Vikan - 25.02.1988, Blaðsíða 7

Hcmaslagur um
fíðurfé
MACNÚS CUÐMUNDSSON SKRIFAR
Óhófleg bjartsýni og stórgróöavon nokkurra aðila
hafa leitt til gríðarlegra offjárfestinga í kjúklinga- og
eggjaframleiðslu. Framleiðendur vilja nú að neytend-
ur og skattgreiðendur axli byrðarnar og borgi
brúsann.
Kjúklingabændur hér á landi
skulda fóðursölum nú um 100
milljónir króna, sem ekkert útlit
er fýrir að þeir geti staðið skil á
um ókomna ffamtíð. Dráttar-
vaxtakostnaður vegna þessara
gríðarlegu vanskila eru að sliga
flesta framleiðendurna, sem að
auki þurfa að bera óhemju fjár-
magnskostnað vegna hreint fá-
ránlegra offjárfestinga undanfar-
in ár. Samkeppni kjúklingafram-
leiðenda hefur, í ffamhaldi af
þessu tekið á sig margar furðu-
legar myndir, sem jaðra stund-
um við að vera ólöglegar. Það
tíðkast jafnvel að kaupmenn og
aðrir stórir kaupendur eins og
mötuneyti fai einhvers konar
umbun ffá seljendum, eins og
t.d. þegar keyptir eru 10 kassar,
fylgja kannski tveir kassar ó-
keypis með í kaupunum. Þannig
getur kaupmaður drýgt tekjur
sínar nokkuð á kostnað hins op-
inbera því aukakassarnir koma
jafnan ekki ffam á viðskiptanót-
um aðilanna.
Þetta kom fram í samtölum
Vikunnar við aðila í greininni,
sem telja að kjúklingabændur
hafi byrjað að grafa eigin gröf
samhliða því að hagur þeirra fór
að vænkast fyrir um hálfum ára-
tug.
„Bölvað
ræningjaeðli“
„Það er þetta bölvaða ræn-
ingjaeðli, sem virðist alltaf
klúðra öllum góðum atvinnu-
greinum á íslandi," segir einn
ffamleiðandinn í samtali við
Vikuna.
,Aht í einu fóru kjúklingar að
seljast grimmt fyrir nokkrum
árum og þá fylltust allir ein-
hverri óhemju græðgi og sáu
ffam á ofsagróða ef þeir bara
gætu ffamleitt nógu fáránlega
mikið. Þá var ekkert spurt hvað
fjármagnið kostaði, heldur bara
vaðið út í brjálæðislegar ffam-
kvæmdir og offjárfestingar, sem
hver heilvita maður hefði getað
sagt sér, að myndu ekki skila
sér. Nú er þetta allt að fara til
fjandans og þá byrjar þessi hefð-
bundni söngur um að hið opin-
bera eigi að koma til skjalanna,"
segir viðmælandi Vikunnar, sem
vill ekki láta naftis síns getið af
ótta við óþægindi frá hendi ann-
arra kjúklingaframleiðenda.
Það eru dæmi þess að kjúkl-
ingabændur þurfi að greiða allt
að 100 krónum í fjármagns-
kostnað fyrir hvert selt kíló af
kjúklingum. Einn ffamleiðandi
sem Vikan ræddi við sagðist
selja á bilinu átta til tíu tonn af
kjúklingum á mánuði, en drátt-
arvaxtagreiðslur af skuldum
hans vegna fóðurkaupa og fjár-
festinga næmu samtals um 100
krónum á hvert kíló kjöts sem
hann seldi, meir en helmingur
þessara greiðslna er vegna fóð-
urskulda. Framleiðslan stendur
varla undir greiðslu dráttarvaxt-
anna svo lítil von er til að fram-
leiðandinn geti greitt niður
höfuðstólinn í nánustu framtíð.
Verðlaus
umframframleiðsla
Eins og kunnugt er af fféttum,
æskja kjúklingabændur þess nú,
að komið verði á verðlagsmið-
stýringu undir verndarvæng
landbúnaðarráðuneytisins, svo
hægt sé að samræma verðið á
afurðinni, eins og þeir orða það.
Þetta þýðir með öðrum orðum
að þeir vilja draga úr ffjálsri
samkeppni og hækka verðið á
kjúklingum til neytenda. Það
virðist samt ekki hvarfla að
þeim að svo gæti farið að neyt-
endur hætti þá einfaldlega að
kaupa kjúklingakjöt og snúi sér
að annarri fæðu.
Afleiðingar hinnar gríðarlegu
framleiðsluaukningar sem verið
hefur á kjúklingum undanfarin
3-4 ár virðist hafa komið ffam-
leiðendum sjálfum í opna
skjöldu, þótt það hafi legið fyrir
þegar árið 1985 að markaður-
inn var fullmettaður. Dreifingar-
aðilar og stærri framleiðendur
hafa legið með hundruðir tonna
óseljanlegs kjúklingakjöts, en
samt hefur framleiðslan haldið
áfram á fullu, án nokkurrar fyrir-
hyggju.
Tilraunir kjúklingabænda til
innri stýringar á ffamleiðslunni,
hafa líka brugðist að mestu leyti.
Framleiðendur hafa reynt að
hafa samstarf sín á milli um
verðlagsmyndun og að draga úr
framleiðslunni, sem gæti reynd-
ar flokkast undir brot á reglu-
gerðum um hringamyndanir.
„Menn hafa samt varla fyrr geng-
ist undir eitthvert samkomulag,
en að þeir svíkja það og byrja að
undirbjóða hvern annan og pota
sinni vöru út með einhverjum
hætti. Nú er boðorðið bara:
Selja, selja, með einhverjum
ráðum og ég er sannfærður um
að þetta heldur áfram þótt land-
búnaðarráðherra geti komið
miðstýringunni á kjúklingarækt-
ina,“ segir einn viðmælandi Vik-
unnar, sem tengist kjúklinga-
ffamleiðslunni.
Salmonellan
gerði útslagið
Illþyrmileg magakveisa nokk-
urra Búðdælinga í fyrra, átti eftir
að draga illþyrmilega dilk á effir
sér fyrir kjúklingaframleiðsluna
í landinu.
Martröð allra kjúklingafram-
leiðenda varð að veruleika, þeg-
ar kom í ljós að illræmdur salm-
onellasýkill úr kjúklingum að
sunnan var sökudólgurinn og
neytendur um allt land fylltust
skyndilega viðbjóði á kjúkling-
um, svo markaðurinn hreinlega
hrundi.
Fyrirtækið sem hafði framleitt
umrædda kjúklinga, slátur- og
dreifingafýrirtækið ísfugl, varð
sennilega verst úti, þar sem
margir virtust halda í fyrstu að
salmonellusýking í kjúklingum
væri eitthvert einangrað fyrir-
bæri, sem ætti rætur sínar að
rekja til sóðaskapar hjá fyrirtæk-
inu. Þetta er alrangt, þar sem
salmonella er nær óleysanlegt
vandamál í allri kjúklingaffam-
leiðslu hér á landi. Neytendur
verða því að gæta þess að sjóða
eða steikja kjúklinga fullkom-
lega til að varast sýkingu, en
sýkillinn drepst undantekning-
alaust við um 60 gráðu hita.
Einnig verður að gæta þess að
hráir kjúklingar, eða kjúklinga-
blóð komist ekki í snertingu við
önnur matvæli. Neytendum var
almennt ókunnugt um að þess-
ara varúðarráðstafana væri þörf,
því kjúklingaffamleiðendur fóru
afar leynt með þá staðreynd að
afurðir þeirra gætu verið sýktar
með salmonella, af ótta við að'
neytendur myndu þá forðast
afurðir þeirra eins og heitan
eldinn, eins og reyndar kom á
daginn.
Fræðsluherferð kjúklinga-
ffamleiðenda og heilbrigðisyfir-
valda um hvernig varast megi
salmonellasýkingu virðist þó
hafa sefað ótta margra því salan
á kjúklingum hefur aftur aukist,
þótt hún sé enn ekki jafnmikil
og þegar best lét.
Framleiðendur þurfa þó
væntanlega mun öflugri ffæðslu-
eða réttlætingarherferð, ef þeir
ætla að fá neytendur til að
kyngja því að þeir verði nú að
taka á sig afleiðingar óhóflegrar
bjartsýni og stundargræðgi og
bera byrðar offjárfestinga og of-
ffamleiðslu kjúklingabænda.
VIKAN 7