Bjarmi - 01.10.1998, Blaðsíða 6

arskoðun hefur áhrif á það hvernig við
skiljum og metum hvert smáatriði
hennar. Við gerum að sjálfsögðu ráð fyr-
ir náttúrulögmálunum en um leið sjá-
um við Guð að verki í öllum hlutum.
Þessi sýn á veruleikann gerir sköpun-
arverkið sífellt að áhugaverðu rann-
sóknarefni. Menn reyna betur og betur
að gera sér grein fyrir eðli og lögmálum
náttúrunnar og nota þá þekkingu til að
snúast gegn því sem eyðileggur og brýt-
ur niður og leitast í staðinn við að
byggja upp og bæta. Markmiðið er að
gera heiminn byggilegri, lífið betra og
auðveldara að takast á við. Slíkt er sjálf-
sagt og eðlilegt og erfðarannsóknir nú-
tímans eru hluti af stöðugri þekkingar-
leit mannsins. Og þekkingin sem slík er
af hinu góða. Samt sem áður leiðir
sköpunartrúin af sér þá spurningu
hvernig og hve langt við getum gengið í
því að beita þekkingunni í því skyni að
hafa áhrif á lífið og eðli þess. Erum við
algjörlega sjálfráð í því efni eða berum
við ábyrgð gagnvart einhverjum öðrum
en okkur sjálfum þegar við notum þekk-
ingu okkar til að hafa áhrif á lífið og
framgang þess? Geta vopnin snúist í
höndunum á okkur af því að okkur
skortir dómgreind, misnotum þekkingu
okkar eða göngum of langt þannig að
við leggjum tortímingaröflum lið í stað
þess að byggja upp? Er hugsanlegt að á
stundum séum við farin að leika Guð?
Hver er ábyrgð mannsins?
í þessu samhengi er rétt að velta fyrir
sér þeirri ábyrgð sem við hljótum að
bera. Hver er hún? Ætli trúin á Guð
hafi eitthvað til málanna að leggja í því
efni? Sköpunartextar Biblíunnar fjalla
ekki bara um Guð sem höfund og skap-
ara allra hluta heldur fjalla þeir jafn-
framt um manninn og stöðu hans og
hlutverk í tilverunni (sjá t.d. 1. Mós 1-3,
Sálm. 8 o.fl.). í einum þessara texta er
talað um að maðurinn sé skapaður í
Guðs mynd (1. Mós. 1,27). Þessi stað-
hæfing hefur á sér tvær hliðar. Annars
vegar áréttar hún smæð mannsins og
setur hann á bekk með gjörvallri sköp-
un Guðs. Maðurinn er sköpun, hluti
alls hins skapaða og er sem slíkur ekki í
neinni sérstöðu. Hann þiggur líf sitt og
tilvist af Guði og er dauðlegur eins og
allt annað líf á jörðinni (sbr. 1. Mós.
3,19; Sálm. 90,3; Sálm. 144,3-4 og Jes.
40,7). Út frá þeim sjónarhóli er eðlilegt
að rannsaka manninn og líf hans til að
öðlast betri þekkingu á eðli hans og eig-
inleikum. Hins vegar leggur þessi stað-
hæfing áherslu á hátign mannsins og
setur hann í algera sérstöðu sem sköp-
un í Guðs mynd. Þessi sérstaða skír-
skotar ekki til einhvers sérstaks eðlis
mannsins eða útlits hans heldur til sér-
stakrar stöðu hans gagnvart skapara
sínum og annarri sköpun Guðs. Maður-
inn getur þekkt Guð, trúað á hann og
átt samfélag við hann. Guð kallar hann
til samfélags og þjónustu við sig og gaf
son sinn honum til hjálpræðis. Þetta fel-
ur í sér að þegar við leggjum stund á
rannsóknir á manninum og lífi hans og
hagnýtum okkur þá þekkingu sem við
búum yfir þá hljótum við að bera sér-
staka virðingu fyrir hverjum einstak-
lingi, lífi hans og rétti. Manngildið og
Kciri SteJ'ánsson:
Ekki skynsamlegt að snfða
þekkingarsköpun stakk
Eiga erjðamnnsóknir að lúta siðareglum
eða vera óháðar þeim? Geta til dæmis
ákveðnar siðareglur sagt til um hvaða
rannsóknir og rannsóknaraðjerðir séu
æskilegar og hverjar ekki?
Allar rannsóknir og öll hegðun manna
hljóta að lúta siðareglum. Þegar verið
er að búa til þekkingu verður að lúta
vel úthugsuðum siðareglum. Hins veg-
ar held ég að ekki sé skynsamlegt að
sníða þekkingarsköpun stakk. Reglur
sem koma í veg fyrir myndun á nýrri
þekkingu eru óæskilegar. Þá er farið að
hafa áhrif á þróun á ófyrirséðan hátt.
Tökum sem dæmi gen sem veldur
brjóstakrabbameini. Vitneskja um það
getur orðið til þess að tryggingarfélag
neiti að tryggja konuna og það er vont.
Þekkingin sjálf er hins vegar ekki ill og
hún getur orðið til að bjarga lífi kon-
unnar. Þannig skiptir máli hvernig
þekkingin er notuð. Ég held að mann-
eskjan sé í grundvallaratriðum góð og
noti þekkinguna í samræmi við það.
Uppgötvun og beislun kjamorkunnar var
merkilegt vísindaajrek á sínum tíma en
nú heyrast þær raddir að mannkynið
væri betur kornið án þeirrar þekkíngar.
Geta ejðavísindinJarið úr böndurium?
Kári Stefánsson er forstjóri íslenskrar
erfðagreiningar.
Ég er ekki viss um að við værum betur
komin án þekkingarinnar sem misvitr-
ir menn notuðu til að drepa fólk. Þeir
sem notuðu kjarnorkusprengjur drápu
miklu fleiri með öðrum aðferðum.
Hvernig var hægt að vita að þetta
myndi gerast? Það hefði alveg eins
mátt búast við að penisillín yrði notað
til að byggja upp sýklavopn.
Kæmi til greina að „rækta“ sérslaka
eigínleika, svo sem líkamsvöxt eða tón-
listargáju?
Sú erfðafræði sem ég stunda og hef