Menntamál - 01.12.1952, Qupperneq 4

114
MENNTAMÁL
Hér á hugsjón almennrar alþýSufræðslu á Islandi sína
vöggu — eða réttar sagt: framkvæmd hennar. Skólamennt-
un var áður, þó af skornum skammti væri, eingöngu til
undirbúnings fyrir embættismenn. Hinar eldri tilraunir
til barnaskólahalds voru gerðar fyrir heldra fólks börn og
urðu slitróttar. En hér er ekki um að deila: kennslunnar
áttu öll börn að njóta, og var ætlazt til að skólagjald væri
greitt úr hreppssjóði fyrir fátæka foreldra. Þessi jöfnun
og viðurkenning á mannréttindum var fágæt fyrir hundr-
að árum. Við minnumst því nú merkilegs atburðar í sögu
íslands um jöfnun og samsatrf.
Mér virðist, að þessi hinn elzti barnaskóli hafi haft mikil
áhrif á þróun barnafræðslunnar í landinu. Fordæmið hef-
ur flýtt fyrir öðrum. Hér var kennt á tveim stöðum, svo
það má telja upphaf farkennslu með föstum kennslustöð-
um. Kennslueftirlit skyldi hafa vikulega og snemma var
byrjað að lána börmim kennslubækur. Reglugerð skólans
og kennsluhættir var gerð án fyrirmyndar, en varð þó ein
sú gleggsta fyrirmynd annara eftir að álmenn barna-
fræðsla var lögleidd í landinu löngu síðar, eftir þá starfs-
öld miðja, sem við nú minnumst.
En það, sem ég undrast þó mest og dáist að á þessurn
merkisdegi, er sú elja og þrautseigja, sem háldið hefur
uppi starfi skólans, óslitið í hundrað ár. Þráðurinn er
óslitinn þrátt fyrir misjafnt árferði og aðsteðjandi erfið-
leika. Það hafa vafalaust mörg óþarfaorð fallið í garð
skólans og hans manna, ýmist í sparnaðartón eða af ál-
gerðu skilningsleysi. Baklcinn, og þar á ég við allan bakk-
ann á milli ósa, á sína sögu, sem óhjákvæmilega speglast
að noklcru leyti í sögu slcólans. Það skiptast á góðæri og
hallæri, hækkandi verðlag og lækkandi eins og annars
staðar, en auk þess liafa þorpin hér orðið fyrir þungum bú-
sifjum af framlcvæmdum, sem þó hafa lyft öðrum byggð-
arlögum,. Brýrnar og vegirnir, sérstaklega eftir að bílli'hn
Jcom til sögunnar, ollu byltingu í flutningum og verzlun,