Vikan - 22.10.1987, Qupperneq 8

\/ Lýsi getur
• dregið úr skaðlegum
áhrifum borðsmjörlíkis
úr jurtafitu.
vísindamanna um áhrif fjöl-
ómettaðra fltusýra úr jurtarík-
inu, en hann segir jafnframt að
hann telji of snemmt að alhæfa
nokkuð í þessu sambandi, þar
sem meiri rannsókna sé þörf.
Háskólarektor fjallaði um niður-
stöður rannsókna sinna á al-
þjóðlegri ráðstefnu næringa-
fræðinga sem haldin var í Há-
skóla íslands nýverið.
í erindi sínu á ráðstefhunni
sagði Sigmundur meðal annars,
að rannsóknir hans hafl leitt í
ljós, að það væri verulega meira
magn svokallaðrar Arakidon-
sýru í blóðfrumum hjartasjúkl-
inga, en í hlóðfrumum heil-
brigðra einstaklinga. Arakidon-
sýran, sem myndast úr líno-
líusýrunni (plöntufitu), fýrir
tilstilli ákveðinna hvata í líkam-
anurn, ummyndast í hina skað-
legu hormóna, sem rnargir vís-
indamenn telja nú að séu orsök
margra hættulegra menningar-
sjúkdóma.
Sigmundur segir að einnig
liafl komið í Ijós, að fórnarlömb
skyndi-hjartadauða, hafi iðulega
hærra magn Arakidon-sýru í
frumunum, en jafnaldra fórnar-
lömb slysadauða.
Þetta styður niðurstöður er-
lendra vísindamanna, sem telja
að hormónar myndaðir af fjöl-
ómettuðum plöntufitusýrum,
eigi þátt í ótímabærum dauða
fólks!
Það er afar athyglisvert í
þessu sambandi, að það er aðal-
lega yngra fólk og fólk á miðjum
aldri, sem lætur lífið vegna
skyndilegs og ófyrirséðs hjarta-
dauða, sem hefúr mikið færst í
vöxt á Vesturiöndum hin síðari
Það er ekki síður athyglisvert,
að dánartíðni aldraðra íslend-
inga vegna hjartasjúkdóma er
lægri en hjá yngri aldurshóp-
um. í því sambandi má færa rök
að því, að gamalt fólk hafi í mun
minna mæli breytt feitmetis-
neyslu sinni yfir í jurtafitu-
neyslu, heldur en hið yngra.
Vísindamenn víða um heim
eru að komast að svipuðum
niðurstöðum, sem allar benda
til skaðsemi plöntufitusýranna,
sé þeirra neytt í of miklu mæli.
Bandarískur vísindamaður,
Dr. W. E. M. Lands hjá Illinois
háskólanum í Chicago, heldur
8 VIKAN
því fram, að ofneysla Omega 6
fituríks fæðis, þ.e. fæðis sem
inniheldur mikið af fjölómett-
uðum plöntufitusýrum, myndi
of mikið af neikvæðum og skað-
legum fitusýruhormónum, sem
örvi ekki aðeins hjartasjúk-
dórna, heldur einnig sjúkdóma
eins og liðagigt, asma, æðakölk-
un og forstigsmyndanir krabb-
ameins og áfallssjúkdóma eins
og heilablóðfall, svo nokkuð sé
upp talið.
Fitujafnvægi
líkamans úr skorðum
vegna ofneyslu
Einföld mæling, gerð út frá
næringarefhatöflu Manneldisfé-
lags Islands, á daglegri fitu-
neyslu eins blaðamanns Vikunn-
ar, sýndi að hinn grunlausi neyt-
andi er einn þeirra íjölmörgu,
sem ó;ifvitandi, neytir allt of
rnikils magns fjölómettaðra
plöntufitusýra, án þess að
neysluvenjur blaðamannsins
séu á nokkurn hátt frábrugðnar
neysluvenjum þorra fólks á
Reykjavíkursvæðinu.
Mælingin, með blaðamann
Vikunnar, sem tilraunadýr, var
að vísu ekki gerð í samræmi við
ströngustu vísindalegu kröfúr,
en hún gefur góða vísbendingu
unt fituneyslu þessa ákveðna
einstaklings.
Fituneysla blaðamannsins
hófst strax að morgni, þegar
liann fékk sér tvær ristaðar
brauðsneiðar með plöntuol-
íusmjörlíki.
Mæling sýndi að heildarfitu-
neysla blaðamanns Vikunnar
þennan ákveðna dag var 162
grömm, sem var um það bil
helmingur þess „eldsneytis“
sem ætla mætti að maður á hans
aldri noti til brennslu að jafnaði
á dag.
Rúmlega 97 grömrn af fitunni
sem blaðamaðurinn neytti, var
fjölómettuð plöntufita með
Omega 6 fitusýrum, sem er ní-
faldur til átjánfaldur skammtur
miðað við dagsþörf líkamans.
Niðurstaðan er einfaldlega sú,
að blaðamaður Vikunnar ofneyt-
ir daglega þeirra Omega 6 fitu-
sýra, sem vísindamennirnir telja
varasamar.
í töflu yfir neyslu blaða-
mannsins þennan umrædda dag
í október hér annars staðar á
síðunni, getur fólk gert sarnan-
burð við sína eigin neyslu.
í nýlegri grein eftir Dr.
Guðmund G. Haraldsson, dós-
ent í lífrænni efnafræði við Há-
skóla íslands, segir Guðmundur
að allt eðlilegt fitujafnvægi í lík-
ama Vesturlandabúa sé farið úr
skorðum, vegna óhóflegrar
neyslu fjölómettaðra jurtaolía.
Guðmundur segir ráðlegan dag-
skammt af Omega 6 fjölómett-
uðum fitusýrum, vera 5-10
grömrn á dag, en til dæmis í
Bandaríkjunum, sé neysla ein-
staklinga 10-20 föld, eða 50-200
grömm á dag, sem sé óhóflegt
og leiði til offramleiðslu líkam-
ans á skaðlegum hormónum
sem orsaka fjölda alvarlegra
sjúkdóma.
Ofheyslan á íslandi er því
ekki ólík því sem gerist í Banda-
ríkjunum, samanber mælingar á
dagneyslu blaðamanns Vikunn-
ar.
Fituefnarannsóknir
tímafrekar og flóknar
Fituefnafræði eru ákaflega
flókin vísindi og torskilin leik-
mönnum. Að sama skapi eru
rannsóknir þeim tengdar flókn-
ar og tímafrekar. Framfarir á
rannsóknum fituefna hafa hins
vegar verið geysimiklar á síð-
ustu árum, sem helst er að
þakka örri þróun í greiningar-
tækni. Það var þó ekki fyrr en nú
á allra síðustu árum og misser-
um, að vísindamenn hafa upp-
götvað ýmsa veigamikla þætti í
áhrifum fituefha á líkama manna
og dýra, en niðurstöðurnar eru
þó taldar ótvíræðar, þar sem vís-
indamenn víða um heim eru við
ólíkar aðstæður, að komast að
samhljóða niðurstöðum.
Þótt fituefnarannsóknir séu
afar flóknar, eru niðurstöður
þeirra tiltölulega auðskiljanleg-
ar, sé framsetning þeirra ein-
földuð og túlkuð á venjulegt
mál.
Munurinn á mettuðum og
ómettuðum fitusýrum, byggist á
mismunandi tengingum kolefn-
is- og vetnisfrumeinda í sam-
eindabyggingu fitusýranna.
Mettuð fita, er til dæmis dýra-
fita, sem hefur tiltölulega hátt
bræðslumark þ.e. að hún storkn-
ar við frekar hátt hitastig.