Heima er bezt - 01.07.1999, Blaðsíða 62

Sigurður Gunnarsson: EJ
Minningar
frá komu
útvarpsins
Ymsir fræðimenn hafa látið
þau orð falla, að á íslandi
hafi þetta breytingaskeið,
þessi þjóðlífsbylting, gengið
fljótar yfir en í nokkru landi öðru og
að það hafi haft vissar neikvæðar
afleiðingar.
Vafalaust er það rétt, því að hrað-
fara þróun hlýtur að raska við rót-
um, hlýtur jafnvel að rífa upp ræt-
ur, sem gjama hefðu átt og þurft að
lifa lengur.
Um þetta mikla breytingaskeið
verður annars ekki rætt hér frekar,
þar sem það er utan við ramma
þessarar greinar.
Ég hlýt þó aðeins í þessum inn-
gangsorðum að drepa á þau tvö at-
riði, sem voru rofin og tóku algjör-
um stakkaskiptum í tæknibyltingu
hins nýja tíma, eftir þúsund ára
kyrrstöðu, og snerta mjög kjarna
þessa máls. Á ég þar við samgöng-
urnar og einangrunina. í hinum
mikla strjálbýli íslenska bændasam-
félagsins og samgangnaleysis, þar
sem búið var um allt land, frá hafi
og langt fram til heiða og dala, var
einangrunin ákaflega mikil. Vitað
er með vissu að stór hluti fólksins
ferðaðist aldrei út fyrir sína eigin
sveit, vissi aldrei hvað var "hinum
megin fjallsins."
Þetta var að sjálfsögðu vegna þess
að samgöngutæki voru þá alls eng-
in til. Ef leggja þurfti í ferðalag, sem
Mér finnst ekki eiga illa
við að hefja þessar
hugleiðingar mínar um
ríkisútvarpið, með því
að jjalla ofurlítið um þá
stórkostlegu breytingu,
raunar byltingu, sem
orðið hefur í þjóðlífi
r
okkar Islendinga á
öllum sviðum á
tiltölulega fáum
áratugum. Bœnda-
þjóðfélagið okkar
gamla, þjóðfélag for-
feðra okkar og mæðra,
sem staðið hafði óbreytt
í þúsund ár, er nú
gjörsamlega liðið undir
lok, horfið af sjónarsviði
fyrir nýjum og breyttum
starfsháttum og venjum.
sumir urðu að sjálfsögðu að gera
öðru hverju, var ekki nema um
tvennt að ræða: að fara gangandi
eða ríðandi, nota hestinn, “þarfasta
þjóninn." Það heiðursheiti hefur
þjóð okkar gefið blessuðum íslenska
hestinum fyrir trúa og dygga þjón-
ustu.
En eins og kunnugt er, hefur hest-
urinn verið eina samgöngutæki
þjóðarinnar, ef ég má komast svo
að orði, eina samgöngutæki þjóðar-
innar á landi í þúsund ár. Við sjáv-
arsíðuna notuðu menn svo að sjálf-
sögðu róðrarbátinn til smáferða og
fiskveiða, þegar gaf á sjó. En allur
fjöldinn var sífellt heima, nánast á
sama blettinum.
Á þessari einangrun verður fyrst
nokkur breyting þegar póstsam-
göngur um landið eru teknar upp,
þegar hinir svonefndu landpóstar
voru ráðnir til starfa í öllum lands-
hlutum um aldamótin 1900.
Hér verður ekki rakin saga póst-
mála, þau eru einnig utan ramma
þessarar ritgerðar. Ég tel þó rétt að
taka fram, fyrst þau mál bar hér
óhjákvæmilega á góma, að eftir að
ný póstlög voru sett árið 1907 og
nýtt pósthús reis í Reykjavík árið
1914, varð gjörbreyting á póstmál-
um okkar, samhliða auknum fram-
förum í samgöngumálum á landi. í
minni sýslu, Norður-Þingeyjarsýsl-
unni, mun gamla landpóstakerfið
302 Heima er bezt