Alþýðublað Hafnarfjarðar - 24.12.1960, Blaðsíða 43

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
43
Friðrik Ágúst Hjörleifsson:
Siglt til Englands án áttavita
Margir af forfeðrum vorum, voru
miklir sigiingamenn. Þó að þeir
lengju oft harðar og langar úti-
verur, þá fundu þeir þó landið urn
síðir. Þó var það oft að þeir tóku
land eftir hálfsmánaðar útiveru og
mun það hafa þótt fljót ferð. Þess
er getið í sögu Ólafs Helga, að Þór-
arinn Nefjúlfsson hafi siglt á fjór-
um dægrum frá Mæri í Noregi að
Eirum á íslandi. Eftir vegalengd-
inni, ætti hann að hafa íarið með
7.6 sjómílna liraða með því að fara
beinustu leið. Það er rnjög vafa-
samt að það geti staðist.
Nýlega kom út bók í Kaup-
mannahöfn eftir Carl V. Sölver
skipstjóra, sem fjallar um siglingar
fornmanna og þá þekkingu sem
þeir munu hafa haft í siglingafræði.
Hann getur um mann að nafni
Oddi Helgason (stjörnu Oddi) sem
bafði búið á íslandi skömmu fyrir
1000. Hann hafi samið töflur yfir
hádegishæðir sólar og sömuleiðis
toflur urn gang sólar (Asimút sól-
ar) væri gaman að einhver fengi
tækifæri til að þýða þá bók á ís-
lenzku.
Gömlu togararnir okkar voru
búnir öllum þeim siglingatækjum,
sem þá tíðkuðust á fiskiskipum.
hað voru 2 áttavitar, skriðmælir,
handlóð og að sjálfsögðu sjókort.
ðextant munu flestir skipstjórar
hafa átt sjálfir. Þetta voru þau
siglingatæki sem voru á togurun-
tun, þegar þeir komu fyrst til lands-
ins. Seinna var svo bætt við, eftir
því sem öryggistækjum fjölgaði.
Þeir togarar sem byggðir voru í
býzkalandi liöfðu annan áttavit-
ann á fæti, á þaki stýrishússins, en
hinn á stýrishúsgólfið. Þessir átta-
vitar voru illa staðsettir, enda kom
fljótt að því, að þeir voru færðir,
annar á súlu fyrir framan stýris-
láta sjálfan yfirsmiðinn bera sand-
og malarpoka allan guðslangan dag-
inn? Er nokkur furða, þótt hann
eigi bágt með að sætta sig við slíkt.
Ég les áfram nokkra stund enn.
En ég er þreyttur engu síður en
hinir. Og brátt sígur á mig svefn-
höfgi, bókin rennur úr höndum
tnér. Sem snöggvast renni ég aug-
tinum yfir mannskapinn, frá einni
hoju til annarrar. Síðan slekk ég
á týrunni og sofna með þessi orð
úr bókinni á vörunum:
„í andlitum þessa fólks bjó
svipur hinna löngu björtu sumar-
ttiorgna — með skógarilmi í gegn-
nm svefninn."
Og sjórinn gnauðar á skerinu sí
°g æ-
lrús, en hinn í þakið. Það mun hafa
verið á b.v. Ými, sem siðast var
skipt um áttavita. Oft var minnst
á, að það þyrfti að breyta þesu, en
það mun hafa þótt of kostnaðar-
samt. Eftir að ég kom á Ými, var
það oft að við iengum rétta stefnu
í Englandsferðum. Svo kom að því,
að það var fenginn nýr áttaviti á
súlu fyrir framan stýrishúsið, eftir
það gekk allt betur, því hann var
réttur og nú var hægt að bera átta-
vitana saman. Þó virtist sá á stýris-
húsgólfi alltaf vera með höfuðsótt,
sem fór ört vaxandi og það svo, að
það varð að leiðrétta liann tvisvar
í hverri veiðiför bæði heima og í
Englandi og var ekki laust við, að
þeir, sem það framkvæmdu, væru
farnir að skopast hvor að öðrum.
Svo kom að því að ég átti að
sigla með skipið til Hull í Eng-
landi. Allt gekk sæmilega að
Reykjanesi (Áttavitinn leiðréttur
áður en farið var að fiska). Þegar
komið var austur fyrir Grindavík,
var ég vakinn með þeirn fréttum
að nú væri sá neðri orðinn band-
vitlaus. Að sjálfsögðu fór ég upp
og viti menn, þetta var bókstaf-
lega satt. Hann var nú tekinn
upp á því, að snúast í hállhring,
eða sem næst 8 strik til livorrar
síðu, án þess að stanza. Voru nú
gerðar læknisaðgerðir, en allar án
árangurs. Eftir nokkrar bollalegg-
ingar og viðeigandi bannfærslur,
var kveðinn upp yfir honum
dauðadómur.
Nú vandaðist málið. Átti nú að
snúa aftur? Þó farið væri heim
og áttavitinn leiðréttur einu sinni
enn, yrði hann ekki jafnvitlaus
eftir sem áður? Svo ég ákveð að
kalla á vaktarformennina. Þeir
voru þessir: Guðmundur Jóhanns-
son stýrimaður (nú í Boston), Jó-
hannes Narfason, bátsnraður, Jó-
hann Guðnrundsson frá Gerði í
Hafnarfirði og Einar Ólafsson frá
Gestshúsum í Hafnarfirði. Það var
hans fyrsta Englandsför. Var nú
sett ráðstefna.
Ég lagði fyrir þá þessa spurn-
ingu: „Treystið þið ykkur til að
passa stefnuna, nú er ekki nenra efri
áttavitinn, sem hægt er að fara
eftir og þeir sem stýra, geta ekki
séð á hann?
Það mún hafa verið Einar, sem
fyrstur kvað upp úr með, að það
mundi takast. Þeir tóku víst allir
undir þetta. Nú var komið að mér
Ég vissi að þetta voru allt ]rrýðilegir
vaktarformenn. Þó að ég réði stefn-
unni, þá kom það á þá, að halda
henni, að svo nriklu leyti sem
mögulegt var eftir ástæðunr, og
þar sem ég vissi að þetta voru allt
gamlir og athugulir sjómenn, að
undanskildum Guðnrundi stýri-
nranni, senr var ungur en óvanalega
athugull af jafn ungunr nranni, þá
ákvað ég að halda áfranr.
Morguninn eftir sendi ég Sigur-
jóni skipstjóra Mýrdal skeyti (lrann
tók sér frí þsesa ferð) og sagði lron-
unr hvernig konrið væri. Svarskeyt-
ið var stutt, en ákveðið: „Laggó
með lrann“ — Sigurjón.
Við fengunr mótvind 7—8 vind-
stig austur Eyrarbakkabugt og 80
mílur út frá Vestmannaeyjum, svo
lræga S.V. átt.
Að sjálfsögðu urðu vaktarfor-
menn að lrafa opinn glugga til þess
að sjá áttavitann, svo að þeir gætu
sagt þeim, sem stýrðu, hvað stefn-
unni liði. Við þetta fengu þeir olt
væna sjóskvettu franran í sig á
meðan suðaustanáttin var, en þeir
létu það ekkert trufla sig við sitt
skyldustarf. Það er ekki sjómanna
siður að æðrast þótt á gefi sjór.
Þeir, senr stýrðu, gættu vel að
því, hvernig lá við kvikuna, þegar
þeim var sagt að nú væri á stefn-
unni, og var það þeinr mikill stuðn-
ingur við að halda henni. Svo var
samvinnan góð, milli þeirra senr
gættu stefnunnar og þeirra senr
stýrðu, að þegar við sáum land, þá
var stefna 4—5 mílur austar, en
vanaleg stefna. Þetta þótti okkur
ágæt útkoma.
Þegar við konrunr að Pentlands-
firði, gerði svo mikið dimmviðri,
nreð rigningu, líkt og skýfall væri,
að við misstunr alla vita. Þó lréldum
við áfranr. Það var að vísu full
djarft, eins og ástatt var, en norð-
urfall var í aðsígi, svo að við lögð-
um á tæpasta vaðið. Þegar birti
vorunr við konrnir þvert at' N.V.
horninu á Strönra á réttri leið.
Þarna var um gott samstarf að
ræða. Frá Pentlandsfirði til Hull
gekk allt ágætlega.
Þegar við konrum til Hull var
pantaður nýr áttaviti í Jrakið. Sá,
sem seldi hann og gekk frá honunr
sagði, að hann ætti ekki betri átta-
vita, heldur en þann, senr við hefð-
unr. Hann yrði bara aldrei réttur
á Jressunr stað, það væri of mikið
járn í kringunr hann. Þar sem
ekki var hægt að sjá á hann nema
ofan frá (var ekki, eins og sagt er á
sjónrannamáli, ,,slúðrari“), þá urð-
unr við að fá nýjan. Það var á sum-
um seglskipunr, að áttavitanum
var þannig komið fyrir, að Jrað
sást á Jrá úr ,,káetu“, Jrað var Jrví
auðvelt fyrir skipstjórana, þótt þeir
væru niðri, að sjá ef illa var stýrt,
áttavitarnir kjöftuðu frá Jrví. Þann-
ig nrun nafnið „slúðrari" lrafa orð-
ið til.
Ég ætla að geta Jress til gamans,
að daginn, senr við vorunr í Hull,
vorunr við staddir nokkrir saman
uppi i borginni, nærri lróteli,
senr stundum gekk undir íslenzku
bæjarnafni. Þar í hópnunr var okk-
ar ganrli sjógarpur, Einar í Gests-
húsunr, einn af vaktarfornrönnun-
unr, eins og áður getur. Einhver
hefur víst verið búinn að benda
lronum á þetta þekkta „hótel". Ein-
ar vindur sér að nrér eldsnar og
segir af sinni alkunnu glettni (ekki
vil ég fullyrða að lrann hafi gefið
„lrótelinu“ hýrt auga unr leið). „Þú
verður að gefa mér wlrisky he...
Jritt. Það er orðinn rammskakkur á
nrér hausinn." Þess þarf varla að
geta, að hann fékk hæfilegan
skanrnrt af Jressu unrbeðna nreðali,
og ég held að ,,hausinn“ lrafi farið
í sínar gönrlu skorður, og það er
ekki að sjá annað en að hann sitji
þar enn, alveg réttur.
Ferðin heinr gekk eins og í sögu.
Ég segi ekki Jressa ferðasögu til
þess að hrósa mér, eða af „karla-
grobbi“. Þeir senr áttu heiðurinn
skilið af Jrví, hvað Jretta gekk vel,
voru vaktarformennirnir og Jreir,
sem stýrðu. Það voru Jreirra vökulu
augu og skarpa eftirtekt ásamt
góðunr sjómannahæfileikum á
lleiri sviðum. Hversu sanrstilltir
Jreir voru. Það var Jrað, senr réði
mestu um, hvað ferðin til Hull
gekk vel.
Frá 17. júní hátíðahöldunum að Hörðuvöllum s.l. sumar.