Vikan - 19.09.2000, Side 7

aðist best heilsufarslega séð.
„Þetta þyngdarbil nefnist
kjörþyngd og það er ekki föst
tala, eins og fólk virðist oft
halda heldur getur kjör-
þyngdin hlaupið á 15-20 kíló-
um. Þannig er t.d. kjörþyngd
konu sem er 1.65 m á hæð, frá
50 kílóum og upp í 68 kíló og
maður sem er 1.80 m á hæð
má vera 60-81 kíló. Fólk í
kjörþyngd á mun síður á
hættu að fá ýmsa sjúkdóma
eins og t.d. hjarta- og æða-
sjúkdóma, sykursýki,
kæfisvefn, slitgigt og verki frá
stoðkerfi en fólk sem á við
offitu að stríða."
Holdafar metið út frá
byngdarstuðli
Þyngdarstuðull (BMI =
Body Mass Index) er óbein
leið til þess að meta holdafar
út frá þyngd og hæð en hann
hefur verið fundinn út með
rannsóknum á holdafari
fólks. Er hér um að ræða al-
þjóðlega viðurkennda aðferð
og með henni er hægt að meta
hvort fólk sé í hæfilegum
holdum eða ekki. Stuðullinn
er fundinn út með því að
margfalda hæð fólks mælda í
metrum með sjálfri sér og
deila þeirri tölu í þyngdina
sem er mæld í kflóum. Tökurn
dæmi um konu sem er 1.67 sm
á hæð og er 65 kfló, þá er 1.67
margfaldað með 1.67 og deilt
í 65, sem er kílóaþyngd
konunnar. Sé þyngdarstuðull
(BMI) þinn á milli 18.5-24.9
er þyngdin hæfileg. Þú ert
vannærð/ur ef stuðullinn er
undir 18.5. Ofþyngd er skil-
Þyngdarstuðull (BMI) = þyngd (kg)
hæð (m) * hæð (m)
Þyngdarmörk út trá hyngdarstuðli
BMI < 18.5 Of létt
BM118.5-24.9 Hæfileg þyngd
BMI 25.0-26.9 Aðeins of þung
BMI 27.0-29.9 Of þung
BMI 30.0-40.0 Offita
BMI > 40.0 Alvarleg offita
greind sem BMI 25.0 - 29.9 en
fari BMI í 30.0 og yfir er um
offitusjúkdóm að ræða og er
þá sérstaklega mikilvægt að
léttast.
Ludvig segir að enn hafi
ekki tekist að finna nákvæma
aðferð til þess að mæla fitu-
hlutfall líkamans en notast sé
við ýmsar nálgunaraðferðir.
„Fitan í líkamanum safnast
ekki saman á einn stað held-
ur er dreifð um líkamann t.d.
undir húðinni, í kviðarholi, á
mjöðmum og brjóstum
kvenna. Allar fitumælingar
eru því óbeinar mælingar
með mörgum óvissuþáttum.
Það má því ekki taka þær of
bókstaflega. Sú sem er mest
notuð í dag, t.d. á líkamsrækt-
arstöðvum, er að mæla leiðni
rafstraums í gegnum lík-
amann en það er vitað að fit-
an leiðir straum verr en vatn.
Fituhlutfallið er reiknað með
ákveðinni formúlu og því
hærra sem viðnámið er því
hærra er fituhlutfallið."
Hlutfall fitu af þyngd kem-
ur ekki fram þegar þyngdar-
stuðull er reiknaður. Þannig
geta þeir sem eru með mikinn
vöðvamassa mælst með of
háan þyngdarstuðul pó að
þeir séu ekki of feitir. A sama
hátt geta þeir sem eru vöðva-
rýrir verið með hátt fituhlut-
fall þótt þyngdarstuðull sé
innan eðlilegra marka. Hlut-
fall fitu af líkamsþyngd hjá
konum er hærra en hjá karl-
mönnum eða 25-30% á móti
17-22%.
Kviðarholsfita hættulegri
Rannsóknir hafa sýnt að
fita sem sest á kviðarhol og
innri líffæri, oft nefnd kvið-
arholsfita, hefur
verri áhrif á
heilsufar en
önnur fita.
Ludvig segir
ástæðu þessa
ekkiljósa að öllu
leyti en það sé
greinilegt að
kviðarholsfitan
hafi meiri áhrif á
þætti eins og
blóðþrýsting,
blóðfitu, sykurþol, sykursýki
og öndun. „Kynin fitna á ólík-
an máta. Hjá konum sest fit-
an frekar á mjaðmir, læri, axl-
ir og brjóst en hjá karlmönn-
um á kviðarhol. Þeir eru því
í meiri áhættu fyrir t.d. hjarta-
og æðasjúkdómum, heila-
blóðfalli og fullorðinssykur-
sýki. Það er eðlilegt að kon-
ur hafi hlutfallslega meiri fitu
í líkamanum," segir Ludvig
og brosir kankvíslega. „Til
þess að meta kviðarholsfitu
er ummál mittisins mælt.
Æskilegt er að mittismál
kvenna fari ekki yfir 80 sm og
94 sm hjá körlum.“
Grunnefnaskipti og hreyff-
ing
Grunnefnaskipti fólks eru
mjög misjöfn og fara meðal
annars eftir líkamlegu ástandi
þess. Fólk sem er í góðu formi
er með hraðari grunnefna-
skipti en það sem er í engri
þjálfun. „Grunnefnaskipti
eru lágmarksefnaskipti lík-
amans eða bruni sem á sér
stað yfir sólarhringinn. Það er
þegar fólk er nánast í algerri
hvíld. Grunnefnaskipti eru
gjarnan reiknuð í hitaeining-
um (kkal) eða kílójúlum (kj).
Grunnefnaskipti hjá miðl-
ungskonunum eru á bilinu
1400-1600 hitaeiningar. Karl-
ar hafa hraðari grunnefna-
skipti eða um 1800-2000 hita-
einingar að jafnaði.
Raunefnaskipti eru hærri, en
með þeim er átt við þá
brennslu sem á sér stað í dag-
legu lífi þegar fólk er heilsu-
hraust og getur hreyft sig. Að
meðaltali má gera ráð fyrir að
raunefnaskipti séu um 30 -
50% hærri en grunnefna-
skipti eða í kringum 2000
hitaeiningar á dag hjá konum
og 2500 hitaeiningar hjá körl-
um,“ segir Ludvig.
Hann segir að raunefna-
skipti fólks sé miklu hægari í
dagenáðurfyrr. „Ástæðan er
fyrst og fremst sú að við lif-
um við miklu þægilegri að-
stæður, vinnan er léttari og
við þurfum minna að hreyfa
okkur. Einnig búum við í heit-
ari húsum en áður og fötin
eru hlýrri. Þetta gerir það að
verkum að líkaminn þarf ekki
Konur Karlar
Æskilegt mittismál < 80 sm < 94 sm
Talsverð fitusöfnun á kvið 80-88 sm 94 -102 sm
Uarhugaverð fitusöfnun á kvið > 88 sm > 102 sm