Nýjar kvöldvökur - 01.01.1959, Qupperneq 34

20
SKÖPUNARSAGA SLÉTTUFYLKJANNA í CANADA
N. kv.
Víðáttuhámarki náði „Cretacco“ sjórinn,
er hann flæddi inn frá heimskauti til
Mexikó, og í Canada frá Klettafjöllum til
stórvatnanna. Þessir miklu innlandssjóir
höfðu að vonum mikil áhrif á veðurfar
þeirra tíma; heita mátti, að hitabeltis-
loftslag ríkti við norðurheimskaut. Stein-
gervingar frá þeim tíma sýna, að þá uxu
pálmatré og fíkjutré í Alaska og brauðtré
og kaneltré í Grænlandi.
í hinu raka og heita loftslagi uxu þéttir
skógar og hitabeltisgróður.
Eftir 40 milljón ára dvöl byrjaði hafið
enn að hopa á hæli til strandgrynninganna.
Trén féllu og drukknuðu og mynduðu þétta
flækju af gróðri í botninum, en gátu ekki
rotnað af því að vatn og sandur útilokaði
loftið. Á þennan máta breyttist þetta botn-
lag í mó og sumt í kol, á sama hátt og dýra-
leifar urðu að olíu á fyrri tíma.
Kolin í Alberta, Klettafjöllum og Este-
van mynduðust 40 milljón árum síðar, en
af því að þau eru 200 milljón árum yngri
en þau frá Pennsylvaníu og Martimes og
hafa af þeim ástæðum hlotið minni umbrot
og pressu, eru þau linari og lakari tegund
en hin.
í Banf námunum hafa yngstu kolategund-
ir verið í svo stórfelldum umbrotum neðan-
jarðar, að þau eru með beztu tegundum
þrátt fyrir hinn lága aldur, sem er 100 millj-
ón ár.
Estavan kolin eru aðeins 25 milljón ára
og því mjög léleg og hitalítil.
Sama tímabil og framleiddi kolin í Al-
berta skapaði skilyrði hinum smærri skrið-
dýrum til að vaxa og myndbreytast á 100
milljón árum í hina risavöxnu ófreskju, sem
kölluð er „dinosaurus“. Eitt hið stærsta
þessara dýra var 90 feta langt og vó 20
tonn.
Þetta dýr þurfti að vonum gífurlegt magn
af fæðutegundum sér til viðhalds og þarfir
þess í þeim efnum voru auðveldlega upp-
fylltar í mýrarflákunum í Alberta, er þá
voru vaxnir suðrænum gróðri árið um
kring. En sakir hinnar miklu stærðar ■—
sem enginn jafnaðist við nema hvalurinn -—
höfðu þau aðeins einn óvin og það var
þeirra eigin þyngd.
Sum þeirra voru svo þung að fæturnir
gátu naumast haldið þeim uppi nema stutt-
an tíma á þurru landi.
Á sama máta og hvalurinn leysti úr því
vandamáli með því að lifa í hafinu, tók di-
nosaurinn það ráð að hafast við í grunn-
um vötnum og fenjum, þar sem hans eigið
flotafl var til aðstoðar.
Víðáttumiklir fenjaflóar voru heimkynni
þessara dýra um langt tímabil; sönnun þess
eru steingervingar, sem fundizt hafa og
bera þess vitni, að hvergi hafa staðhættir
verið þeim hentugri en í Alberta.
Á tuttugu og fimm mílna spildu hafa
fundizt á annað hundrað beinagrindur, þar
af þrjátíu í heilu lagi.
Ein ferhyrningsmíla auðgaði fornminja-
söfn með þrjátíu og einni beinagrind. Slík-
ar leifar hafa einnig fundizt meðfram Milk
River og Cypress Hills.
Dinosaurinn náði hámarki sínu fyrir hér
um bil einni milljón ára. Á þeim tíma hefði
ekki verið gætilegt að fara í gönguför eða
róðrarferð á þeirra slóðum.
I upphafi voru þessi dýr aðeins plöntu-
ætur og að öllum líkindum gæf og friðelsk-
andi eins og kýrnar okkar, en brátt skiptu
þau um fæðutegund og urðu grimmar kjöt-
ætur, sem engu eirðu. Vafalaust hefur það
verið mikil heppni, að þá var enginn mað-
ur á jörðinni til að standa andspænis þeim.
Framhald.