Vikan - 11.07.2000, Qupperneq 56

Ráðlagður dagsskammtur
Oft er talað um ráðlagðan dagsskammt næringarefna
þegar fæði og fæðuefni eru til umræðu en við hvað
miðast þessi ráðlagði dagsskammtur eða RDS?
Ráðlagður dagsskammtur er það magn nauðsynlegra
næringarefna sem fullnægir þörfum þorra fólks. Þessi
þorri fólks er mjög breytilegur og því er hópur full-
orðinna og heilbrigðra einstaklinga notaður sem við-
miðunarhópur. Fyrirburar, sjúklingar, börn og þeirsem
þurfa að taka lyf að staðaldri hafa oft aðra næringar-
þörf og því þarf að huga vel að þörfum hvers og eins.
Heimildir: Netdoktor, McCall’s Health o.fl.

Flökkuvörtur
er veirusýking sem lýsir sér sem litl-
ar, bleikar bólur í húðinni. Algengast er
að þær komi fram í andliti og á hálsi
en þær geta líka komið fram í handa-
krikum, á handleggjum og í raun alls
staðar á likamanum nema í lófum og
á iljum. Þær geta iíka sest á kynfærin
og smitast með kynmökum en samt
flokkast þetta ekki sem kynsjúkdóm-
ur. Sýkingin veldur einungis einkenn-
um í húð, byrjar sem lítil, bleik bóla
sem stækkar og verður meira peru-
laga. Þegar flökkuvartan eldist, verð-
ur hún gráleit og mýkri og stundum
vessar úr henni glær vökvi. Flestar
vörturnar verða 2-5 millimetrar aö
stærð og eru sársaukalausar. Heistu
smitleiðirnar eru með beinni snertingu
við sýktan einstakling. Það er líka hægt
að smitast með óbeinum leiðum, eins
og til dæmis að nota sama handklæði
og sýktur einstaklingur. Smit getur líka
borist með vatni í sundlaugum. Frá því
einstaklingur smitast og vörturnar
koma í Ijós geta liðið tvær til átta vik-
ur en svo geta liðið nokkrir mánuðir
þangað til þær hverfa alveg.
Til að forðast flökkuvörtur er besta
leiöin að þvo sér reglulega eftir að hafa
komist í snertingu við flokkuvörtur og
að foröast að notaírandkiæði sem hef-
ur komist í sýkta húð.
Þeir sem eru með stórar flökkuvörtur
og ef þær eru á svæðum sem valda
sjúklingi óþægindum er hægt að frysta
Við höfum misjafnlega mikla þörf fyrir að umgangast annað fólk.
Á meöan sumir nærast á því að vera innan um stóran hóp fólks
eru aðrir sem forðast það eins og heitan eld að þurfa að eiga
samskipti við fólk. Félagsfælni er skilgreind sem yfirdrifinn og
þrálátur kvíði í tengslum við félagslegar aðstæður, til dæmis í
samskiptum við annað fólk eða að framkvæma athafnir þar sem
annað fólk er viðstatt. Siíkur kvíði getur auðveldlega haft
hamlandi áhrif á daglegt líf þeirra sem þjást af þessum sjúk-
dómi. Áhrifin geta verið siík að viðkomandi lokar sig af og ein-
angrar sig algjörlega frá umheiminum. Þeir sem eru haldnir
félagsfælni óttast oft neikvæða umfjöllun annarra, þeir eru
hræddir um að roðna, svitna eða skjálfa fyrir framan annað
fólk ef þeir tjá sig og því reyna þeir eftir fremsta megni að
forðast öll samskipti og að þurfa að tjá sig í vitna viðurvist. Dæmi-
gerðar aðstæður sem geta reynst þessu fólki erfiðar eru fund-
ir, veislur, að hitta nýtt fólk og fá ókunna gesti í heimsókn. Fé-
lagsfælni getur komið fram hjá fólki á öllum aldri en algengast
er að einkennin fari að gera vart við sig hjá ungu fólki, á aldr-
inum 11-15 ára, en þetta batnar oft þegar árin færast yfir. Þó
geta einstaklingar átt í verulegum erfiðieikum langt fram á
fullorðinsár. Nýlega var farið að rannsaka þessa hegðun manns-
ins sem sjúkdóm og eftir því sem best er vitað má áætla að
allt frá 3-14% þjóðarinnar þjáist af þessu. Engu að síður hefur
strax komið í Ijós að sjúkdómurinn er mun algengari en talið
var í fyrstu. Margir líta á félagsfælni sem aumingjaskap og
stimpla viðkomandi sem feimna og óframfærna persónuleika.
Nú er fullsannað að þarna sé alvarlegur sjúkdómur á ferðinni
sem þjakar marga og farið er að vinna markvisst að frekari
öflun upplýsinga um sjúkdómseinkennin og hugsanlegar lækn-
ingar. Þeir sem þekkja einkennin og telja sig hugsanlega vera
haldna félagsfælni ættu að hafa samband við heimilislækni
eða geðlækni til aö fá meðferð og úrræði.

Heilsumolar
56 Vikan
Næringarefnin nýtast líka misjafnlega vel úr fæðutegundunum og því þarf að huga vel
að því að borða sem fjölbreyttasta fæðu og taka vítamín.
þær af eða skafa af í staðdeyfingu. Slík
meðferð getur þó valdið því að ör verða
eftir á húðinni.