Heimilisblaðið - 01.03.1940, Blaðsíða 10

4b
HEIMILISBLAÐIÐ
Þýzkalandi, en Kepler tók eftir, að menn
kunnu ekki að finna teningsmál (rúmmál)
íláta sinna. Skrifaði hann þá ri.tgerð og
sýndi, hversu að skyldi fara og varð það
upphaf að nýrri grein tölvísinnar (tenings-
mál — Linz, 1613).
Árið 1618 sáust þrjár halastjörnur í einu;
ritaði Kepler grein um þær. En samtímis
þessu öllu var hann að búa til prentunar
höfuðrit sitt »Samhljóðun heimsins« (Har-
monices Mundi), sem gefin var út í Augs^
burg (1619); hafði hann fyrst byrjað í
Gratz á bví mikla verki,.
Um þessar mundir (1616—1620) fóru
dagbækur hans að koma út (Efernerides).
Þæfyrstu gaf hann út í Linz (1617). 1 dag-
bókinni játar hann hispurslaust, að útgjöld
þau, sem á sér hafi hvílt, hafi þröngvað
sér til að »setja saman auvirðileg spásagn-
aralmanök, og sé það starf vart öllu sæmi-
legra en að biðjast beininga, nema þá að
því leyti, að það bjargaði virðingu keis-
arans, »þess keisara, sem nú varpar mér
frá sér algerlega og lætur mig farast úr
hungri«.
Nú var Kepler boðið kennaraembætti
við háskólann í Bologna; vildi, hann heldur
búa að hörðum kosti á ættjörðu' sinni, og
ófrelsi mikið og þröngsýni, að því er snerti
skoðanir hans og opinberar ræður, heid-
ur en að búa að góðum kosti á Italiu, við
góð árslaun og fyllra málfrelsi og skoðana-
frelsi.
Á árunum 1618—22 gefur Kepler út
»Ágrip af stjörnufræði Koperniks« í 7 bók-
um. Voru þær seinna, lagðar fyrir rannsókn-
arrétt páfakirkjunnar og' settar á villu-
bókaskrá þeirrar kirkju, og forboðaðar.
Ei,ns og fyrr er sagt, þá gaf Kepler út
»Samhljóðun« sína 1619 og tileinkaði hana
Jakabi. I., Bretakonungi; bauð konungur
honum þá til Englands í kurteisisskyni;
flutti Henry Wotton lávarður orð á milii
þeirra. En þó allt væri, þá í busli á Þýzka-
landi (þrjátíu ára, stríðið byrjað, þá vildi
hann eigi til Englands fara fremur en til
Italíu. Skómmu seinna (1620) lagði enski
sendiherrann í Feneyjum að honum að
koma tij Englands og taka sér þar ból-
festu; en hann hafnaði líka því boði.
»Samhljóðun heimsins.« er fræg bók í
sögu vísindanna.
Kjarninn í bókinni er hið þriðja lögmál,
sem kennt er við Keppler, þar sem sam-
bandið milli jarðstjarnanna er tekið fram
og um leið milli allra þeirra líkama, hverj-
ir sem eru, sem snúast um miðpunkt sinn.
Það lögmál er svo hljóðandi:
Hlutfallið milli umferðartima tveggja
jarðstjarna í öðru veldi er jafnt hlutíall-
inií milli fjarlægða þeirra í þriðja veldi.
Af þessu. lögmáli má leiða þá ályktun,
að séu tvær jarðstjörnur ekki jafnlangt frá,
sólu, þá lýkur sú, er nær er, umferð sinni
fyrr, en sú sem fjær er.
Þetta lögmál nær líka, til tunglanna, sem
hverfast u.m jarðstjörnurnar. 1 ágripinu
af stjörnufræði Koperniks, sem átti að
vera kennslubók í stjörnufræði, tekur Kep-
ler það skýrt fram, að þetta lögmál gildi
jafnt um tungl Júpíters sem Júpíter sjálf-
an. Júpiter með tunglum sínum verður
Kepler eins.oig smámynd af öllu sólkerf-
inu. Tungl Júpíters hafði hann sjálfur at-
hugað 1618.
Þegar honum barst sú fregn, að Galilei
hefði fundið fjórar nýjar »reikistjörnur«,
því að Galilei hugði 'það sjálfur í fyrstu.,
þá va,rð hann hugsjúkur um, að kerfið sitt
nýja myndi eigi standast. En er það kom
í ljós, að þaö voru tungli Júpíters, sem fund-
in voru, þá sá Kepler þar nýjan vott, um
speki skaparans, því að fyrst, hann hefði
gefið Júpíter 4 föruna.uta, en jörðinni, ekki
nema einn, þá væri það glöggt merki þess,
að jörðin væri eigi mest allra hnatta í sól-
kerfi voru, eins og áður var haldið.
Svoi var mikill fögnuður Keplers, er hann
hafði, fundið hið þriðja, lögmál sitt, aö hann
ritaði sérstaklega hjá s,ér árið og daginn.
er hann fann það fyrst, 15. maí 1618. Var
hann, þá búinn að þreyta vit sitt og þolin-
mæði í 17 ár við það að finna það. Og þcg-
ar hann minntist á bókina, sem nú birti