Skírnir - 01.01.1931, Page 169
Skirnir]
Um Gauk Trandilsson.
163
Prófessor Magnús Olsen í Osló, sem nú mun vera rúna-
meistari mestur á Norðurlöndum, hefir skrifað ritgerð um
þrjár af þessum rúnaristum, þá, sem nú hefir verið getið
og nr. XXII og nr. XVIII, og færir hann sterk rök fyrir því
að þær sé gerðar af sama manni.1) Nr. XXII les hann
þannig: Tryggr reist rúnar þessar; en áletrun þessi er næsta
torlesin og leikr einkum vafi á um mannsnafnið. Nr. XVIII
er lesin þannig: Þessar rúnar reist sá maðr, er rýnstr er
fyrir vestan haf.
Þá er risturnar nr. XVI og XVIII eru bornar saman,
kemur í ljós, að margt er líkt með þeim. Báðar eru í ljóð-
um og ortar við sama hátt; hvor rista um sig hálf vísa
og orðalagið mjög svipað: fyrir vestan haf — fyrir sunn-
an land. Gerð rúnanna er og lík á báðum steinunum. Ekki
er það sízt eftirtektarvert að nr. XVI kemur að efninu til
ágætlega við sem framhald af nr. XVIII. Þessu hafa menn
fyrir löngu veitt athygli og í áður nefndri ritgerð hefir
Magnús Olsen leitt mikil rök að því, að ristur þessar eigi
að lesa saman. Ef vér gerum ráð fyrir þvi, að þetta sé réttv
verður áletrunin svo í heild sinni:
Nr. XVIII: Þessar rúnar
reist sá maðr,
er rýnstr er
fyrir vestan haf
Nr. XVI: með þeirri öxi,
er átti Gaukr
Trandils sonr
fyrir sunnan Iand.
Það er þegar auðsætt, að aðalatriðið í áletrun þessari
er öxi Gauks Trandilssonar, eða ef til vill réttara sagt,
nafn hans sjálft; vegna þess er hún auðsjáanlega til orðin.
En hvaða tengsl voru milli Gauks og rúnameistarans á
Orkneyjum fullri hálfri annari öld eftir Gauks dag, og
hvernig var rúnameistarinn að exinni kominn? Hér er tæki-
1) Magnus Olsen, Tre orknöske runeindskrifter í Christ. vidensk.
selsk. forhandlinger 1903, nr. 10.
11