Vikan - 06.08.1992, Side 26

félagsleg iengsl, þeir höföu lítiö fengið aö æfa
sig í því að vera vinurinn og bjargvætturinn,
því stelpurnar tóku þau hlutverk alltaf, rétt eins
og þær stjórnuðu mömmuleikjum og dúkku-
leikjum. Ég vissi líka að mýktina gæti ég veitt
þeim með skiptingunni og það gekk fullkom-
lega eftir. Svo komum við að því dásamlega,
sem mér þykir það merkilegasta þegar upp er
staðið. Það er, að sjálfsmynd minna drengja er
orðin allt önnur en sjálfsmynd þeirra drengja
sem ég þekki úr blönduninni. Mínir drengir fá
góða ögun, er kennt að vera prúðir piltar, kennt
að sjá um samskiptin sín og vera góðir við vini
sína. Blöndun kennir drengjum að þeir séu
óalandi og óferjandi ruddar, en í Ijós kom að
mínum drengjum finnst þeir ekki vera neinir
ruddar. Strákar eiga að heita yfirgangssamir
og óstöðvandi. Svo ganga þeir um, vel af guði
gerðir, en farnir að trúa því að þeir séu ómögu-
legir.
Mínir drengir ganga um og vita að þeir eru
æðislegir, svo prúðir og flinkir. Þeir vita að jafn-
vel þó þeir berji vin sinn, þá hugga þeir hann á
eftir og laga málin. Þeir eru búnir að læra að
þeir séu frábærir og að hafa kennt þeim það er
kannski mikilvægasta atriðið í skiptingarstarf-
inu. Það er ekki hægt að aga þá nógu mikið
með stelpurnar viðstaddar, því þær hrökkva (
kút, fara í mínus og steinþegja ennþá meira.
Með drengina eina og sér er þetta hægt og ég
hef séð mýmörg dæmi um hvernig þeir leysa
vandamál, sinna hver öðrum, gæta vina sinna
og græja mál svo flott að það er með ólíkind-
um.
Stelpurnar blómstra líka; þær sterku verða
enn sterkari þegar enginn drengur er til að
stela af þeim forystuhlutverkinu. Að auki búa
stelpurnar yfir hæfileika til að skipta með sér
leiðtogahlutverkinu á jákvæðan hátt þannig að
allar fá sinn skerf og hver fær að stjórna á sínu
sviði. Ég þarf að vísu að gæta þess að þær
detti ekki í nöldrið, eins og konum er tamt að
gera, sitji úti í horni og kvarti, í staðinn fyrir að
gera eitthvað. Þá leikum við hvernig nöldrið
hljómar, því þær vita að þær eru að æfa sig í
að nota ekki slík skilaboð. Þá á ég við nöldur
eins og í fóstrum eða kennurum sem eru miður
sín yfir því hvað strákarnir eru ómögulegir og
allt gangi illa en gera ekkert í málinu, en slík
neikvæðniræktun er nánast lífsstíll hjá okkur
íslendingum. Við dekrum við óánægjuna og
aðgerðaleysið en náum engum árangri, því
hann næst ekki með því að vera stöðugt að
gæla við neikvæðar tilfinningar og allt neikvætt
í umhverfinu. Ef eitthvað er neikvætt, þá er til
lítils að súta; maður fer og gerir betur.
Ég þarf stundum að ýta dálítið hressilega við
mínum stelpum, en um leið og ég er að gefa
þeim sjálfstæði og frumkvæði, sem strákarnir
hafa haft ákveðinn einkarétt á, sé ég blómstra
hjá þeim miklu meiri jákvæð kvenlegheit held-
ur en í blönduninni. Þær leggjast ekki í víl eða
volæði, heldur spá í hvað hægt sé að gera til
að leysa málin. Þær læra mjög fljótt að það
skilar engum árangri að gráta Björn bónda.
Um leið og ég krefst árangurs af mér og mínu
starfsfólki er ég kannski að ala upp lið sem líka
vill sjá árangur og er búið að læra aðferðir til
þess.“
LÝST EFTIR ÁRANGRI
- í hverju felst svo uppeldisstarfiö?
„I dag felst stærsti þáttur stelpnauppeldisins
í kjarkæfingum og sjálfstyrkingu en hjá drengj-
unum í nálægðaræfingum, ögun og prúð-
mennsku. Börnin vita að þau eru að æfa sig og
það er allt í lagi þótt þeim verði á mistök, því
allt tekur sinn tíma. Nú hef ég uppgötvað að
bæði kynin hafa goldið fyrir blöndunina, ekki
bara stelpurnar. Bæði kynin töpuðu, og því
segi ég: Er þá ekki tímabært að við setjumst
niður, hvar í uppeldisstétt sem við erum, og
reynum að átta okkur á þeirri staðreynd? Þaö
er til önnur leið en farin er í hefðbundnu skóla-
kerfi í dag, leið sem gefur báðum kynjum
margfalt meiri möguleika.
Stundum finnst manni að verið sé að senda
börnin inn í frumskóg þegar þau eru send í
skólann. Þau leggja af stað með sex ára lífs-
reynslu, full af tiltrú og gleði og svo hittir maður
þau hálfu ári síðar og skólataskan er búin að
sliga á þeim bakið. Þau mæta í einlægni en
það er brugðist við þeim á kerfisbundinn hátt,
þau eru sett í of stóra hópa og blöndun hvað
varðar getu. Allir gjalda fyrir, en þegar upp er
staðið skal ég segja þér hvað foreldrar vilja fyr-
Það er afneitun og ábyrgðar-
flótti að segja að það að við-
halda gömlu og stöðnuðu kerfi
sé ekki ákvörðun.
ir börn sín. Þeir vilja að börnum þeirra sé tekið
sem einstaklingum og þeim leyft að njóta sín
nákvæmlega eins og þau eru. Ég veit ekki
hvort það var sænska mafían eða hver and-
skotinn það var sem fann upp þessa kynja- og
getublöndun, þar sem enginn má vera fljótari
eða seinni til að læra að lesa en einhver norm-
alkúrva samfélagsins segir til um.
Þess vegna verð ég alltaf jafn forviða, að eft-
ir þriggja ára starf og mikla kynningu á okkar
vinnu, hafi uppeldisstéttir ekki staldrað við og
litið á þessa leið sem sjálfsagðan valkost við
blöndunina. Það voru viðbrögðin sem ég gerði
mér vonir um en er ekki farin að sjá. Því lýsi ég
hérmeð eftir fólki sem vill ná árangri í sínu
starfi, árangri varðandi bæði kyn og árangri
sem birtist daglega, í stað þess að arka eftir
gjaldþrota stefnu sem engu hefur skilað. í
einstaka skólum er að vísu verið að brjóta upp
og það er stórkostlegt mál að til séu kennarar
og skólastjórar sem hafa þá djörfung að reyna
að breyta til, en þeir sem eru að reyna að
endurskapa skólakerfið eru i minnihluta.
í víðara samhengi er þetta vissulega meg-
invandi okkar annars ágæta þjóðfélags, að við
erum ekki nógu árangursmiðuð. Við þorum
aldrei að ræða upphátt að ein leið skili öðru
betur. Það er þó staðreynd sem við verðum að
horfa á, á sama hátt og við viðurkennum að
gjaldþrota fyrirtæki á ekkert erindi á markað-
inn. Nái fólk ekki árangri er tvennt í boði;
breyttu stefnunni eða lokaðu sjoppunni. Þetta
finnst mér ekki óeðlileg krafa og hún mættí
hljóma víðar í þessu þjóðfélagi. Þessa kröfu
vildi ég gjarnan sjá uppeldisstéttir gera til sín
núna. Það ergilegasta er að í fóstru- og kenn-
arastéttinni er svo mikið af finu fólki sem gæti
gert svo góða hluti. Ég veit ekki hvort kerfið er
sjálft svona illhreyfanlegt eða hvort við erum
virkilega svona rög við breytingar. Við í upp-
eldisstétt sem mest studdum blöndun, vorum
að reka rýtinginn í eigið bak og verðum að
bregðast við því í stað þess að fara í vörn og
loka augunum."
„SVONA HEFUR ÞETTA
ALLTAF VERIГ
Henni er ekki lítið niðri fyrir, þessari konu, og
áfram heldur hún að velta fyrir sér orsök og af-
leiðingu.
„Ástæðan fyrir því að við þorum ekki að taka
sérstöðuna og vinna með hana, held ég að sé
ótti, ótti við að skoða fólk eins og það er. Hver
sá kennari og hver sú fóstra sem ekki tekur
sérstaklega á kynjapakkanum, er hræddur. Þá
má spyrja: Er fólk hrætt við að viðurkenna að
það sem gert var í gær sé ekki nógu gott? Ótt-
ast fólk að viðurkenna að núverandi staða er
arfur okkar kvenna í uppeldisstéttum? Erum
við hrædd við jafnrétti? Viljum við í raun og
veru ekki fá valið, er það of erfitt fyrir okkur?
Og er þá niðurstaðan sú að meirihluti fólks vilji
ekki sjá að hafa hlutina öðruvísi en þeir eru?
Taki ég ekki að mér að breyta, get ég sagt
sallaróleg: „Svona hefur þetta alltaf verið".
Lengi vel sagði fólk mér, með nefið upp í
loft, að því fylgdi mikil ábyrgð að vinna kynja-
skipt. „Þú hlýtur að þurfa að vita nákvæmlega
hvað þú ert að gera,“ sagði það. Og lengi vel
tók ég þátt í þessum samkvæmisleik og sam-
sinnti. í dag er ég búin að snúa við blaðinu og
farin að segja við fólk: “Jahá, svo þú ert að
vinna með blöndun. Þaö er nú aldeilis ábyrgð
sem því fylgir og þú verður að vita upp á hár
hvað þú ert að gera því blöndunin hefur sýnt
sig að skila afskaplega litlum árangri og er
jafnvel skaðleg í eðli sínu. Þín ábyrgð er stór.“
Það er nefnilega afneitun og ábyrgðarflótti
að segja að það að viðhalda gömlu og stöðn-
uðu kerfi sé ekki ákvörðun. Það er val og það
er ákvörðun, og það stór ákvörðun, segi ég í
dag. Það er ábyrgð að þora að láta persónu-
legar tilfinningar ráða ferðinni og segjast sem
fagmanneskja ekki vita hvað manni finnist um
skiptingu! Halló, þaö skiptir engu máli hvað þér
finnst. Skoðaðu bara hinar ýmsu stefnur og
hvaða árangri þær skila og svo skaltu velja.
Fagstarf kemur persónulegum tilfinningum og
skoðunum ekkert við. Ég beini því til fólks að
horfa á málið af skynsemi, fara fram á árangur
og vera ekki að vinna starf sem ekki sést
árangur af upp á hvern dag, þvi þá er eins vel
heima setið og af stað farið.“
AÐ ÞEKKJA SINN VITJUNARTÍMA
„Ábyrgö aðgerðaleysis er helmingi þyngri, því
aðgerðaleysið hamlar öllu umhverfinu. Það er
aögerðaleysið að bjóða börnum inn i sömu
gömlu hlutverkin, hrein stöönun. Eðli málsins
samkvæmt styrkjast gömlu, neikvæðu hlut-
verkin í blönduninni. Hvernig vogum við okkur
þá að láta tilfinningabundnar skoðanir og pers-
ónubundnar þarfir sitja í fyrirrúmi fyrir árangri
með barnahópinn? Gæti smiður leyft sér að
segja um nýtt byggingarlag, sem væri veðra-
þolið og miklu ódýrara í byggingu og rekstri, að
hann ætli nú að halda áfram að byggja húsin
sem séu helmingi dýrari og hafi á allan hátt
rekið sig mun verr, því hann viti ekki hvað hon-
um finnist um það persónulega? Þetta er kall-
að að þekkja ekki sinn vitjunartíma.
Ég er ekki að segja að kynjaskipting sé í
sjálfu sér endanleg lausn allra mála heldur er
hún fín lausn miðað við aðstæður dagsins í
dag. Eftir tuttugu ár getur vel verið að ég verði
farin að vinna kynjablandað, ef ég fer að sjá
fram á meiri árangur þannig. Við þurfum ekkert
alltaf að halda að eitthvað sé komið til að vera
um aldur og ævi. Skoðunum má segja upp
VIKAN 26 16. TBL. 1992