Vikan - 19.12.1957, Blaðsíða 24

SÚNGURINN
Páir gamansöngvar hafa náð jafn mik-
illi hylli sem vísurnar um Þórð malakoff:
Þótt deyi aðrir dánumenn. — Þær hafa nú
verið sungnar við gleðskap Islendinga í 60
ár og viröist enn sem þær haldi velli. Það
enr einkum embættismannaefni, stúdent-
arnir, sem hafa látið sönginn hljóma, en
auk þess aðrir lært hann og tekið undir.
Þórður malakoff hefur orðið ævintýraper-
sóna, sökum hinna sérkennilegu atburða, er
knýttu minningu hans við læknanema og
læknastétt landsins. Skal þá láta þér í té
svolitla frásögn um þessa ævintýrapersónu.
HINN 21. janúar 1904 lá fyrir bæjar-
stjórn Reykjavíkur „erindi frá lækna-
stúdentum um aðstoð bæjarstjórnar til að
fá lík til uppskurðar til námsæfinga.“ Var
nefnd kosin til athugana og framkvæmda
í málinu.
Þetta var ekki í fyrsta skipti að lækna-
skólanemendur fóru á kreik í þessum er-
indum. Þeir höfðu augun hjá sér og litu
víða í kringum sig til fanga. Það kom fyr-
ir, að þeir festu augun á heiðursmönnum,
sem gengu um götur bæjarins, og kvökuðu
með sjálfum sér: Fugl minn hinn litli,
kemur þú ei senn, —- kemur þú ei senn?
Þannig höfðu þeir einblínt árum saman
á öðlinginn Sæfinn með sextán skó. En
frægust er bið þeirra eftir fráfalli Þórðar
malakoff.
Þórður var gamall sjóari, ættaður úr
Garðasókn, en fluttist á yngri árum til
Reykjavíkur. Mátti á þeim árum segja um
hann, eins og síðar var kveðið: „Hann
elskaði þilför hann Þórður, og því komst
hann ungur á flot.“ Þótti hann vaskleika
maður, mikill vexti og sterkur, og lét ekki
sinn hlut fyrir neinum, er á kraftana
rejmdi. Fóru sögur af ýmsum afreksverk-
um hans. Ein var sú, að hann hefði ein-
hverju sinni borið 200 punda rúgmjölspoka
hvíldarlaust frá Hafnarfirði til Reykjavík-
ur og hlotið 2 krónur að launum.
Þórður hneigðist snemma að drykkju og
því meira, sem á leið. Á miðjum aldri tók
hann að slá slöku við sjóinn, því „sjó-
mennskan er ekkert grín.“ En hinsvegar
bendir margt til þess, að hann hefði með
sanni getað tekið sér í munn ljóðlínumar:
Þó skyldi ég sigla um eilífan aldur,
ef öldurnar breyttust í vín.
En öldurnar á Skagagrunni eða úti í
Kollálnum voru hrollkaldar, og fjarri því,
að þær minntu á suðrænar veigar. Og
Þórður dró á land fyrir fullt og allt og tók
að vinna fyrir sér með ýmsum viðvikum í
bænum, fékkst meðal annars við vatns-
burð. Vann hann einnig stund og stund
við verzlanir bæjarins og sinnti ýmsum
viðvikum við sjávarsíðuna. En þorstinn í
hina sterku drykki magnaðist með ári
hverju, og fór svo að lokum, að hann
sinnti lítt vinnu, en hafði öll spjót úti til
þsss að ná sér í löggina. Hann varð tíður
gestur í krám bæjarins, þar sem staupa-
sala var, og varð svo vel til fanga, að dög-
um og jafnvel vikum saman reikaði hann
um, án þess að af honum rynni. Um mat-
föng hugsaði hann minna, þegar hér var
komið sögu. Þó hafði hann þá venju að
f?ra út í skúturnar, þegar bær komu úr
túrum og biðja um tros. Skútumenn, sem
áttu von á Þórði, geymdu oft fyrir hann
þorskhausa, steinbÞ og keilu, en hann bar
það heim í íveru sína.
UM ÞÚRD MALAKOFF
Gamall Reykvíkingur, sem nú er 82 ára
að aldri, segir frá Þórði malakoff á þessa
lund:
„Ég hafði ekki önnur kynni af Þórði en
þau, að á árunum 1888—’90 þegar ég var
vikapiltur á Hótel Island, var hann tíður
gestur á veitingastofunni gömlu í húsinu
við Aðalstræti, sem kölluð var Svínastían.
Þar var nær eingöngu selt brennivín og
aðrir sterkir drykkir í staupum og blikk-
málum. Þennan veitingastað sóttu aðallega
irnir voru digrir og hendurnar stórar og
maðurinn allur holdgóður og hinn hraust-
legasti.
Mér virtist Þórður vera meinleysismað-
ur, þótt hann væri allsvakalegur á að líta.
Aldrei sá ég hann eiga í ryskingum innan
húss að fyrra bragði, að öðru leyti en því,
að hann greip stundum uppvöðsluseggi,
þegar þeir voru sem æstastir og setti þá
niður við hlið sér eins og óþæga krakka,
hélt þeim þar, unz þeir sefuðust. Og engan
Hér er þáttur úr nýrri
bók í nýstárlegu formi:
Þúsund og ein nótt
Reykjavíkur eftir Gunn-
ar M. Magnúss. Porm
frásagnarinnar gefur
höfundi svigrúm til þess
að draga saman ýmsa
sundurleita þætti og
tvinna þá í söguþráðinn.
Meginþættirnir eru sjálf-
stæðir, hver fyrir sig, en
eiga þó að vera nauðsyn-
legir drættir í mynd þess
tíma, sem frá er sagt.
— 1 bókinni er sest við
hlið hinnar frómu konu,
sem átti i sálarstríði i
áratugi, — farið með
gömlum Reykvíkingi um
aldamótafjöruna, —
gengið um Reykjavík á
döguiri vatnsberanna
(sem við birtum hér
myndir af), •—■ dvalist á
hinum fagra búgarði, sem borgin sækir að,
skyggnst um í fylgsnum þeirra, sem sátu í
launsátri og skutu örvum illmælgi að samborg-
urunum, — litast um hjá bruggurum kynjalyfj-
anna, — gengið á fund „hinnar syndlausu" og (i
þeim kafla, sem VIKAN nú birtir) hlerað eftir
viðskiptum læknanema og Þórðar malakoff.
Fyrr en varir vikkar sögusviðið: gengið er á
sjónarhól tímaskiptanna og framtíðarmaðurinn
kemur fram í dagsljósið, ungur að árum, skáldið
og stjórnmálamaðurinn Hannes Hafstein. Þá eru
raktir þættir frá skólaárunum og úr félagslífi
fjölmargra pilta, er síðan urðu forráðamenn
þjóðarinnar, og fjölmargt birt, sem ekki hefur
komið fram áður, m. a. kvæði Hannesar og Ein-
ars Hjörleifssonar. Og loks eru í bókinni Verð-
andi-mennirnir, skáldin, sem kveða sér hljóðs með
nýjum tóni í bókmenntunum.
Þúsund og ein nótt Reykjavíkur er gefin út
af Iðunnar-útgáfunni.
þeir menn, sem minnst gættu hófs í neyzlu
áfengis.
Þórður var mikill drykkjumaður, en
aldrei sá ég hann svo drukkinn, að hann
væri ekki nokkurn veginn ferðafær. Og
mörg staupin og kvartpelana seldi ég
Þórði meðan ég starfaði á hótelinu. Oft
fékk hann líka aukastaup ókeypis fyrir að
stilla til friðar, þegar ófriðarbliku dró á
loft.
Þótt nú séu liðin sjötíu ár, síðan þetta
gerðist, er Þórður mér allyel minnisstæður
vegna persónuleika hans og framferðis.
Þórður var nokkuð stór vexti og afar
þrekinn, en var um þessar mundir orðinn
dálítið lotinn í herðum og sýndist því
lægri á velli en raunveruleg líkamsstærð
hans var. Hann var fremur höfuðstór og
breiðleitur, andlitið fölleitt og hrukkulítið,
en nokkuð þrútið vegna ofnautnar áfengis.
Hár hans var skollitt og gráýrt og farið að
þynnast mjög framan á höfði, en sítt í
hnekka og fram með vöngum, en lýjulegt
og illa hirt.
Hálsinn var afargildur og miðlungi lang-
ur, hendurnar breiðar, bringan hvelfd og
björt, svo sem vel mátti sjá, því skyrtan
var venjulega óhneppt að ofan. Handlegg-
vissi ég svo djarfan, að hann sýndi Þórði
mótþróa. Það var eins og það væri sjálf-
sagt að hlýða heljarmenninu.
Klæðaburður Þórðar var mjög fábrot-
inn: vaðmálsjakki og buxur, og oftast var
hann vestislaus, en stundum í prjónapeysu
undir jakkanum. Fötin voru bæði snjáð og
velkt. Hann bar jafnan hattkúf með mjó-
um börðum, og voru börðin alltaf brett
niður, svo að þau féllu niður fyrir eyru.
Hatturinn var ærið fornlegur.
Þórður gekk alltaf álútur og þrammaði
sína leið með hægum skrefum eins og hon-
um lægi ekki mikið á að komast á leiðar-
enda.“
Svo segir Ágúst Jósefsson frá, og ber
honum saman við aðra, er enn muna Þórð
og hafa lýst honum.
Tvennum sögum fer af auknefni Þórð-
ar. Hann var fyrst kallaður alamala, og
nefna sumir það til, að hann hafi fengið
nafnið af því að mala kaffi fyrir verzlanir
í bænum. En að hann hlaut nafnið mala-
koff var af öðrum rótum runnið. Uti í
Danmörku var um þessar mundir í tízku
dægurvísa, er hófst á þessari ljóðlínu:
— Malabroch er död í Krigen.
En Malabroch mun hafa verið hershöfð-
24
VIKAN