Vikan - 25.02.1988, Blaðsíða 48

Gðmul hugmynd
með nýja f ramtíð
„Plastefni hafa haft gífurleg áhrif á
heilsugæslu sl. hálfa öld og öldin sem
er að ganga í garð ber í skauti sér
jafnvel stórfenglegri fyrirheit."
Þegar plastiðnaðurinn heldur
upp á hálfrar aldar afmæli sitt á
þessu ári virðist hann hafa mót-
að svo til alla þætti nútímalífs.
Við setjum á plastklætt eldhús-
borðið bæði eggjabakka úr
plastfrauði og plasthúðaðar
mjólkurfernur. Við setjumst á
plastklædd bílsætin og horfum á
mælaborð úr plasti og höldum
um stýrishjól úr plasti. Sólarnir
á skónum okkar eru úr plastefni
með hinu erfiða nafni: Pólýúret-
an. Heimur án plastefna væri
gjörólíkur þeim nútíma há-
tækniheimi sem við lifum í. Við
komumst ekki hjá því að reiða
okkur á plastefhi á vegferð okk-
ar í gegnum lífið.
Sýnist þér að plastefni verði
nauðsynlegt nútímafólki? Bíddu
þá bara í nokkur ár. Árið 2000
spá forráðamenn plastiðnaðar-
ins því að:
■ Plastflöskur og dollur ryðja
málm og glerílátum algjörlega af
markaðnum.
■ Framþróun og aukin þekking
á plastiðnaðinum mun gera
kleift að framleiða gervinýru,
gerviþvagblöðrur, gervibris-
kirtla, gerviskinn og æðar.
■ Herflugvélar verða nær til
helminga úr plastefnum sem
gera þær næstum ósjáanlegar í
radar.
■ Bílaiðnaðurinn mun reiða sig
48 VIKAN
enn meira á notkun plastefna til
að létta og styrkja bíla, auk þess
sem það mun gera þá eitthvað
ódýrari.
Fyrir flest okkar er plast bara
plast en vísindamenn og þeir
sem til þekkja geta greint mis-
munandi tegundir plastefna allt
frá næloni til polyetýlins. Allt
eru þetta afbrigði fjölliða, ým-
issa gerviefna úr stórsameind-
um sem raðast eins og í langar
keðjur. Þessi efni eru framleidd
t gífúrlegu magni í dag.
Árið 1985 voru 24 milljón tonn
af plastefnum framleidd í Banda-
ríkjunum einum saman.
Plastefhin verða sífellt sterk-
ari og fjölbreyttari að gerð og
uppbyggingu sökum þrotlausra
tilrauna og þróunarvinnu í
plastiðnaðinum. Hjá Polymer
Technologies fýrirtækinu er t.d.
unnið að víðtækum rannsókn-
um á fjölliðu blöndum. Það eru
blöndur úr tveimur eða fleiri
qölliðu tegundum, t.d. plasti og
vínýl eða t.d. plasti go gervi-
gúmmíi. Þessi blöndun gefur
ffamleiðendum sveigjanleika til
að sérhæfa efnin ákveðnu hlut-
verki eða iðnaði, t.d. vegna þols
á kulda, hita, vatni o.s.frv. Allt
bendir til að slík sérhæfing eigi
eftir að aukast því með því að
blanda fjölliðunum saman fást
nýir eiginleikar efnablöndunn-
ar sem skara ffam úr náttúru-
legum efhum miðað við þær
kröfur sem gerðar eru til þeirra.
Með því að blanda saman á-
kveðnum fjölliðum má t.d. mæla
viðbrögð við titringi og hávaða.
Það efni er t.d notað í einangrun
bíla, þyrlna og kafbáta. Hjá Pol-
ymer Technologies fyrirtækinu
er unnið að verkefhi sem for-
ráðamenn fyrirtækisins binda
miklar vonir við en það er þró-
un plastefha í heilbrigðiskerf-
inu. Framleiðsla gervilíffæra auk
t.d. tækja og tóla til nota á
skurðstofum kemur til með að
auka lífslíkur sjúklinga og bjarga
hreinlega lífúm annarra. Gervi-
líffærin sem tiltölulega auðvelt
verður að græða í auk nýrra að-
ferða við lyfjagjöf, skipta í því
sambandi miklu máli. Plastefni
koma til með að leysa málm af
hólmi í t.d. hjólastólum,
hækjum, skjáum og effirlitstækj-
um sem fylgjast með líðan sjúkl-
ings á nútímalegum sjúkrahús-
um. Ný tækni í lyfjagjöf t.a.m.
plástrar og pokar sem seytla lyf-
in undir húð sjúklingsins eða
litlar lyfjapumpur kalla á þróun
og nýjar uppgötvanir í plastiðn-
aðinum. Þróun plastefha til nota
í líkama sjúklinga er erfið,
vegna þess að þau mega ekki
leysast upp eða ýta undir harka-
leg mótviðbrögð líkamans.
Nýtt plastefni er einnig afar
hentugt til að nota sem spelkur
því eftir að læknir hefúr hagrætt
brotnum útlim bleytir hann í
vatni það sem helst mætti halda
að væri sárabindi og vefur um
útliminn og á tíu mínútum hefur
það að fúllu harðnað og heldur
brotnum útlimnum fúllkomlega
í skorðum. Plastefhið er líka
mun léttara en gifs.
Meðan sumir vísindamenn
leita plastefna sem eru léttari og
ódýrari en náttúruleg efni leita
aðrir að efhum sem eru sterkari
og geta komið í stað málma,
trés, steypu og annarra bygg-
ingarefha.
Eitt vandamál sem leysa þarf
er hvernig á að fá plastefnin til
að þola mikinn hita, t.d. svo
hægt sé að nota þau í bílvélar.
Fjölliður þola hitastig sem nem-
ur suðumarki vatns en við meiri
hita verða þær of deigar. Vísinda-
menn vinna af miklu kappi við
að leysa þetta vandamál og til-
raunir hafa verið gerðar í sam-
vinnu við sérfræðinga í keramík-
gerð hvort nota megi aðferð
sem beitt var til að gera keramík
hitaþolnara, með plastefnin.
Flókin efnafræðileg tölvumódel
hjálpa vísindamönnum að
greina ákveðnar efnasamsetn-
ingar plastefna sem ein og sér
fúllnægja ekki hitakröfúnum en