Vikan - 22.10.1987, Qupperneq 48

SftlMR-
ÚFÁ
SIEMÖID
Nýlegir fornleifafundir á Skáni í
Suður-Svíþjóð hafa kollvarpað kenn-
ingum fræðimanna um lífshætti
fólks á þeim slóðum á fyrri hluta
steinaldar. Fundirnir benda til að
veðurfar hafi verið mun betra þá en
nú er og jafnframt hafi dýra- og
plöntulíf verið mjög ríkt, þannig að
lífskjör hafa verið ágæt. Það sem
kom mest á óvart var þó að íbúarnir
virtust hafa búið á sama stað
kynslóðum saman, gagnstætt því
sem áður var álitið.
Uppgröfturinn ó danskri
byggð fró steinöld fyrir rúmum
óratug breytti verulega vit-
neskju okkar um fyrripart stein-
aldar í Skandinavíu. Mönnum
hafði verið kunnugt um ein-
staka grafir fró þessu tímabili,
en þetta var í fyrsta sinn sem
stórt greftrunarsvœði f tengsl-
um við þústaði fannst. Þegar
grafið var fyrir skólahúsi við
Vedbœk skammt fró Kaup-
mannahöfn varð fljótlega Ijóst
að þar var greftrunarsvœði
með 18 gröfum fró fyrripart
steinaldar. Áður var svœðið
þekkt sem þústaður fró sama
tímabili.
Þetta beina samband á milli
greftrunarsvæðis og bústaðar
vakti auðvitað spurningar um
hvort slík samsetning gæti kom-
ið fyrir annars staðar í Skandi-
navíu. Svar við þessrni spurn-
ingu fékkst 1980 þegar rann-
sókn hófst við Skötuhólma á
suðurströnd Skánar í Svíþjóð.
Steinöldin er fyrsta og lengsta
tímabilið í sögu mannkynsins. í
austurhluta Afríku eru til
tveggja milljóna ára gömul
steináliöld, en elstu stein- eða
réttara sagt eldtinnuáliöldin í
Svíþjóð eru frá því eftir síðustu
ísöld, eða u.þ.b. 12.000 ára. Að
öllum líkindum hefúr fólk fyrir-
fundist fyrr, en landísinn hefur
!)urrkað út öll ummerki um það.
búar í Skandinavíu hófu notkun
bronsáhalda í kringum 1800 f.
Kr. en áhöld úr eldtinnu voru
notuð hversdags alla bronsöld-
ina fram til 500 f. Kr.
Fornleifafundirnir við Ve-
dbæk og Skötuhólma tilheyra
fyrsta tímabili steinaldar sem
kallað er veiðitímabilið. Það nær
fram að um það bil 4000 f. Kr.,
þegar fólkið hóf akuryrkju og
búfjárhald. Áður höfðu menn
haldið lífi með veiðum, fræsöfn-
un, berjatínslu og nýtingu ann-
arra villra plantna.
Við gamalt lón
Það var áhugamaður um forn-
leifafræði sem fyrstur fann búst-
aðinn við Skötuhólma. Mikið
magn af unninni eldtinnu og
beinum í sandbrekku benti til
að þar hefði verið stór bústaður.
Þegar á fyrsta degi uppgraftrar-
ins varð ljóst að neðst í brekk-
unni voru leifarnar af bústað og
svolítið ofar fúndust grafir. Ná-
kvæm rannsókn á greftr-
unarsvæðinu hefur síðan leitt í
Ijós 65 grafir.
Sandbrekkan, sem nefnd var
Skötuhólmi I, er nú nokkur
hundruð metra inni í landi, í lok
veiðitímabilsins var yflrborð
sjávar hærra en í dag, og hóllinn,
þar sem Skötuhólmi I er, var þar
þá lítil eyja í grunnu lóni.
Niðurstöður uppgraftarins
við Skötuhólm hafa orðið geysi-
lega umfangsmiklar. Nálægt
Skötuhólma I fúndust manna-
bein, og uppgröftur á þessum
stað sem nefndur var Skötu-
hólmi II, leiddi í ljós annað
greftrunarsvæði með 22 gröf-
um. Við frekari uppgröft fund-
ust jafnvel fleiri bústaðir og á
stað sem hefur verið skagi á
hinu forna lóni, Skötuhólma III,
var greftrunarsvæði sem eyði-
lagðist við malarnám fyrir 50
árum..
Við Skötuhólma eru þar með
þrjú greftrunarsvæði ffá veiði-
tímabilinu á minna en 400
metra svæði.
Við aldursgreiningu, m.a.
með kolefna 14 aðferðinni, hef-
ur verið ákvarðað að bæði búst-
48 VIKAN