Heima er bezt - 01.07.1999, Page 42

skála í Helgustaðahreppi, Jónas Sím-
onarson, ásamt konu sinni Guð-
björgu Jónsdóttur, Jónssonar íyrrum
bónda að Áreyjum í Reyðarfirði og
síðar að Eskifirði, næsta býli innan
við Eskiíjarðarkauptún. Fluttist hún
þaðan 14 ára gömul að Svínaskála
og átti þar heima til æviloka. Svína-
skáli var, eins og kunnugt er, næsti
bær utan við Eskifjarðarkauptún, en
er nú í eyði. Byggð var þá ekki orðin
mikil á Eskifirði, og átti Svínaskála-
bóndinn hús fyrir ær sínar yst í þorp-
inu, þar sem það stendur nú. Voru
þar og einnig nokkur íbúðarhús.
Hafði fónas oft um fjóra vinnu-
menn, þar sem hann barg búi sínu,
bæði á sjó og landi.
Þennan vetur var beitarhúsasmali
að Svínaskála maður að nafni Jónas
Matthíasson. Gætti hann að ám
Jónasar bónda á áður nefhdum hús-
um. Munu þær hafa verið eitthvað
um hundrað að tölu. Fór hann
þennan janúarmorgun, eins og
hans var venja, til beitarhúsanna og
var kominn þangað um klukkan
níu. Var þá logn en loft mjög þung-
búið. Virtist þó eldá sjáanlegt neitt
óveður í nánd.
Ekki var um mikla beit að ræða
fyrir sauðfé á þessum slóðum, því að
töluverður snjór var á jörðu og nokk-
uð kalt í veðri. Taldi Jónas sér samt
myndi vera óhætt að hleypa ánum
niður í fjöruna, sem þama er
skammt frá, á meðan hann hreins-
aði húsin og gæfi heyið á garðana.
Ekki var þá um grindur að ræða í
fjárhúsum, og urðu kindur því að
liggja þar á skán. Tók oft nokkum
tíma að hreinsa, þótt röskur maður
gengi þar að verki.
Svo fyrirvaralaust skall veður þetta
á, að klukkan um tíu, þegar Jónas
hafði lokið stafi sínuí fjárhusunum
og hugðist ganga út úr dymm til
þess að líta eftir ánum, buldi við
norðvestan ofsarok með skara og
fannkomu, svo að engri skepnu virt-
ist lífsvon, sem úti var. Sá Jónas sér
þama engan veg færan til þess að
ná saman fénu eða koma því til
húsa. Komst hann sjálfur með
naumindum í íbúðarhús, sem þama
stóð skammt frá fjárhúsunum.
Hélst veður þetta alla nóttina og
ffarn um hádegi daginn eftir. Var þá
strax hafin leit að ám Jónasar
bónda. Höfðu þær hrakið undan
veðrinu út í sjóinn og síðan rekið
upp á fjömna út með ströndinni.
Missti Jónas þar allar sínar ær.
í sama veðri missti Sigurður Finn-
bogason, þá lausamaður að Bakka-
gerði í Reyðarfirði, allt sitt fé. Hleypti
hann því út úr húsum eins og aðrir
fleiri þennan morgun, því að eins og
áður segir, var veður kyrrt þótt
þungbúið væri. Hlupu þær ofan í
fjöm skammt frá bjæjarhúsum. Um
leið og veðrið skall á, fór Sigurður
niður að sjó og ætlaði að sækja kind-
ur sínar. Vom þær þá komnar nokk-
uð frá bænum út með fjömnni.
Heppnaðist honum samt fljótlega
að finna fé sitt og koma því saman í
einn hóp, en þá var þegar komið
svo mikið skefli í fjömna, að hann
gat ekki rekið það upp frá sjónum.
Var Sigurður karlmenni mikið og
rammur að afli.
Tók hann nú það ráð að lyfta
hverri kind upp á snjóskaflinn. Barð-
ist hann þar lengi við, en svo var
veðurofsinn mikill að kindumar
köstuðust allar jafnóðum tilbaka út
af skaflinum og að Sigurði aftur.
Snjóskaflinn færðist óðfluga eftir
fjömborðinu, nær og nær sjónum,
og snjóhríðin hrakti kindurnar
hverja af annarri út í sjóinn, þangað
til engin skepna var orðin eftir í
höndum Sigurðar. Komst hann að
lokum til húsa þama í þorpinu, en
með naumindum þó.
Þegar veðrinu létti, fundust allar
kindur Sigurðar reknar af sjó sunn-
an við fjörðinn á svonefndri Sléttu-
strönd. Átti Sigurður þá, eins og aðr-
ir fleiri, enga kind eftir þetta veður.
Bmgðust Reyðfirðingar þá vel við, til
þess að bæta honum að einhverju
þennan mikla skaða. Var honum
bættur skaðinn að einhverju leyti af
mönnum þar í sveit.
Sigurður fluttist síðan að Stuðlum
á Barðsnesi. Var hann dugandi og
greindur í besta lagi, búmaður góð-
ur og efríaðist vel.
Þennan vetur var nokkur síldveiði
í Reyðarfirði. Vom Norðmenn þar
þá mikið við veiðar. Fjórir Norð-
menn, sem áttu síldamet skammt
undan Sléttuströnd sunnan við
Reyðarfjörð, fómst allir, þegar veður
þetta skall á. Aðrir þrír menn, af
Eskifirði, vom að koma frá síldamet-
um og áttu aðeins nokkum spöl
ófarinn, til þess að ná bryggju á
Búðareyri í Reyðarfirði, hröktu yfir
fjörðinn og ráku upp á svokallaða
Hrútseyri sunnan við Reyðarfjörð.
Vissu þeir lítið af ferðum sínum, en
svo einkennilega vildi til, að þeir
héldu allir lífi og sakaði ekki.
Frásögn
Skráð eftir Lánisi Kjartanssyni,
Jyrrum bónda í Bvggðarholti, er
studdist við dagbœkur sínarfrá
1916.
Það var hinn 19. febrúar 1916, að
Tómas P. Magnússon útgerðarmað-
ur á Eskifirði, hitti mig að máli og
bað mig blessaðan að fylgja tveimur
mönnum til Seyðisfjarðar, sem nú
væm gestir hjá sér. Mennimir vom
Karl Bender eldri og Böðvar Jónsson
skósmiður. Þeir höfðu farið með
skipi frá Seyðisfirði suður til Djúpa-
vogs til þess að bjóða vömr fyrir
verslunarhús í Reykjavík. Höfðu þeir
svo haldið tilbaka með bátum, eftír
því sem ferðir féllu til milli fjarða, og
vom nú komnir til Eskifjarðar og
sestir upp, því að langt var þangað
til von væri á skipi á norðurleið.
Datt þeim þess vegna í hug að fá sér
fylgdarmann og fara fótgangandi.
Vildu þeir reyna að komast yfir Jök-
ul (Fönn) til Seyðisfjarðar, sem talin
var stytsta leið.
Ég hafði nokkmm sinnum farið
þessa leið, þegar mikið lá við, meðal
annars með Kristjáni Jónssyni pósti
á Blómsturvöllum á Eskirfirði, svo að
ég lét tilleiðast að fara, enda virtist
veðurútlit ekki slæmt. Að vísu hafði
snjóað talsvert undanfama daga og
snjómullan var orðin jafrífallin upp
undir hné, en nú var komin hæg
vestanátt með vægu ffosti. Morgun-
282 Heima er bezt