Æskan - 01.06.1988, Blaðsíða 24

Rithöfundakynning:
Ragn-
heiður
Jónsdóttir
Magnheiður JónscLóttir (1895 - 1967) var
kennaradóttirfrá Stokkseyri og byijaði sjálf
að kenna mjög ung. Hún kenndi víða, m.a.
við Austurbæjarskólann fyrsta starfsár
hans. Hún gaffyrst út Ævintýraleiki (1934),
leikrit fyrir börn, næst skáldsögu handa
fullorðnum (Arf, 1941), og eftir það skrifaði
húri jöfnum höndum skáldverk handa
unglingum ogfullorðnufólki. Raunar er svo
með bækur hennar eins og Stefáns Jónsson-
ar að þær eru nær allar við hæfijafnt þrosk-
aðra barna sem fullorðinna. Ragnheiður
byrjaði seint að skrifa en var þó afkasta-
mikil. fyrir börn skrifaði hún alls 18 skáld-
sögur auk leikrita og smásagna. Henni virð-
ist hafa verið létt um sknftir. frásögnin
rennur áfram sinn sérkennilega stílfarveg
sem greinir Ragnheiði svo skýrt frá öðrum
höfundum.
Aðferð Ragnheiðar var að fylqja söguhetj-
um sínum eftir í nokkrum bókum, skrtfa
bókaflokka. og hún nýtir kosti þeirrar að-
ferðar mjög vel. Lesendur fylgja fólkinu á
leið þess til þroska og sjálfskilnings og
lausnir allar verða mjög sannfærandi. Þær
söguhetjur sem mest rýrni taka eru Dóra og
Vala sem Ragnheiður skrifaði um í átta
bókum, sex frá sjónarhóli Dóru og tværfrá
sjónarhóli Völu. Þær komu i'itfrá 1945 til '56
og gerast flestar d ritunartíma. í þessum
bókaflokki gerir hún þann sérkennilega
hlut í bókmenntum hér á landi að lýsa
sömu atburðum frá ólíkum sjónarhornum i
tveim bókum, annars vegar í Dóru í Álf-
heimum (1945) og hins vegar í Vöíu og Dóru
(1956). Þetta gefur Ragnheiði einstakt tæki-
færi til að ná breidd og dýpt í mannlýsingar
sem hún notarsérvel. . . .“
Æitt þaðfyrsta sem Ragnheiður Jónsdótt-
irfrumsamdi handa börnum voru söguþætt-
ir í Æskunni 1942 sem hún nefndi Vala fer í
sveit. Þetta eru þó ekkifyrstu drög að Völu
Dórubókanna heldur gerast þættirnir um
aldamót og seqja frá stelpu í litlu þorpi sem
er send i sveit þegar heimilið leysist upp
vegna fátæktar. Ákveðin atriði í þessari frá-
sögn héldu áfram að leita á Ragnheiði
næsta aldarfjórðung og loks skrifaði hún
heila bók um fólkið í söguþáttunum gömlu.
Þetta var eina staka bamaskáldsaga Ragn-
heiðar og einhver besta sagan sem hún
skrifaði. Bókina skírði hún Atla og Unu
(1966) i höfuðið á aðalpersónunum.
Atli og Una eru á sama bæ sumarlangt,
bæði eins konar niðursetningar, hún 10 ára,
hann 12. Hún er lingerð og blíð en ákveðinn
vinur vina sinna, hann leynir viðkvæmri
lund undir hrjúfri uppreisnarskel. Þau eru
látin vinna óhóflega í sveitinni eins og þótti
ekki urntalsvert meðfátæk börn en þau eru
bæði tilfinningarík og ná góðu sambandi
sín á milli. Vináttan sem með þeim tekst er
meginefni bókarinnar og verður þeim báð-
um tilgóðs. Una mildar uppreisnAtla, dreg-
ur úr átökunum og sviðanum í brjósti hans.
Atli kennir Unu að líta gagnrýnum augum á
umhverfi sitt og tortryggja hugmyndirnar
sem haldið er að börnum. . . .“
(Silja Aðalsteindóttir: íslenskar barna-
bækur 1780 - 1979. Bls. 173-4 og 181-2)
Þess skal getið að eiginmaður Ragnheiðar
var Guðjón Guðjónsson. rítstjórí Æskunnar
frá 1942 -1955.
Hérfer á eftir hluti þáttarins Vala fer í sveit
- og birtist í 5. tbl. Æskunnar 1942. Þar
heita börnin Vala og Geiri.
Vala feí
(Vala er á leið í sveitina með Oddleifi u
bónda sínum. Hann og ferðafélagar
dreypa á víni og kveða stöku um dry ^
mann. Ógurleg hræðsla grípur Völu °8
fer að hágráta. Oddleifur reyrnr
að hvSS1
lau-
hana og býður henni kandísmola en hUI1^j
ur ekki sefast. - Skömmu síðar er áð og
leifur vill að hún fái sér bita. . .)
húo
En Vala vildi ekki fara til þeirra °S ^
hafði ekki neina matarlyst. Hún sat £hir
í eiuu
þúfunni og lokaði augunum. Og allt -
í rún^u
fannst henni að hún væri komin heim i1
sitt og lægi þar með litla svæfihnn u
vanganum og mamma hennar sat á stól og
að prjóna. Og hún var að hugsa uffl
hana hefði dreymt einkennilegt ferðalag-
„Af hverju húkir þú þarna ein?“ *
Vala hrökk upp og opnaði augun.
var þá ekki draumur. Hún var að fara
upp í sveit með öllum þessum ókunnu m
um.
„Ertu kannski mállaus?“
Nú leit Vala fyrst upp. Drengur stóð V
framan hana, nokkru stærri en hun
Hann var dökkhærður, fölur í andlitú
,* Hreng
stór, móleit augu. Vala hafði aldrei seo
neitt líkan honum.
„Nei, ég er ekki mállaus," sagði hún
andi. „Hvernig komstu hingað?" flg
„Ég kom hingað í vagni frá Reykja^
ætla langt upp í sveit, upp að Ytri-Ey-
„Ég ætla þangað líka,“ sagði Vala og
nú allt í einu orðin hressari í bragði- Hun
í kringum sig og sá að nýir menn og 11
höfðu bæst við í hópinn. . ij
„Geiri, Geiri," kallaði einhver. „Vihu e
koma og fá þér bita?“ . ^
„Ég er ekki svangur," kallaði drengur1^
og tók poka með sælgæti upp úr vasa si
sjaltu*
Hann bauð Völu fyrst og fékk sér svo
á eftir.
„Viltu ekki setjast niður?“ spurði
Vala-
Ge»rl
Henni fannst hún eiga ráð á þúfunni-
settist og Vala hélt áfram að horfa á hanu ^
„Varstu sofandi þegar ég kom til Þ’n
spurði Geiri. 0g
„Já, ég hef líklega sofnað,“ sagði Vaia
roðnaði. Hún vissi ekki af hverju. 0
„Þótti þér ekki leiðinlegt að Hra
mömmu þinni?“ spurði Vala.
„Nei,“ sagði Geiri stuttaralega.