Bjarmi

Árgangur

Bjarmi - 01.11.2001, Blaðsíða 26

Bjarmi - 01.11.2001, Blaðsíða 26
heild. Loks er sá möguleiki til staóar aó allt ofangreint eigi vió þar sem textinn samanstandi af mörgum textabrotum. (3) Form- og tegundarýni. Texti getur ver- ið margrar tegundar, hann getur inni- haldið sögu, frásögn, dæmi, verió grein- ing o.s.frv. I honum getur líka verið aó finna ýmis styttri form eins og kveójur, yf- irlýsingar, játningar o.fl. Allt slfk gefur til kynna hvers eólis textinn er og hvernig beri aó flokka hann, t.d. sem sálm, rétt- ar- eóa spádómstexta. Þessi greining veit- ir innsýn í eðli og uppruna textans og opnar um leió möguleika á að bera hann saman við aðra texta. Þannig er auóveld- ara að Ijúka upp innihaldi hans. (4) Hefðarrýni. I henni er skoóað úr hvaða hugmyndum og hefóum hefurver- ió unnið eóa vísað er til. Nauósynlegt er að greina hvaóa minni og erfóargeymdir liggja að baki framsetningunni til aó sjá hvernig unnió er úr þeim og þau túlkuð. Oft er um aó ræóa erfóargeymdir sem eiga sér langa sögu. Þær hafa t.d. upp- haflega verió varóveittar í munnlegri geymd, síðan aó hluta eða öllu leyti verió ritaóar nióur. Mikilvægt er aó geta aó einhverju leyti rakið þessa sögu allt til út- gáfunnar í ritningunni. (5) Byggingar- og útgáfurýni. Hér er um visst framhald aó ræóa af heimildarýn- inni þar sem athugaó er ferli textans frá einfaldara formi og efni til þeirrar gerðar sem hann hefur nú. En nú er svo aó segja litið út fýrir textann sjálfan og staða hans athuguð innan ritsins í heild. Skoóuó eru tengsl hans við aórar hefóir og hluta ritn- ingarinnar. T.d. er texti úr Fyrstu Móse- bók skoðaóur út frá stöóu hans innan Mósebókanna fimm, þ.e.a.s. textinn (Mikro-Text) er settur í sitt samhengi inn- an stærri heildar (Makro-Text). Meginhugsunin í aóferðafræói sögu- legra biblíurannsókna er sem sé sú aó upprunarleg merking texta sé fundin meó því aó athuga nákvæmlega afmarkaóa hluta og síðan tengja nióurstöður þeirrar rannsóknar saman. Þegar litiö er yfir rannóknarsögu sl. 150 ára kemur í Ijós aó sumir þessara þátta (1-5) hafa orðið aó sjálfstæðum greinum eóa stefnum. Heimildarrýnin er t.d. orðin að sjálf- stæðri fræóigrein og nægir í því samhengi aó minna á rannsóknir á Mósebókunum fimm og tveggjaheimildakenninguna í tengslum samstofnaguðspjöllin (Mt, Mk og Lk). Hún gengur út á þaó aó mismun á sömu frásögnum innan guóspjallanna megi skýra út meó þeim hætti aö Matteus og Lúkas hafi báóir stuðst vió Markúsarguóspjall og svokallaða ræðu- heimild (Q) auk sérefnis (SLk og SMt) er þeir settu saman sín guðspjöll. Annmarkar hinnar sögulegu gagnrýni Hin sögulega gagnrýni hefur opnaó augu manna fyrir því aó texti Biblíunnar á aó baki langa og flókna sögu. Afleióing þessa er aó menn eru ekki einungis orðn- ir meðvitaóri um fjarlægóina í tíma, sem er á milli rita ritningarinnar og nútímans, heldur einnig framandleika hugmynda Biblíunnar annars vegar og nútímans hins vegar. Þessi þekking hefur aftur á móti tekió sinn toll og skapaó ný, óleyst vandamál. Magn rita og efnis um rann- sóknarniðurstöður er slfkt aó innan bibl- íufræðanna er þaö ekki á neins manns færi að fá heildarsýn yfir umræóuna - þó um afmarkað sérsvið sé aö ræóa. Afleió- ingin er sú aó jafnvel guófræðingar treysta sér vart aó greina sjálfstætt texta ritningarinnar. Vió þetta bætist aö biblíu- fræðin eru mjög sértæk fræðigrein. Næg- ir í því sambandi bara aó huga aó kröf- unni um þekkingu á hinum ýmsu forn- málum, sem leiöirtil þess aó afmarkaóur hópur sérfræöinga getur lagt stund á þau. Ohætt er aó segja aö venjulegt safn- aóarstarf sé þessum vísindum framandi. Auk þess hefur krafan um að vísinda- menn komi ætíó fram meó eitthvað nýtt leit til slíks tillgátu- og kenningarfram- boós aó bilíufræóin eru oróin þvílíkt völdunarhús aó um ganga þess ratar enginn. Þannig geta fræðimenn vió einn háskóla haldiö fram kenningum og nió- urstööum sem taldar eru hrein firra í há- skóla í 100 km fjarlægó. Oft nægir að bera saman kenningar tveggja rit- skýrenda vió sömu guðfræðideild til að rekast á hið sama. Innan sögulegra rann- sókna er langt frá því að menn hafi náð samstöóu um meginefnin hvaó þá aó hægt sé aó vísa til sameiginlegra nióur- staðna, nær væri að tala um óreiðu í þeim efnum. Vió allt þetta bætist aö biblíurannsóknir hafa fjærlægst beinar rannsóknir á textum ritningarinnar og beinst í æ ríkara mæli aó athugunum á menningarheimi landanna fyrir botni Miójarðarhafs, á hellenismanum og rabbíönskum gyóingdómi. Þessar rann- sóknir hafa oft lítinn sem engan snerti- flöt við trúmálaumræóu samtímans. Nú á tímum eru biblíufræóin í sjálfsmyndar- kreppu og hlutverk og staða þeirra er orðin óljós. Aðferóafræði sem gengur út frá því aó Guð sé ekki til og ritningin sé afrakstur mannlegra þarfa og sálfræói- legrar nauösynjar virkar á marga sem búningur fágaórar guðleysisstefnu og spurningin vaknar, m.a. meðal stúdenta, hvaða erindi kennsla í slíkrum fræóum eigi innan guðfræóideilda. Þar að auki má spyrja hvort menn séu ekki komnir í andstöðu vió þá texta sem þeir eiga að rannsaka því greinilegt er að höfundar ritningarinnarganga út frá því aó Guö og holdtekja hans ÍJesú frá Nasaret sé raun- veruleiki sem snerti allt Iff mannsins. Fræðimenn eru yfirleitt meðvitaóir um þessa kreppu. Innan fræóanna eru deild- ar skoðanir um hvaó beri aó gera. Einn hópur telur aó réttast sé aö halda ótrauðir áfram í von um að ná landi, en aðrir telja aó hægt sé, með því að tengja biblíufræóin og ritskýringuna við trúar- umræðu samtímans, að færa hina sögu- legu gagnrýni út úr því öngstræti og ein- angrun sem hún er kominn f.tsl Menn hafa bent á í þessu samhengi aó tengja beri þau tilvistarlegu vandmál og svörin sem ritningin veiti vió þeim vió nútím- ann. Nauósynlegt sé aó átta sig á aó text- inn, eins og hann liggur fyrir, er endanleg- ur útgangspunktur ritskýringarinnar, en ekki þær hefóir og efni sem gæti verið að höfundurinn hafi stuðst við. Varast beri því að túlka ritninguna út frá aófengnum samtímaheimildum eóa lesa þær inn í textann. Afgerandi sé að greina veruleik- ann sem fjallaó er um á hverjum staö og bera hann síðan saman vió samtíma- heimildir, því textinn er eitt og veröldin sem er fýrir utan hann er annaó. I stuttu máli sagt þá hvetja menn til samtals milli texta og ritskýringar. Það veitir fýrst túlk- unina. Nánar um þetta í næsta tölublaði. [1] Manfred Oeming, Biblische Hermeneutik, Darmstadt 1998, 17-18. [2] Tilvitnun fengin hjá Helmut Seiffert, Einfúhrung in die Wissenschaftstheorie Bd. 2, 4. útg., Munchen 1972, 54. [3] Emst Troeltsch, „Uber historische und dog- matische Methode in der Theologie“, í Theologie und Wissenschaft, útgf. G. Saut- er ThB 43, 1971, 105-127. Peter Stuhlmacher, Vom Verstehen des Neuen Testaments Eine Hermeneutik, Göttingen 1979, 22-24. [4] Christoph Dohmen, Die Bibel und ihre Auslegung, Múnchen 1998, 58-63. [5] Manfred Oeming, Biblische Hermeneutik, 45. Sigurjón Arni Eyjólfsson er héraðsprestur. 26

x

Bjarmi

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bjarmi
https://timarit.is/publication/379

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.