Menntamál - 01.04.1970, Qupperneq 37

inn lærir skilgreiningu nýs hugtaks, fær það
skýrt með dæmi og leitar síðan að fyrirbrigðinu
í merkingar- og samhengislausum texta (æfingu).
Þannig lærist t.d. hvað er lýsingarorð, viðteng-
ingarháttur, bandstafssamsetning o.s.frv. Námið
er æfing og athugun formseinkenna, án tillits til
efnis. Námi þessu er ekki ætlað að auka mál-
skilning eða auðga málnotkun, skýra eðli og
möguleika máls sem tækis til samskipta milli
fólks. Duglegir nemendur geta náð talsverðri
leikni í að leysa áðurgreind viðfangsefni, en það
liggur í hlutarins eðli, að þeim er ókleift að
tengja lærdóm þann og æfingar við daglega mál-
notkun, eigin vandamál, er þeir leitast við að
skilja málið og nota það til að tjá hug sinn. Af-
leiðing þess er námsleiði, námið getur ekki vakið
áhuga þar sem tilgangur og gildi er óljóst. Spurn-
ingum um tilgang og gildi málfræðikennslu er
varpað fram í kennaraleiðbeiningum er fylgja
nýrri danskri móðurmálskennslubók handa8.—10.
skólaári. (Dansk er mange ting, Kh. ’68) eftir
málfræðingana Erik Hansen og H. J. Steensig.
Þeir segja: „Sprogbygningen, grammatikken, be-
hersker vi alle instinktivt endnu fþr vi kommer
i skole. Grammatikken er ikke noget man gár
og lægger mærke til. Man kan den bare. Afvigels-
er fra en sproglig norrn — f. eks. dem man kalder
sprogfejl — er sá at sige aldrig brud pá sprog-
bygningens regler: man mistænker ingen for at
være udlænding fordi han siger i vinters, fordi at
eller st</>rre end mig.
Spþrgsmálet er sá om det tjener noget for-
nuftigt formál at gþre eleverne opmærksomme
over for noget de behersker i praksis uden at
lægge mærke til det. Hvorfor skal vore elever
lære dansk grammatik?"
Höfundarnir gera m.a. svofellda grein fýrir
bók sinni í formála: „Dansk er mange ting
lægger vægt pá at beskrive sprog som kommuni-
kation og dette formál kan ikke pá nogen særlig
])raktisk máde forenes med grammatisk termino-
logi og grammatisk disposition af stoffet. D.M.T.
forudsætter sáledes ingen grammatiske kund-
skaber, og „Sprogets mekanisme” er ikke noget
n0dvendigt supplement". Þessi kennslubók um
eðli og einkenni málsins sem tækis til mannlegra
samskipti byggir sem sagt ekki á neinni málfræði-
þekkingu og stutt málfræðiágrip (Sprogets mek-
anisme) sem gefið var út með bókinni, er að
þeirra dómi ekki nauðsynlegt viðbótarnámsefni.
Þessi nýja bók lilaut strax mikla útbreiðslu í
dönskum skólum og var uppseld s.l. sumar, en
nóg var til af málfræðiágripinu.
Sé miðað við námsskrá og próf í íslenzku
(barnapróf og unglingajrróf) er hefðbundin mál-
fræðikennsla enn stunduð af talsverðu kappi á
skyldunámsstigi. Hvar skyldi skýringanna vera að
leita? Að líkindum í áðurnefndri trú á gildi
málfræðinámsins fyrir rétta málnotkun og staf-
setningu og auk þess trú á gildi þess fyrir nám i
erlendum málum. Víkjum nánar að hinu síðar-
talda. Er sú málfræðikunnátta sem nú er leitazt
við að tryggja nauðsynlegur grundvöllur fyrir
tungumálanám? Auk þess sem bent skal á þær
niðurstöður bandarískra rannsókna um jietta
atriði, sem getið er Iiér að framan, er vert að gefa
jrví gaum að þróun í kennslu erlendra mál, hér
sent víðar, stefnir æ meir að Jtví að æfa nemend-
ur í að skilja mælt mál og nota ]:>að, en síðar
kemur æfing í að lesa texta og skrifa á málinu.
Ferlið er Jjað sarna og Jiegar börn læra móður-
málið. Málfræðilegar reglur gegna litlu hlut-
verki. Á næstu árum er ætlunin að nám í er-
lendum málum færist yfir til barnafræðslustigs-
ins. í áætlun Skólarannsókna menntamálaráðu-
neytisins er fyrirhugað að Jjetta verði gert í áföng-
um og við upphaf skólaárs 1974—75 verði 10 ára
börnum framvegis kennd danska og í II ára
deildum verði byrjað á ensku. Hin beina aðferð
hlýtur að gegna veigamiklu hlutverki í mála-
kennslu í barnaskóla. Sé gripið til ntálfræðilegra
skýringa Jtegar fram í sækir, gildir raunar einu
hvort hið málfræðilega hugtak hefur verið kynnt
áður í móðurmálskennslunni. Hvert tungumál
lýtur sínum lögmálum Jtótt ýmis sameiginleg
hugtök megi nota til athugunar og umræðu um
þau, svo sem orðflokkaheiti, kyn, tölu, tíð, o.s.frv'.
Málanám er fólgið í nýrri venjumyndun, venjtir
sem skapast í Jteim hluta málfræðinámsins í ís-
lenzku sem felst í beygingu orða verða ekki að
neinu liði Jtegar nemendur Jturfa að beygja ann-
að mál, heldur þvert á móti.
MENNTAMÁL
75