Nýjar kvöldvökur - 01.10.1959, Blaðsíða 18

136
UM AUÐNIR OG ÁRHEIMA
færi Hver myndin tekur þarna við af ann-
arri, og allar þó með líku svipmóti, svip
hinnar ægilegu orku, sem í árdaga mann-
kynsins eða ef til vill löngu fyrr, já, eða
kannske líka löngu síðar, ristu þessa tröll-
elfdu rún í jarðskorpuna. Hér er allt feikn-
stöfum ritað og fegurð, og má segja, að um-
gerð árinnar, eftir að hún fellur niður í
djúpið, hæfi tign fossins. Hrikalegir hamra-
veggir, stórbrotið stuðlaberg, syRur, berg-
hleinar, trjónur og gapandi gjár. Og þess á
milli gróðurgeirar, blómstóð og birkikjarr
þá norðar dregur.
En miðdepillinn í allri þessari ferlegu og
íurðulegu sýn, er þó ef til vill áin sjálf, þar
sem hún brýzt um og áfram óstöðvandi niðri
í djúpinu. Knúin fram af sínum eigin þunga
og mætti, hefur hún, endur fyrir löngu, rutt
úr vegi öllum hindrunum. Nú er að miklum
mun þrengra um hana en uppi á hálendinu,
og má ætla að hún kunni því illa. Hún skeyt-
ir skapi á öllu sem fyrir verður, brýtur á
boðum, löðrungar, mótar og mylur eitil-
harðar klappir, grefur skonsur og skessu-
lcatla, rís í freyðandi rastir eða hægir á sér
í hyldjúpum kerjum.
Og þarna er hver fossinn af öðrum norð-
ur eftir gilinu: Hafragilsfoss, Réttarfoss og
Vígabergsfoss. En enginn þeirra er líkur
Dettifossi að fallhæð, þótt tilkomumiklir
séu.
r
A sumum stöðum fer svo lítið fyrir ánni,
ofan af hágilbarminum séð, að mörgum
myndi áreiðanlega finnast ótrúlegt, að
þarna sé sama fojraðið á ferð, og er hjá
Grímsstöðum á Fjöllum, eða við Jökulsár-
brú í Öxarfirði, ef hann eklci vissi. Slíkum
klettaböndum er áin reyrð þarna, og hæðin
miki] ofan af brúninni og niður í botn gils-
ins.
Eg þramma út gilbarminn, og hraða för-
N.Kv.
inni eins cg ég get, til að hafa birtu sem
lengst norður. En nú var þreytan farin að
segja til sín í fótleggjunum. Þó er leið mín
ekki nema vel hálfnuð hjá Dettifossi.
Lítill gróður er þarna uppi fyrst í stað,
en fer þó fljótlega nolckuð vaxandi. Það
vakti athygli mína, að þarna var gnægð
sæniilega þroskaðra krækiberja, hin einu
er ég sá á þessu sólríka sumri hjá okkur
Norðlendingum. Hefur vetrarsnjór efalaust
legið hér yfir þegar maíhretið gerði um vor-
ið, og nægilegur raki haldizt svo í jörðinni
fram eftir sumrinu. Því vart er þess að
vænta, að úðinn frá fossinum liafi borizt svo
langt norðureftir í hinni ríkjandi suðvestan-
átt sumarsins, að hann hafi getað veitt lyng-
inu þá vætu, sem berin þurfa til vaxtar sér.
Á fyrra hluta 10. tímans fór að bregða
birtu, enda var nú heiðríkjan horfin, og
iiiminninn orðinn skýjaður. Þó var veður
enn hlýtt og kyrrt.
Eftir rúmlega 1% stundar göngu frá Detti-
i'ossi birtist mér nýtt útsýni, og einkar fag-
urt norður með Jökulsá. Austurgilbarmur-
inn, sá er ég hafði gengið eftir, vísar nú
nokkuð norðaustur á við, hækkar lítið eitt
og hverfur að lokum inn í hæðadraga heið-
arinnar. Jafnframt þrjóta hér hamrarnir að
mestu leyti, svo að þarna norður eða norð-
austur, myndast fjallshlíð, gróðri prýdd og
skógi skrýdd upp undir brún. Og þar sem
áin heldur sönm stefnu og áður eða jafnvel
vestlægari, þá verður þarna undirlendi
nokkurt, breikkandi til norðurs, eftir því
-sem hlíðin fjarlægist og smáhækkar einnig
í sömu átt með því, að brátt myndast nýir
klettar að ánni, sem ná fullri hæð allmiklu
utar. Heita þarna Forvöð, með og næst ánni,
skjólríkui staður, og einn hinn fegursti við
jökulsá, gefa Hólmatungum lítið eftir, hvað
það snertir, en þær eru nær andspænis þar,