Vikan - 22.12.1938, Blaðsíða 9

Nr. 6, 1938
VIKAN
9
Quy de Maupassant:
Óeigingjörn ást.
ETTA gerðist í lok samkvæmis, sem
de Bertran, markgreifi, hélt í byrj-
un veiðitímans. Hringinn í kring um borð,
sem var vel lýst og þakið blómum og
ávöxtum, sátu ellefu veiðimenn, átta ung-
ar konur og læknirinn í þorpinu. Samtalið
snérist um ástina, og menn ræddu ákaft
um þetta eilífa umtalsefni, hvort menn
gætu í raun og veru elskað oft eða aðeins
einu sinni. Það voru til dæmi um menn,
sem höfðu aðeins elskað einu sinni alvar-
lega, og til voru dæmi um aðra, sem höfðu
elskað oft og innilega. Yfirléitt voru menn
á eitt sáttir um það, að þessi ákafa ást
gæti gripið sama manninn aftur og aftur,
eins og sjúkdómur, og jafnvel reynzt
óheillavænleg, ef hún væri stöðvuð á braut
sinni. Þó það væri ekki hægt að hrekja
þessa skoðun, þá héldu konurnar, sem
byggðu skoðanir sínar meira á skáldleg-
um ímyndunum en á eigin athugunum, því
fram, að sönn ást gæti aðeins einu sinni
gripið mannlega veru, að slík ást væri eins
og elding, og að hjarta, sem hefði einu
sinni reynt hana, yrði svo eytt og útbrunn-
ið, að engin önnur sterk ástríða, eða laus-
leg tilhneiging gæti seinna fest þar rætur.
Markgreifinn, sem hafði lent í mörgum
ástaræfintýrum, var samþykkur þessari
kenningu.
— Ég fullvissa ykkur um, að maður
getur elskað hvað eftir annað af öllum
krafti sálar sinnar, sagði markgreifafrúin.
— Dæmi eru til um fólk, sem hefir framið
sjálfsmorð út af ást, til sönnunar því, að
ómögulegt sé að verða ástfanginn í annað
sinn. En við því hefi ég það að segja, að
ef mennirnir hefðu ekki verið svo heimskir
að drepa sig, og svipta sig þannig öllum
möguleikum til að byrja á ný, þá myndu
þeir hafa náð sér eftir fyrsta áfallið, og
þeir myndu hafa byrjað aftur og enn aft-
ur, allt til æfiloka. Elskendur eru eins og
drykkjumenn. Maður, sem hefir drukkið,
vill drekka meira, og maður, sem hefir
elskað, vill elska aftur. Það er algerlega
komið undir skapgerð hvers og eins.
Þau skutu máli sínu til læknisins, er
hafði setzt að hér í þorpinu eftir að hafa
starfað í París. Hann var beðinn að láta
1 ljósi sínar skoðanir á þessum málum, —
skoðanir hans voru mjög á reiki.
— Eins og markgreifafrúin segir, er
það allt undir skapgerð hvers og eins kom-
ið. En ég þekki eitt dæmi um ást, sem
hélzt í 55 ár, án þess að blikna einn ein-
asta dag, og aðeins dauðinn batt enda á.
Markgreifafrúin klappaði saman lófun-
um.
— En hvað þetta er dásamlegt! Þvílík
sæla! 1 55 ár? Þvílík hamslaus og mikil-
fengleg tilfinning! En hvað þessi maður,
er varð aðnjótandi slíkrar tilbeiðslu, hlýt-
ur að vera hamingjusamur og ánægður
með lífið!
Læknirinn brosti:
— Þér hafið rétt fyrir yður að einu
leyti, frú. Eins og þér hafið getið yður til,
þá var það karlmaður, sem varð fyrir
þessari tilbeiðslu. Þið þekkið hann öll. Það
var hr. Couquet lyfsali. Þið þekkið kon-
una líka. Það er gamla konan, sem gerir
við stólana, og kemur á hverju ári í mark-
greifahúsið. Ég skal segja ykkur söguna
í stuttu máli.
Hrifning kvennanna minnkaði skyndi-
lega. Á andlitum þeirra sást votta fyrir
ógeði, eins og þeim fyndist, að ástin ætti
að halda sér við siðað og tigið fólk.
— Fyrir þremur mánuðum, tók læknir-
inn til máls, — var ég kallaður að dánar-
beði þessarar gömlu konu. Hún hafði kom-
ið hingað daginn áður í flutningsvagnin-
um sínum, er gamli jálkurinn dró. Þið haf-
ið öll séð þessa gömlu konu, vagninn henn-
ar og klárinn. Báðir stóru, svörtu hund-
amir, vinir hennar og verndarar, voru
með henni. Presturinn var þegar kominn
til hennar. Hún bað okkur að vera votta
að arfleiðsluskrá sinni og til þess að skýra
fyrir okkur sína síðustu ósk, sagði hún
okkur alla æfisögu sína. Ég hefi aldrei
nokkurn tíma heyrt neitt einkennilegra eða
sorglegra.
Foreldrar hennar gerðu líka við stóla, og
hún hafði aldrei átt heima í venjulegu húsi.
Þegar hún var lítil ráfaði hún um, tötr-
um vafin og óhrein. Fjölskyldan var vön
að nema staðar í útjaðri þorpanna, spenna
hestinn frá vagninum og sleppa honum á
beit. Hundurinn hringaði sig og lagði sig
til svefns með hausinn á framlöppunum,
og barnið velti sér í grasinu á meðan for-
eldrarnir, er sátu í skugga álmtrjánna,
gerðu við alla gömlu stólana í þorpinu.
Lítið var talað í bústaðnum á hjólunum.
Þegar búið var að tala um það, hver ætti
að fara í húsin og kalla: — Eru hér stól-
ar, sem þarf að gera við? þá tóku hjónin
að flétta strá og sátu ýmist hvort á móti
öðru eða hlið við hlið. Ef barnið fór of
langt frá eða skipti sér af krökkum úr
þorpinu, kallaði faðirinn hastarlega: —
Komdu strax, krakkaangi! Þetta voru einu
blíðu orðin, sem hún heyrði í uppvextin-
um. Og er hún stálpaðist, var hún send
í húsin til að sækja stóla, sem þurfti að
gera við. Á þeim ferðum kynntist hún
mörgum börnum. En nú voru það foreldr-
ar þeirra, sem kölluðu hastarlega til bam-
anna: — Komdu strax, kjáninn þinn.
Láttu mig ekki sjá, að þú sért að skipta
þér af flækingum.
Smástrákamir köstuðu oft steinum á
eftir henni. Stundum gáfu konur henni
aura, og þessum aurum hélt hún saman.
Dag nokkum, þegar hún var 11 ára
gömul, kom fjölskyldan hingað í þorpið.
Bak við lyfjabúðina sá hún Cauquet litla
hágrátandi, af því leikbróðir hans hafði