Heimilisblaðið - 01.04.1945, Blaðsíða 28

88
HEIMILISBLAÐIÐ
Eftir séra Gunnar Árnason
frá Skútustöðum
Lúk. 21, 19.
ÞolgæðiS — stöðuglyndið er eitt af því,
sem mest ríður á og oftast reynir á í lífi okk-
ar allra, jafnt á ytra sem innra sviði. Því þá
ekki að taka sér einu sinni stund til að hugsa
um það. Horfa á það í ýmsum myndum, ef
vera mætti að við reyndum að æfa okkur
enn þá betur í því.
Við skulum fyrst taka nokkur dæmi um
gildi þolgæðisins á vettvangi dagsins, eða þar
sem það hlýtur að vera okkur öllum augljóst.
Gretti þekkjum við öll. Hann er ein af
þessum eilífu persónum, sem eru samferða-
menn allra kynslóða. Af lionum er löng liarm-
saga. En raunar liefur ein setning brennt
sig inn í hugskotið, sem aðaleinkunnarorð
hans, útskýring og að nokkru leyti afsökun
hinnar dapurlegu ævi lians. Orðin eru þessi:
Það er sittlivað gæfa og gjörfileiki. I þess-
um orðum felst að nokkru leyti dultrú, hug-
boð þess að við erum sjálf ekki að öllu leyti
okkar eigin liamingjusmiðir, og verður því
margt á annan liátt en maður vill og ætl-
aði. Og að þessu leyti erii þau nokkur afsök-
un Grettis fyrir hamingjuleysi hans.
En á liinn bóginn felst nú samt enn meiri
ásökun í orðunum. Hér sem oftar í lífinu
eru liinar beinu mótsagnir sambundnar í ein-
hverju æðra samhengi, sem okkur órar fyr-
ir frekar en að við skiljum það. Það er sem
sé áreiðanlega jafnliliða meining söguíiöf-
undarins að gengisleysi Grettis var fyrst og
fremst sjálfskaparvíti. Hann neytti ekki gáfn-
anna sem skyldi. Og ef við spyrjum hvers-
vegna, sjáum við að ein aðalorsök þess var
sú, að liann vantaði eins og kjölfestuna —
þolgæðið, stöðuglyndið, stefnufestuna, ein-
beitinguna að vissu og verðugu marki.
En Grettis saga er því miður ekkert ein-
stök; því kvað Þorsteinn Erlingsson:
Meinleg örlög margan hrjá
mann og ræna dögum,
sá var löngum endir á
íslendinga sögum.
Og í einu kvæði Þorsteins Gíslasonar, sem
heitir Grafskrift, finnst mér gefin snjöll lýs-
ing á orsökum þessa óláns. ,Ég fer aðeins með
fyrstu erindin:
Það vantaði sízt að hann hugsaði hátt
og hann hefði mátt koma að notum.
Hann byrjaði á ýmsu, en endaði fátt
og allt var það hálfgert í brotum.
Frá barnæsku var liann með gleraugu grá
en glerið var efalau6t svikið,
því livar sem hann ráfaði rak hann sig á
var rauður og blár fyrir vikið.
Og áform hans, þau voru ósmá og mörg
en ætti hann sér vegi að skapa,
þá klifraði hann ætíð í ógengin björg
var alltaf að detta og hrapa.
Og hvergi í lífinu festu hann fékk,
þó flæktist hann víða um álfur;
liann rétti þeim hönd, sem að haltrandi gekk
en haltraði allra mest sjálfur.
Ég trúi ekki öðru, en að við könnumst öll
við þessa lýsingu, því að ég lield að við höf-
um öll haft einhver kynni af þessum mann-
eskjum, sem voru að mörgu leyti svo vel
gerðar, en varð þó eiginlega ekki neitt úr.
Ef til vill voru það menn sem nálega allt lék
í liöndunum á, og lá það opið fyrir, sem
öðrurn fannst óleysanlegt. En sín eigin vanda-
mál gátu þeir ekki leyst og sína eigin liam-
ingju ekki smíðað. Það var eins og þeim
gæti orðið eitthvað úr öllu nema sjálfum sér.
Eða það voru menn sem voru fluggáfað-
ir, og eins og sjálfkjörnir til mennta og for-
ystu, og hleyptu eins og riddarar úr hlaði
út á brautir mennta og frama, — en það
var engu líkara en um þá væri villt, og að
þeir yrðu næstum því fáráðari, sem þeir sátu
lengur við brunn mennta og lista.
Og ef við spyrjum hví heillastjörnur þess-
ara manna liröpuðu svo — og liinar fögru
vonir um þá sviku, — verður þá ekki oft að-
alsvarið þetta — þá vantaði þolgæðið —
stefnufestuna — stöðuglyndið. Þeir tóku líf-
ið of létt. Þeir ætluðu sér alltaf að lifa á
manna — sjálfgefnu liimnabrauði — þeir
lögðu ekki á sig, eða uppgáfust við að grafa
til gullsins í eigin sál, og að keppa alltaf upp
á efsta tindinn.