, þegar hann fannst, og er það
enn.
38VIKAN 18. TBL.