Heima er bezt - 01.07.1999, Blaðsíða 22

Stolt breska flotans" var það
kallað, orrustuskipið Hood,
62600 lestir, 258 metra langt,
með fjóra byssuturna. Og
þótt það væri orðið um það bil 20
ára gamalt þegar seinni heimsstyrj-
öldin skall á og hafði varla notið
þeirrar hraðfara tækni sem var í
gangi í byggingu drápstóla, þá
hefði víst fáum eða engum dóttið í
hug að hægt væri að veita því slíkt
banahögg að það hyrfi í djúpið á
fáum mínútum. Ég man að vísu
óglöggt umræðuna hér í hersetnu
íslandi og ótta þeirra, sem óskuðu
Bretum sigurs í styrjöldinni.
Sem sagt, hvort þetta áfall, sem
var óskaplegt, táknaði endi allra
sigurvona. Sumir héldu það.
Þegar ég kom til vinnu í Hvítanesi
í Hvalfirði um það bil einum og
hálfum mánuði eftir að Hood var
skotið í tætlur, minnist ég háværra
umræðna Bretanna í bjórbraggan-
um í Hvítanesi, þar sem Hood var
títt nefnt. Að öðru leyti vissi ég ekki
um hvað þessi orðræða snerist.
En Hood kom í Hvalfjörð og ís-
lendingar, sem voru þar í vinnu hjá
Bretum á síðustu dögum aprílmán-
aðar og fyrstu dögum maí 1941,
sáu skipið þar. Og þótt leyndin um
nöfn stórskipanna ætti að vera
traust, voru alltaf einhverjir áhuga-
menn, sem miðluðu þekkingu sinni
og Bretarnir voru ekki eftirbátar ís-
lendinganna í því.
Það var svo ekki fyrr en áratugum
síðar, að Eyjólfur Arthúrsson kom
að máli viðmig og taldi sig vita um
mann sem tekið hafði myndir af
stórskipinu Hood þegar það var í
Hvalfirði og við könnuðum það
mál.
Um það er þessi frásögn.
Þegar sendiherra Breta tilkynnti
íslensku ríksisstjórninni 21. maí
1940, að Bretar tækju Hvalfjörð til
afnota fyrir flota sinn og hefðu þar
öll ráð, var stutt í harðar reglur, sem
íslendingar urðu að játast undir.
Það var svo ekki fyrr en um miðjan

Óskar Þórðarson frá Haga:
þótt til þess kæmi
ekki.
Hvalfjörður var
kominn undir hæl
heragans, þar sem
vegfarendur urðu að
lúta ströngu eftirliti og
myndavélar í farangri
voru álitnar hættuleg-
asta bannvaran.
Aldrei varð ég þess
var að við, sem unn-
um á þessum slóðum,
værum spurðir um
slíka hluti í okkar
eigu, en verið getur að
okkur hafi verið lagð-
ar einhverjar lífsreglur
myndirnar?
Orrustu-
skipið Hood,
í Hvalfirði, 3.
maí 1941
ágústmánuð sama ár, að herstjórn
Breta lýsti Hvalfjörð algert bann-
svæði, sem þýddi að öll umferð og
athafhir þar, bæði á sjó og landi,
var háð mjög ströngu eftirliti. Hval-
fjörður varð því mjög þýðingarmik-
ið, hemaðarlegt svæði, og líklegt að
ekki hefði mikið þurft út af að bera
að Bretar lokuðu fýrir alla umferð
um þjóðveginn nema sína eigin.
Raddir voru uppi um að til þess
kynni að draga. Sumir óttuðust það,
þegar við réðum okkur í vinnuna.
Heraginn og hve hart var tekið á
öllum brotum gegn þeim reglum
sem herstjómin setti, var íslending-
um framandi. Myndavélar, sem á
þessum ámm vom ekki slík al-
menningseign og síðar varð, töldust
alger bannvara, eins og fyrr er sagt
frá, á þeim svæðum, sem herinn
tók í sína umsjá. Ekki síst gilti þetta
um Hvalfjörð, þar sem herskipin
komu títt inn, enda ormstuvöllur-
inn á hafinu ekki ýkja fjarri. Og í
stríðsrekstrinum giltu reglur, sem
framfylgt var að fullu og saklausar
athafnir skoðaðar sem óvinaaðgerð.
Myndatökur voru mikið sport
þeim fáu sem áttu tæki til, og al-
vara þess að hafa slíka hluti í fómm
sínum kannski óljós venjulegum ís-
lendingi.
í apríl og maí 1941 var kominn
verulegur skriður á stórframkvæmd-
262 Heima er bezt