Heima er bezt - 01.05.1982, Blaðsíða 32

Umsagnir um bækur
Eitt merkasta
ritsafn um
fclandssöguna
Steinar J. Lúðvfksson:
ÞRAUTGÓÐIR Á RAUNASTUND.
Rvfk 1981. öm og örlygur.
Þetta er 13. bindi hins mikla ritsafns um
sjóslys og björgunarstarf hér við land, og
er með því lokið að skrá samfellda sögu
þeirra atburða frá aldamótum til ársins
1958. Ætlunin er að taka síðan til við það
ár og halda áfram til samtíðar vorrar. Er
þar að visu um mikið verk að ræða og
vandasamt en allt verður það léttara en
hið fyrra og miklu meira um nákvæmar
samtímaheimildir. Verk þetta sem heild er
einstætt í íslenskri bókagerð og stórmerk
heimild um mikilvægan þátt í menningar-
og atvinnusögu vorri. Þar sést á öðru leit-
inu hvílíkan ógnarskatt þjóðin hefir gold-
ið í baráttu sinni við sjóinn, skatt, sem
alltof sjaldan er minnst á þegar rætt er um
atvinnusögu vora. Vér getum hvarvetna í
skýrslum lesið um eignatjón samfara sjó-
sókninni og það metið til verðs, en lítið er
um hinn mannlega þátt, mannraunirnar,
mannslátin, ástvinamissi og harmsögur.
Að vísu fáum vér ekki skyggnst nema
lauslega um þá þætti í þessum bókum,
aðra en þá, er snúa að mannraununum
sjálfum, baráttunni við hafið og hetju-
dáðir sem drýgðar eru í því sambandi. Ef
vér berum saman frásagnirnar frá fyrsta
og sjötta tug aldarinnar fáum vér best séð
hvflíkt þjóðnytjastarf Slysavarnafélag Is-
lands hefir unnið ásamt öllum sínum
deildum. Þó ekki væri annað en sýna það,
væri ritsafn þetta hið merkilegasta en
vitanlega er atburðasagan sjálf megin-
þátturinn. Um þetta nýjasta bindi sjálft er
ekkert sérstakt að taka fram umfram hin
fyrri. Þama eru að venju greinagóðar frá-
sagnir af atburðum og til þeirra efnt eftir
því sem best hefir verið unnt. Mesta
harmsaga þeirra ára, er bindið fjallar um,
er sjóslysið við Vestmannaeyjar 1901. En
margar aðrar átakanlegar sögur er þarna
að finna, og ekki er sneitt hjá fyrirburðum,
draumum, sýnum og forspám, sem löng-
um hafa fylgt þjóð vorri, og leyfir oss að
skyggnast lítilsháttar inn í hinn dulda
heim umhverfis oss. Loks flytur þetta
bindi viðauka og leiðréttingar við fyrri
bindi og er að því mikil bókarbót.
Þrautgóðir á raunastund er þegar eitt
merkasta ritsafn um sögu vora og hefir
höfundur þess með því sest á bekk með
okkar gömlu og góðu árbóka- og annála-
höfundum.
Verkin eiga enn
erindi við okkur
þó þau séu
ævagömul
Aiskýlos:
ÞRÍR LEIKIR UM HETJUR.
Rvik 1981. Menningarsjóður.
Enginn samtíðarmanna var ötulli við að
kynna oss forngríska menningu og skáld-
skap en dr. Jón Gíslason. Má að nokkru
lflcja honum við Sveinbjörn Egilsson á
sínum tíma. Skömmu fyrir andlát sitt
hafði hann gengið frá handriti að þessari
bók, sem flytur þrjá af hinum frægustu
harmleikjum Aiskýlosar, sem af mörgum
er talinn eitt mesta harmleikjaskáld forn
Grikkja og jafnvel faðir gríska leikhússins.
Og svo er kraftur verka hans mikill, að
þau lifa enn í dag og eiga sífellt erindi til
manna, þótt árþúsundir séu liðnar frá
sköpun þeirra. Því verður að vísu ekki
neitað að lestur þeirra krefst nokkurs
erfiðis af lesandanum, en því meiri verður
ánægjan þegar komið er að kjarnanum.
En ágætir formálar og skýringar þýðand-
ans dr. Jóns Gíslasonar eru þar mikilvæg
og ómissandi hjálp, en með þeim og þýð-
ingum sínum hefir hann opnað hinn
forngríska heim fyrir íslenskum lesend-
um. Menningarsjóður hefir unnið gott
verk með útgáfu þessara rita og annarra
þýðinga dr. Jóns. Og er vonandi að ís-
lenskir lesendur kunni að meta það að
verðleikum. Útgáfan er öll hin snotrasta.
Frásagnargáfa,
og þróttmikið
tungutak
Ásgeir Jakohsson:
HINN SÆLI MORGUNN.
Rvík 1981. Þjóðsaga.
Ásgeir Jakobsson leggur á margt gjörva
hönd í ritmennskunni, blaðagreinar, sjó-
mennskulýsingar, stórar ævisögur og nú
síðustu árin skáldsögur, og er þessi önnur
bókin í þeim flokki. Það er raunar sama,
hvar Ásgeir stingur niður penna, þá er alls
staðar eftir honum tekið, kemur þar til
ágæt frásagnargáfa, staðgóð þekking á
öllu, er lýtur að sjómennsku og útgerð, og
síðast en ekki síst þróttmikið tungutak og
hispursleysi í orðavali og frásögn, án þess
að hann velti sér upp úr grófyrðum, en
öllu kemur hann til skila. Þessi skáldsaga
nýtur allra þessara kosta, enda þótt sjó-
mennskan sé þar lítil fyrirferðar, en í þess
stað kemur ástarsaga blóðheitra persóna,
sviksemi og sorgir, og verður ekki annað
sagt en höfundur komist vel frá því öllu.
Þá tekur hann og fyrir byltingar þjóðlífs-
ins og dregur þar upp skemmtilegar
myndir, þótt sumar séu nokkuð skrum-
skældar. I stuttu máli sagt, læsileg saga,
sem lofar góðu, þegar Ásgeir sest næst
niður við sagnagerð.
Tilvalin bók til
sjálfsnáms
ALHEIMURINN OG JÖRÐIN.
Rvík 1982. Bókaklúbbur Arnar og örlygs.
Þetta er nýstárleg bók bæði að efni og
útliti. Eins og nafnið bendir til er hún tví-
þætt, fyrri hlutinn er heimsfræði, og er þar
fjallað um flest það sem máli skiptir um
alheiminn, eða ef til vill réttar að orði
komist um stjörnufræðina, hina dulræðu
og heillandi vísindagrein, sem allt aftan úr
grárri forneskju hefir laðað til sín hugi
lærðra manna og leikra. Hér segir frá eðli
alheimsins, sólum, og sólkerfum, rann-
sóknatækjum og starfsháttum og loks er
ágrip af rannsóknasögu alheimsins gegn-
um aldirnar. I síðari kaflanum,. sem
176 Heima er bezt