Heima er bezt - 01.01.1984, Page 31

nokkru trú sinni og tilbeiðsluþörf, en þurfi ekki að klífa
fjöll og firnindi til slíkrar þjónustu, þó þetta hús leggi því að
öðru leyti skyldur á herðar.
í Möðrudal hefir verið búið frá ómunatíð, en heimildir
benda til, að hér hafi búskapur lagst niður um 30 ára skeið
eftir lát síðasta prestsins sem sat staðinn, Bjarna Jónssonar
(1645-1716). Margt gat komið hér til, t.d. voru eldgos í
Kverkfjöllum um þetta árabil, þegar þykkt öskulag lagðist
yfir Þingeyjarsýslur og vestur til Eyjafjarðar, og fjölmargar
þrálátar hörmungar gengu yfir þetta blessað land.
í Möðrudal eru, sunnudaginn 12. marz 1933: 800 sauð-
fjár, 40 hross, þar af 17 hryssur og 10 gripir í fjósi. Hrútana
telja þeir sér í hóp 38.
Ekki telur Jón að túnið gefi nema 100 hestburði, og
heyskapur alls utan túns nálægt 1000 hestar, og má hver
maður sjá hvað skeð gat ef hin verstu harðindi gengu, og
sannarlega gengu þau ekki alltaf hér hjá garði, þó að Jón
vildi bægja þeim frá. Og mikil er mannaferð um slíkan stað,
t.d. um 5 vikna tíma sumarið 1932 voru hér aðeins fjórir
dagar gestalausir, segir bókhald heimilisins.
Allur húsbúnaður hér, sem kannski er ekki ýkja flúraður,
er handaverk húsbóndans, og hér hanga reiðverin í röðum
og öll söðlasmíði hér er líka hans verk.
Ekki flúruð, sagði ég. Jú, víst er hér líka flúr, og ég á í
pússi mínu reglustriku, útskorna höfðaletri, sem Jón sendi
mér eitt sinn og hafði skorið. Að vísu bar hún þess merki, að
tíminn hefði harðbrjósta staðið yfir Jóni, og heimtað að
hann sinnti fleiri verkefnum samtímis. Hver þekkir ekki
þess háttar húsbónda. Þá leikur hann á heimilisorgelið og
vægir hvorki fótaskörum, belg eða hnéklöppum.
Og ekki hefir hann heldur gleymt litum og pensli eða
ritblýinu, þó hann yrði ekki með jafn skjótum hætti frægur
og Stefán sonur hans, þegar hann málaði graðhestinn svo
mikið vaxinn niður, svo að Reykvíkingar mættu einnig
kynnast þeirri tegund „vorgleði“.
Lengi man ég myndina sem Jón sýndi mér sem hann
hafði teiknað af litlum dreng, sem var að vísu bundin
hörmulegri raunasögu frá þessum vetri, og hann sagði mér
frá. Þó að hann bæri ekki tilfinningar sínar á torg, drap
hann á fleiri dapurleg atvik.
Og svo er kominn sunnudagurinn 12. marz. Orðin alhvít
jörð af nýjum snjó frá síðastliðinni nótt, og komið töluvert
frost hér efra, en Möðrudalsmenn láta ekki á sig ganga, nú
söðla þeir 7 hesta sem á járnum eru, og Jón fer með gesti
sína þeysireið eftir fannbreiðunni að stöku fjalli einu í
vestari Möðrudalsfjöllum, sem Slórfell heitir, og það er
ekki til setu boðið, því á þetta fjall verður að ganga, sem er
nál. 844 m hátt, og í þetta fóru alltaf 2-3 klst. og nístingskalt
var og hörkufrost þar uppi. Þoka lá á austurfjöllunum, en
sá óravítt til suðurs og vesturs, og enn er það Herðubreið
sem af öllu ber.
Og Jón fer að þylja okkur vísdóm sinn, og upp úr honum
rennur runa af nöfnum sem allir eiga að þekkja, og tilheyra
ríki hans:
„Kverkfjöll, Snæfell, Eiríksstaðahneflar og Bræðra-
skarð, Ferjuklettur“, kallar Jón út í frostnæðinginn,
kannski sagði hann Ferjufjall eða Ferjuás, sem hvort-
tveggja er þar til vestanmegin Jökulsár á Fjöllum, og talin
er líkleg leið Norðlendinga til sjóróðra suður í Ixm. Þarna
var fyrr ferjustaður sem annast var um frá Möðrudal, á leið
þeirra sem fóru þvert yfir Ódáðahraun, en hér eru ekki
fjarri 70 km leið milli Jökulsár og Skjálfandafljóts.
Möðrudalur teygir arma sína hér vestur um og á sér
„kvóta“ eins og nú er sagt, vestan megin árinnar. Vel að
merkja, þetta er allt miðað við aðra tíma en í dag, þegar
þeir skreppa frá Reykjavík í jólaboð í Þjórsárdal, og eru
sólarhring að moka sig áfram með stóra bflinn aðra leiðina.
Hér ofan af fjallinu blasa við Bæjarlönd, víðáttuengjar
og beitilönd þeirra Möðrudalsmanna, þar sem þenja má
sláttuvélina um óravegu, nærri eins og akrarnir í Vestur-
heimi, og Jón talar um. Hér má stráfella hrossanálina og
brokið um votengið, sem allt verður sama lostætið í jötum í
Möðrudal. Þvflíkt líka land sem Guð og feðurnir hafa
gengið um.
Okkur er kalt þarna uppi á fjallinu en fáum enn ljósari
yfirsýn um rflci Jóns í Möðrudal eftir þessa ferð, og renni-
vakur var reiðhestur húsfreyjunnar heim að Möðrudal, en
á honum sat ég. En ekki er ég viss um að þessir skaflajárn-
uðu fjallafákar hefðu unnið í þolraun á keppnisvelli, og
ekki er heldur víst að það séu þeir sem skrifað stendur um:
Með reistan makka, og enn reistari makka þegar þeir eru
dauðir, rétt eins og það væri maður, eða ætti afmæli.
Það fer að ganga á tímann okkar, þó Jón vilji helst fara
með okkur á morgun á hestum austur á Jökuldal, þar sem
hann á marga vini, og freistingin var mikil því hann kvað
þar aukin heldur vera mikla músik og söng, en við sláum
þessu frá okkur, og getum þá líka séð eftir því þennan
ævispotta sem eftir var. En í Möðrudal dönsuðum við og
trölluðum til klukkan fjögur á mánudagsnótt. Þarna var
upp á ýmsu fundið, rétt eins og væri á ungmennafélags-
fundi vestur í Bárðardal. Ég dæmdist til að semja sögukorn,
þar sem í vantaði öll lýsingarorðin, og gekk um meðal
lýðsins og fékk lánuð lýsingarorðin, las svo upp, og heitir
hugverk í dag. Þetta dugði bara vel á stað og stund og mætti
víst enn gera. En ekki er nú sagan verðlaunaleg í vasabók-
inni minni.
En fleira var til ráða og Jóhanna, unga húsfreyjan, tróð
orgelið — rétt staðin upp af sænginni frá sínu agnarlitla
ungabarni. Tróð hún orgelið af miklum móð, og það var
sjaldan til sætis boðið og Jóhanna brá fyrir sig dansspori,
hér var ekki til siðs að sængurkonur tefðu sig lengi við
rúmlegur þó fætt hefðu barn, en vestar í sýslum létu aldnar
ljósmæður konur liggja eftir barnsburð langt fram á næsta
meðgöngutíma.
Hér dansaði ljósmóðirin við sængurkonuna, ef þeim
gafst kostur á að dansa saman.
En gott var að vera hér laus við skíðin þó færð væri í
betra lagi.
iðjudagurinn 14. marz er risinn hér í Möðrudal. Það er
hríðarveður og frost, og kominn heimferðardagur. Héðan,
þar sem fátækir menn eða fyrirmenn landsins hafa gengið
Heima er bezt 27