Heimilisblaðið - 01.03.1940, Blaðsíða 11

HEIMILISBLAÐIÐ
47
þetta lögmál hans fyrsta sinni, þá sagði
hann.: »Hún mætti vel bíða 100 ár eítir
lesanda, þar sem Guð hefir nú beðið í
6000 ár eftir athuga,nda«,
Um þessa frægu bók Keplers má að ööru
leyti segja, að hún er allmjög blandin forn-
um og fánýtum spekidraumum, einkum
Pýþagórasar; honum mun hafa fundist,
eins og Kcpernik, þær hugmyndir fagrar
og skáldlegar og eins og táknmyndir af
hinu heiiaga samræmi í sköpunarverki
skaparans. Hann heldur því fram, (eins
og Pýþagoras), að heimurinn sé þrefald-
ur. Sólin sé miðpunktur hans (mi.ðeldur-
inn), himinn sólstjarnanna sé yfirborð
hinnar miklu, himinkúlu; en á milli sé geim-
ur fullur af loitkenndu efni (sbr. ljósvaki).
Ekki segir hann, að föstu stjörnurnar séu
sólir, en, getur þess til, að sólin snúist um
sjálfa sig og markar það a,f sólblettunum,
og af almyrkvaðri sól megi sjá, að um lyki
gufuhvclf af geislabröndum þeim (sól-
kyndlum) er þó sjáist þjóta út frá henni,
Þá gleymir hann ekki að útlista hið ná-
kvæma kerfi himneskrar samstillingar, er
hann byggir á hinum ólíka og síbreytilega
hraða reikistjarnanna; líkir hann því sam-
bandi við tónbilin í söng (stiganum), og
verður af samstilltur hljómur milli reiki-
stjarnanna, en þann samhljóm skynjar
enginn, nema sál sólarinnar; hún er eini
áheyrandinn. Allt er þefta gamall skáld-
skapur í nýjum búningi. Er svo að sjá að
þessi skáldlega hugmynd veki enn meiri
aðdáun hjá honum, en lögmálið, sem hann
fann og hefir síðan búið honum fasta
frægð.
Árið 1619 kemur Ferdinand keisari II.
til ríkis. Hann lofaði að greiða Kepler þaö,
sem hann átti ógrei,tt af launum sínum
og legg'ja fram fé til að koma Rúðólfs-
stjörnutöíiunum á prent. Voru því hinar
beztu, horfur á, að Kepler myndi geta. hald-
ið áfram vísindalegri starfsemi sinni fyr-
i,r féleysi. En vegna styrjaldarinnar (þrjá-
tíu ára trúarbragðastríðsins), milli ka-
þólskra. og mótmælenda), sem þá var ný-
hafið, þá tæmdist brátt fjárhirzla keisar-
ans, s,voi að Kepler gat ekkert, fengið af fé
sínu fyrr en nokkrum árum síðar og þá
ekki nema lítinn hluta af því, sem lofað
var. En loks voru þó Rúðólfstöflurnar gefn-
ar út í Ulm 1627, eftir 25 ára þrautir og
vanda. Það voru fyrstu stjörnutöflurnar,
sem reiknaðar voru út eftir sólkerfi Kep-
lers. Eru þær svo merkijegur minnisvaröi
elju, hans og þrautgæðis, að þótt hann fcefði
ekkert gert, a.nnað, en að semja þær, þá
hefði hann verið talinn einn af velgeröa-
mönnum þeirra, sem stjörnuvísindi iðka.
Af dagbók Keplers 1620 má sjá, að hann
hefir þá verið farinn að nota bókstafa-
reiknjng (lógarifsina) og var það til ómet-
anlegs hagræðis fyrir hann, eins og alla
þá, sem þurfa, að fara með háar tölur. Tók
Kepler þeirri uppfundningu tveim hönd-
um; en eins og honum var eiginlegt, þa
vildi hann ekki sitja ei,nn að slíku hag-
ræði, heldur gaf út. bækling um þessa að-
ferð (1624); barst hann fyrst í handriti
milli stærðfræðinganna í 3 ár, og studdi
það mjög að því, að þessi nýja aðferð yrði
almennt notuð á Þýzkalandi.
Nú báru Kepler enn þungar raunir að
hendi,, svo að hann gat ekki gefið sig óskift-
an við sínum vísindalegu störfum. Það var
móðir hans, sem var völd að því. Eins og
fyrr er getið, þá var hún hinn mesti kven-
vargur og ákaflega illa þokkuð orðin af
öllum í smábænum Leonburg. Þótti þeim
hún svo »hörð í tungu«, að hún væri lík-
ari norn en mennskri konu.' Kom svo langt
nokkru áður (1615), að hún var borin
galdri; höfðaði hún þá mál út af þeim meið-
yrðum, en auðvitað var það meira gert
af kappi. en forsjá. Yfirvöldin söltuðu mál-
ið og beið svo fram til 5. ág. 1620. Þá var
liún tekin og hneppt í varðhald fyrir ósleiti-
legar galdrasakir, sem á hana voru born-
ar, enda var þá galdrabrennuöld mikil,
eins og hér á Islandi. 1 þessu varðhaldi sat
hún 13 mánuði undir stöðugri rannsókn
og pyndingarhótunum, ef hún játaði eigi
á sig sakirnar; en auðvitað voru þær