Heimilisblaðið - 01.03.1940, Blaðsíða 4

40
HElMILISBLAÐIÐ
höfðum áð á frakkneskri lóð og kúlur Þjóð-
verja höfðu tætt sundur allan jarðveginn
ag brotið tré. Þetta vakti hjá okkur und-
aj’lega tilfinningu. Morguninn eftir héld-
um við áfram þær þrjár til fjórar mílur,
sem við áttum enn ófarnar til Veráun, og
ókum hægt. Við vorum komnir inn á braut-
ina helgu (Voie sacrée). Var það megin
aðílutningabraut Frakka í styrjöldinni.
Hér urðum við þess fyrst áskynja, hvernig
styrjaldar-v'ðliurðirnir eru óafmáanlega
ritaðir inn í líf þjóðanna. Á hvern kíló-
metra-stóipa var steyptur þyzkur stál-
hjáln u". Hver hernaðarviðburður hefir
sitt minningarir ark. Efst- á hteðunu.m norð-
anverðum gnæfir ameríska minningar-
markið hjá Montfacoun við himni, sést a-
lengdar rnílur vegar. Við nemum staðar
við veginn cg lesum á minningarmörkin frá
styrjöldinni 1870 og síðar frá stríðinu
1914—1918. Nú förum við fram hjá fyrsta
kirkjugarðinum á leið til Verdun. Hvítir
krossar í réttum röðum svo þétt, að naum-
ast getur verið rúm fyrir kistu undir hverj-
um krossi og blaktir frakkneski fáninn yf-
ir þeim. Engin tré standa í kirkjugarðin-
um, en við fótinn á hverjum krossi var
plöntuð bíóðrauð pelargonia,.
Nú ókum við inn í Verdun!
Við erum komnir inn á vígvöllinn. Breið-
ur vegur malbikaður lá í bugðum upp hlíð-
ina, á ásnum. Til hægri liggja rústir af
{xirpum og köstulum. Þar eru þök og vegg-
ir skotið n'ður meira og minna. Þetta gagn-
tekur oss. Við reyndum að taka ljósmyndir
af þessum rústum og héldum áfram fram
með leifunum af Fort Souville. Af ásbrún-
inni vr.r útsýni hið bezta til norðurs og
vesturs. Þar skiftast á hæðir og dældir.
eins og það gangi í öldum. Við sjáum smá-
kjarr hér eða þar í runnum, stcfnarnir eru
kræklcttir og greinar samflæktar. Þar er
dæld við dæld og barmarnir vaxnir smá-
gerðu grasi, en hliðar og botn þessara gíga
eru n'ilega gréðurlaus, ekkert nema möl,
því að þar sem sprengjukúlurnar höfðu
plægt jarðveginn, skilclu þær ekki vitund
eftir af mold. En er lengra. dregur frá,
sjást þess;r gígir ekki, og rennur allt sam-
an í eina græna sléttu. Við stöndum hér
á heimsins, einstæðasta vígvelli.
Enn ma sjá sprengikúlnagígi á þessum
vígvelli svo þúsundum skiptir. Ein kúlan
hefir i-ekið aðra og fyllt upp gíginn sem
undanfarandi kúla sprengdi frá sér. Hver
teningsmcterinn af öðrum af moldinni hef-
ir þeyzt með dunum í loft upp og fallið
srðan niður ásamt lemstruðum mönnum og
skepnum. Milljónir manna háðu hér heims-
ins mestu orustu og um 700 000 gengu
aldrei í tíu mánuði af vígvellinum. Hér eru
þorp gersamlega máð burtu, engar rústir
eftir, skotgrafir fallnar saman fyrir skot-
um og yfir hvern sprengjugíg geystust her-
sveitirnar frarn, og sprengikúlurnar þutu
ýmist yfir höfðum þeirra eða sprungu und-
ir fótum þeirra.. Víglínur orustuhðsins bár-
ust fram og til baka yfir vígvöllinn. Hér eru
staðir, sem al.lt að 16 sinnum voru í hönd-
um óvinanna en jafn cft teknir aftur með
áhlaupi og ógurlegu mannfalli.
Uppi á há-ásnum gnæfir rauðleitur og
grár grjóthóll. Upp úr honum miðjum rís
stórfelldur turn. Það er Bemahöllin hjá
Dowaumont. Fyrir framan liggur stór og
hvít flöt.
Allt það. sem ég sá í París og allt, sem
ég varð áskynja, um á leiðinni varð að vikja
fyrir þeim áhrifum, sem gagntóku sál mína.
Ég gat ekki talað nema titrandi rómi og
mér vöknaði um augu. Nú hafði ég feng-
ið nasasjón af því, hvað stríð er!
Við nemum staðar við Kapelle Sainte
Fine. Þangað höfðu Þjóðverjar brotist á
leið til Verdun, og þaðan voru þeir hraktir
til baka 11. júlí 1916. Átakanlegt minn-
ingarmark hefir verið reist þar, sem for-
verðir Þjiðverja stóðu.
Til, hægri handar liggur vegurinn til Fort
de Vaux; þar voru blóðugar orustur háö-
ar 1916, Lftir að skotið hafði verið á þetta
vígi og nágrennið um 8000 sprengikúlum
á 4 mánuðum, féll það í hendur Þjóðverja
8. júní ki. 4 síðdegis. Þjóðverjar urðu að