Heima er bezt - 01.08.1951, Side 24

184
Heima er bezt
Nr. 6
San Marino — lýðveldið
upp á fjalli
Eftir dr. Jón Stefánsson
VINUR MINN, Luigi (Loðvík)
Villari, bauð mér að heimsækja
sig á Ítalíu. Foreldrar hans
bjuggu í Firenze (Flórens). Fað-
ir hans hefur ritað frægar bæk-
ur um sögu borgar sinnar og
um Macchiavelli. Móðir hans er
ensk, háættuð. Var töluð enska
á heimili þeirra. Hann kunni því
jöfnum höndum bæði málin, ít-
ölsku og ensku. Hafði hann emb-
ætti í utanríkisráðuneytinu í
Rómaborg og var, að kalla, með
annan fótinn í London. Þar
kynntist ég honum hjá Sir Isra-
el Gollancz, sem var „at home“
á laugardögum. Villari var ekki
við eina fjölina felldur og átti
hús bæði í Róm og í Sorrantó við
Neapel-flóann. JHann fékk pró-
fessor Giovanni Gentile, aðal-
ritstjóra Enciclopedia Italiana,
til að bfðja mig að rita greinar
um ísland í hana. Þessi al-
fræðibók er stærri en Encyclo-
paedia Britannica og myndirn-
ar í henni eru listaverk. Gentile
borgaði mér 1000 lire fyrir grein-
arnar.
Ég sagði Villari af Andorra,
lýðveldinu í Pýreneafjöllunum.
Hann kvað San Marinó lýðveld-
ið á Ítalíu vera langtum eldra
og merkilegra. Það var stofnað
á miðri fjórðu öld eptir Krists
burð. Diocletianus Rómverja-
keisari ofsótti þá kristna menn.
Sögusögn segir, að rómversk
hefðarfrú, Felicitas, hafi gefið
kristnum steinhöggvara, Mar-
inus að nafni, fjalllendi í þakk-
arskyni fyrir að hann kenndi
henni kristna trú. Leituðu
kristnir skjóls og hælis á fjall-
inu og stofnuðu lýðveldi, sem
þeir kölluðu San Marinó, því
Marinus var tekinn í heilagra
manna tölu. Lýðveldi þetta
mun því vera 1500 ára gamalt.
Það er norðaustantil á Ítalíu á
fjalllendi. Standa þrír tindar
upp úr því 2500 feta háir. Lýð-
veldið er tæpar 33 enskar fer-
hyrningsmílur að stærð, íbúar
rúmlega 10.000. Útgjöld og tekj-
ur standast á og eru tæp hálf
millión núverandi (1951) ís-
lenzkra króna. Þing lýðveldisins
(Arringo, ráð) er kosið af mönn-
um, sem eiga heimili og börn.
Aðrir mega ekki kjósa. Þingið
bætir við sig dugandi mönnum,
horft í augu mér . . . Ef hún
hefði lagt lófana á vanga mér
og horft lengi í augu mér, þá
hefði það aldrei gerzt, þetta, sem
ekki verður aftur tekið. Þá
hefði ég orðið þess var, að ég
væri til í meðvitund annarra.
Ég mundi hafa endurfæðst til
þessa lífs. En henni varð aldrei
litið í augu mér, og þess vegna
var það, að ég brauzt um á hæl
og hnakka, öskraði og veinaði,
barði og beit. Ég þráði að mega
hrópa á guð, á þau Grétu, Önnu,
Ingiríði og Harald, Birgir,
Nonna og Bertil:
— Sjáið aumur á mér. Yrðið
á mig. Lítið í augu mér. Viður-
kennið mig sem einn í ykkar
hópi, svo að ég verði þess var, að
ég sé lifandi maður meðal
manna.
En ég kom ekki upp auka-
teknu orði.
— Sjúkraberarnir komu inn.
Þeir bundu mig á börur og báru
mig út úr híbýlunum, sem ég
hafði byggt af grunni með mín-
um eigin höndum. Hún gamla
mín æddi um gólfið, lagði lófa
að vöngum og kveinaði:
— Ó-ó-ó . . . Að ég skyldi eiga
eftir að þola slíkt böl.
Það var ekki ég, sem þjáðist!
Það var hún! Og hvernig ætti sá
maður, sem ekki er til lengur,
að geta liðið þjáningar?
Ingiríður stóð í dyrunum og
skyggði hönd fyrir augu. Henni
hafði unnizt tími til að fara í
sokkana, en orðið að hafa hrað-
ann á og sokkarnir fóru ekki
sem bezt. Birgir kom fram í
dyrnar á herbergi þeirra bræöra.
Hann hafði vaknað við hávað-
ann, stokkið fram úr á náttföt-
unum, og var í hinu versta skapi.
— Hver andskotinn er það
eiginlega, sem á gengur! hróp-
aði hann í svefnrofunum. Þið
vitið, hvernig manni líður eftir
að hafa verið á sveinasvalli. Og
ég sem á að vera mættur til
vinnu klukkan sex.
Hurð var skellt að stöfum, og
ég sá hvorki né heyrði mína
nánustu. Þegar þeir báru mig út
garðstíginn, glotti bleikur mán-
inn til mín. Ég fann gin hans
gapa við mér.
Og mig langaði mest til þess
að biðja sjúkraberana að herða
á böndunum.
í meira en ár dvaldist ég í
sjúkrahúsinu. Nú er ég kominn
heim aftur. Allt er nákvæmlega
eins og það var, áður en það
gerðist, þetta, sem ekki verður
aftur tekið. Allir eru á ferð og
flugi á heimilinu, nema ég. Ég
sit með dagblaðið í höndunum.
Engum verður framar litið í
augu mér. Enginn yrðir á mig.
Ingiríður býr sig á dansleik,
Haraldur ætlar í bæinn, Birgir
á sveinasvall og Anna í ökuferð.
Allir búa sig að heiman. Hún
gamla mín ætlar á vakningar-
samkomu. En Gréta kemur ekki
hingað með þá Nonna og Bertil
í kvöld, enda þótt þau hjónin
ætli út að skemmta sér. Aldrei
framar heyri ég hana segja:
— Nú mega Nonni og Bertil
vera hjá afa, á meðan pabbi og
mamma fara út og fá sér snún-
ing.
Hún segir, að drengirnir séu
orðnir svo stórir, að þeir geti séð
um sig sjálfir. En ég veit, hvers
vegna hún kemur ekki með þá
til mín. Það er vegna þess, að
það gerðist, þetta, sem ekki
verður aftur tekið. Hún óttast,
að það kunni að gerast aftur.
Og hver veit . . . Á stundum
skelf ég og titra milli vonar og
ótta. Og enn hef ég ekki orðið
þess var, að nokkur augu leit-
uðu mín.