Heima er bezt - 01.12.1953, Blaðsíða 17

Nr. 12
Heima er bezt
369
Bóndinn á Stóruvöllum
voru þessi högg? Hvað táknuðu
þau? Hvers eðlis voru þau? Voru
þau misheyrn okkar beggja? Er
það mögulegt, að hugaráhrif
gömlu konunnar á dauðastund-
inni hafi verið svo sterk, að hún
gæti látið heyra til sín á þennan
hátt?
VIII.
Óskiljanleg hugaráhrif.
Ég átti heima í litlu þorpi í
Saskatchewan. Átta mílum það-
an var annað þorp, og þar var
enskur læknir. Okkar héruð lágu
saman, við hittumst oft og unn-
um hvor með öðrum.
Einhverju sinni bar það við, að
ung kona kom til mín, sem ég
þekkti ekkert. Hún kvaðst eiga
von á fjölgun og bað mig að líta
eftir sér.
Ég spurði hana ýmissa spurn-
inga, þar á meðal, hvar hún ætti
heima. Það kom þá í ljós, að
heimili hennar var í miðju
þorpinu, þar sem hinn læknir-
inn var. Ég spurði hana hvers
vegna hún leitaði ekki til hans.
„Ég mundi ekki trúa honum
fyrir því að líta eftir hundinum
mínum, ef hann væri veikur,"
svaraði hún. „Hann hefur ekki
vit á neinu.“
Mér fannst þetta skrýtið, því
að ég vissi, að hann var ágætur
læknir. Ég bað konuna að bíða
stundarkorn og fór út til þess að
tala við hinn lækninn í síma. Ég
sagði honum, að þessi kona væri
inni hjá mér og í hvaða erindum
hún hefði komið. Ég sagði hon-
um ekki, hvað hún hefði sagt
um hann, heldur aðeins, að ég
hefði ekki viljað sinna henni án
þess að tala við hann, þar sem
hún væri nágranni hans.
Þegar ég hafði lokið máli
mínu, skellihló læknirinn og
sagði: „Blessaður, gerðu fyrir
hana, hvað sem þú getur! Ég
skal segja þér, hvernig í öllu
liggur, þegar við finnumst næst.“
Ég fór inn aftur og talaði við
konuna á ný og lofaðist til þess
að líta eftir henni. Að þvi búnu
skoðaði ég hana, en þá komst
ég að þeirri niðurstöðu, að hún
væri alls ekki þunguð. Hún sagði
mér, að hún væri komin sex
mánuði áleiðis, og hún var
mátulega gild til þess, að það
gæti verið, auk þess sagði hún
mér frá ýmsu, sem benti til þess.
Pdll Hermann Jónsson.
Ævisögur einstakra manna,
sem skarað hafa fram úr að ein-
hverju leyti, eru hollur lestur.
Sögur einstakra býla um lengri
tíma hafa mikla þýðingu sem
heimildir, þegar fram líða stund-
ir, sem þættir úr sögu þjóðar-
innar. Bók sú, sem hér verður
minnzt á með nokkrum orð-
um, er sagáa býlis og ættar,
sem þar hefur búið hátt á aðra
öld, en er að öðru leyti ævisögu-
þættir Páls Hermanns Jónsson-
ar, bónda á Stóruvöllum í Bárð-
ardal. Hefur Jón Sigurðsson í
Yztafelli fært ævisöguna í letur
eftir frásögn Páls sjálfs. Hann er
nú 93ja ára að aldri.
Ævisaga þessi er fróðleg á
margan hátt. Hún lýsir tímabili,
sem nú er orðið hálfgleymt,
menningu og búnaðarháttum
þar nyrðra á síðustu áratugum
nítjándu aldarinnar, þegar þjóð-
Ég sagði henni eins og var, en
hún varð ofsareið, óskaði þess,
að hún væri komin austur til
Toronto til reglulegra lækna, en
sem lengst í burtu frá þessum
bölvuðu bjánum hérna í Vestur-
Canada, sem kölluðu sig lækna.
Svo fór hún án þess að kveðja
mig og skellti á eftir sér hurð-
inni. Hinn læknirinn sagði mér
sams konar sögu af sinni reynslu
af þessari konu. Hann grennsl-
aðist eftir því á bak við tjöldin,
hvernig hún hefðist við. Hún
vitjaði hans aldrei oftar og
einskis læknis, eftir því sem hann
bezt vissi, þangað til á réttum
tíma — eftir hennar reikningi —,
en þá veiktist hún og virtist
hafa reglulega léttasótt. Hún lét
þá flytja sig langt í burt í stærri
in var að vakna til dáða eftir
margra alda svefn framtaksleys-
isins. Þeir menn, sem þá tóku að
sér forustuna, lögðu grundvöll-
inn að þeim hraðstígu framför-
um, sem síðar hafa orðið. Mitt
í hörmungum hörðu áranna
kringum 1880, þegar fólk þyrpt-
ist til Vesturheims, áttu þeir
næga bjartsýni og trú á landið
til þess að gefast ekki upp. Með
því hafa þeir gert þjóð sinni
meira gagn en þá óraði fyrir.
í bók þessari er margvíslegan
fróðleik að finna um þjóðhætti
og félagslíf nyrðra á þessu tíma-
bili. Verður um það ekki betur
komizt að orði en skrásetjari
bókarinnar gerir í formála, en
þar segir hann: „Saga þessarar
ættar getur verið raunhæf
mynd og táknræn af menning-
arþróun í héraðinu á mestu um-
byltingartímum, sem gengið hafa
yfir þjóðina."
Bókin er lipurt samin, eins og
skrásetjara hennar var von og
vísa. Nokkrar góðar myndir
prýða hana og allur frágangur
er góður. Er ekki að efa, að bók-
in um bóndann á Stóruvöllum
verður vinsæl. Þegar fram líða
stundir, mun það verða ljósara
en nú, hvílíkt nytjaverk þeir
vinna, sem skrásetja fróðleik af
þessu tagi, og eftirtíminn mun
verða þeim mönnum þakklátur,
sem unnu að því að forða slíkum
verðmætum frá gleymsku.
bæ, þar sem spítali var. Þar var
hún tekin inn í sjúkrastofu og
skoðuð. Hún var eðlilega gild,
eins og kona, sem hafði gengið
með fullan tíma og hafði öll ein-
kenni þess, að hún væri að ala
barn, fékk t. d. kvalaköst með
jöfnu millibili, svo svæsin, að
hún hljóðaði hástöfum, en þeg-
ar hún var skoðuð, komust
læknarnir þar að sömu niður-
stöðu og við.
Ég mundi eftir því, að yfir-
setukennarinn okkar á lækna-
skólanum, hafði sagt okkur, að
þess konar ímyndun ætti sér
stað. Við hlógum að því eins og
hverri annarri skrítlu. En ég geri
það ekki lengur, — pseudocy-
esis er eflaust sjaldgæft, en svo
sannarlega á það sér stað.